سردمداری انرژی‌های تجدیدپذیر در عرصه ژئوپلیتیک دنیا

بخش بزرگی از ژئوپلیتیک قرن بیستم را محل تأمین انرژی شکل می‌دهد و خاورمیانه، دارنده‌ی بیشترین ذخایر نفتی دنیا، از اهمیت زیادی برخوردار است. کشورهایی نظیر روسیه، آنگولا، نیجریه و ونزوئلا نیز حجم زیادی نفت یا گاز یا هر دو را دارند؛ اما این نقشه‌ی ژئوپلیتیکی آشنا برای ما به‌لطف رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر درحال‌تغییر است. با اینکه همه‌ی کشورها نفت یا گاز یا حتی زغال در زیر خاکشان ندارند، حداقل برخی از انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر انرژی باد، خورشیدی، ‌زمین‌گرمایی یا زیست‌توده در آن‌ها یافت می‌شود.

گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، به نحوه‌ی تغییر چشم‌انداز انرژی و خطرها و فرصت‌هایی اشاره می‌کند که برای کشورهای مختلف دنیا به‌ارمغان می‌آورد. ژئوپلیتیک تغییر انرژی نشان می‌دهد پیامدهای تغییر از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر ممکن است به‌اندازه‌ی تغییر از زیست‌توده به زغال و نفت در دو قرن گذشته مهم باشد. نویسندگان این گزارش می‌گویند:

 تولیدکنندگان سوخت‌ فسیلی، نظیر عربستان‌سعودی و روسیه، کاهش نفوذ خود و ظهور رهبران انرژی‌های جدید، به‌‌ویژه درمیان تولیدکنندگان موادخام مهمی، همچون کبالت را شاهد خواهند بود. درهمین‌حال، روابط تجاری نیز تغییر خواهد کرد و همکاری‌های جدیدی شکل می‌گیرد.

برخلاف سوخت‌های فسیلی، منابع انرژی تجدیدپذیر به شکل‌های مختلف در اکثر مکان‌های جغرافیایی دنیا وجود دارد. این فراوانی انرژی ارتقای امنیت انرژی را سبب می‌شود و وابسته‌نبودن کشورها به سوخت فسیلی را افزایش می‌دهد. درعین‌حال، با توسعه‌ی این انرژی‌ها و افزایش ادغام شبکه‌های برق با سایر کشورهای همسایه، الگوهای تجارت و وابستگی جدید بین کشورها پدید می‌آید. تحلیل‌ها نشان می‌دهد مناقشه‌ها بر سر گاز و نفت و نیز اهمیت راهبردی برخی گذرگاه‌های دریایی نیز کاهش خواهد یافت.

تلاش برای سردمداری انرژی پاک در جریان است و رهبران انرژی جدید به‌مرور زمان خود را به دنیا معرفی می‌کنند. دراین‌میان، چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده و ‌صادرکننده و نصب‌کننده‌ی پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی و خودروهای برقی، موفق شده نفوذ ژئوپلیتیکش را افزایش دهد. با تغییر شکل انرژی، رهبران جدیدی در این حوزه‌ مطرح می‌شوند و به‌لطف سرمایه‌گذاری‌های کلان در فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر،‌ تأثیر برخی کشورها بیش‌ازپیش شده است. به‌عنوان مثال، چین می‌خواهد به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده و نصب‌کننده‌ی پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی و خودروهای برقی سردمدار انرژی پاک در جهان شود و گوی سبقت را از سایر کشورها برباید. براساس این گزارش، صادرکنندگان سوخت‌های فسیلی فقط درصورتی هماهنگی اقتصاد خود با عصر جدید انرژی، می‌توانند از کاهش نفوذ و دسترسی جهانی خود مانع شوند. اولافور گریمسون،‌ رئیس‌جمهور پیشین ایسلند و رئیس کمیسیون ژئوپلیتیک تغییر انرژی می‌گوید:

این گزارش اولین تحلیل جامع از پیامدهای ژئوپلیتیک تغییر شکل انرژی به انرژی‌های تجدیدپذیر را دربر دارد و عطفگاه مهمی در آگاهی بیشتر درباره‌ی این مقوله محسوب می‌شود. انقلاب انرژی تجدیدپذیر استقلال کشورهای سراسر دنیا را به‌همراه داشته و آینده‌ی ژئوپلیتیک هیجان‌انگیزی در انتظار کشورهای آسیایی، آفریقایی، اروپایی و آمریکایی است. تغییر شکل انرژی تحولات قدرتی بزرگی را رقم خواهد زد.

امین می‌گوید:

تغییر شکل انرژی هم مسئله است و هم فرصت. مزایای این رویداد بیشتر از مسائل آن است؛ البته اگر سیاست‌ها و راهبردهای درستی در دستورکار قرار بگیرد. به‌همین‌دلیل، رهبران و سیاست‌گذاران باید بتوانند این تغییرات را پیش‌بینی و محیط ژئوپلیتیکی جدید را مدیریت و هدایت کنند.

این کمیسیون می‌گوید کشورهایی که به‌شدت به واردات سوخت‌های فسیلی وابسته هستند، تعادل تجاری‌شان را به‌طرز چشمگیری افزایش و خطرهای مرتبط با خطوط آسیب‌پذیر تأمین انرژی و قیمت‌های هنگفت سوخت را ازطریق سهم بیشتر از انرژی خانگی خود می‌توانند کاهش دهند. باتوجه‌به اینکه انرژی نقش مهمی در پیشرفت انسان ایفا می‌کند، انرژی‌های تجدیدپذیر امکان دسترسی جهانی به این انرژی را فراهم می‌کند و به ایجاد شغل، تقویت رشد اقتصادی پایدار، ارتقای امنیت آب و غذا، افزایش ثبات و انعطاف‌پذیری اقلیمی و عدالت منجر می‌شود.