بحران زیست‌محیطی؛ پیامد جنگل‌زدایی در کره شمالی

کره‌ی شمالی هر سال در ماه مارس، یک روز را به درختکاری اختصاص داده است؛ اما این سؤال مطرح می‌شود که آیا این اقدام به کشوری که به‌شدت دچار جنگل‌زدایی شده است و مردمش با کمبود مواد غذایی،‌ بلایای طبیعی مخرب و سرمای سوزان زمستان مواجه هستند، کمکی خواهد کرد؟ در سال ۱۹۴۶ که کره‌ی شمالی تحت حکومت مستقیم شوروری بود،‌ این روز به‌عنوان تعطیل رسمی اعلام شد و درحال‌حاضر رسانه‌ی مورد تأیید دولت همچنان این موفقیت به اصطلاح بزرگ را گرامی می‌دارد و گاهی اوقات رهبر کره‌ی شمالی نیز در آن شرکت می‌کند.

حتی با وجود کاشت درخت‌های جدید، امرارمعاش ازطریق قطع درختان و جنگل‌زدایی تأثیر نامطلوبی بر کیفیت خاک و همچنین توانمندی کشور برای تأمین مواد غذایی مردم گذاشته است. بنجامین کاتزف سییلبرستین از دانشگاه پنسیلوانیا که به مطالعه‌ی نظارت و کنترل اجتماعی در کره‌‌ی شمالی پرداخته است، می‌گوید:

مردم به‌منظور مصارف سوختی و همچنین ایجاد فضای بیشتر برای کشاورزی، در مقیاسی گسترده اقدام به قطع درختان کرده‌اند. وقتی در مرز مشترک کشور چین یا کره‌جنوبی با کره‌ی شمالی بایستید،‌ این موضوع را مشاهده خواهید کرد،‌ جایی که شما هستید مملو از درخت و بسیار سرسبز است؛ درحالی‌که در آن‌سوی مرز و در کره‌ی شمالی تپه‌ها تقریباً خالی از هرگونه پوشش گیاهی هستند.

مشکل قطع درختان در کره‌ی شمالی صرفاً بخشی از یک بحران زیست‌محیطی بزرگ‌تر است. این کشور منزوی که به‌خاطر تهدیدهای جدی جنگ هسته‌ای در دنیا مطرح است، با خشکسالی‌ و سیل‌های مخرب فلج‌کننده‌ دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. برخی متخصصان معتقدند که این وضعیت در اثر تغییرات اقلیمی تشدید شده و کیم جونگ اون،‌ رهبر این کشور را برای نشستن بر سر میز مذاکره با آمریکا برای لغو تحریم‌های اقتصادی تحت فشار قرار داده‌ است. طبق اعلام دولت کره‌ی شمالی، پوشش جنگل‌ها در قحطی دهه‌ی ۱۹۹۰ به‌میزان قابل‌توجهی نابود شد و در چند سال اخیر از ۸٫۳ به ۷٫۶ میلیون هکتار رسیده است. در پژوهشی از پژوهشگران دانشگاه ویسکانسین در میلواکی در سال ۲۰۱۴ و مطالعه‌ی مؤسسه‌ی Gyeonggi Research که با کمک داده‌های ماهواره‌ای وزارت محیط زیست کره‌جنوبی انجام شد،‌ نشان داده شد که جنگل‌های کره‌ی شمالی درحال تجزیه‌شدن هستند و پوشش پیوسته‌ی درختان کمتر شده است. این موضوع برای حیات‌وحش کره‌ی شمالی خوب نیست؛ چراکه منجر به از بین رفتن سطح خاک می‌شود و به‌تبع، این کشور نمی‌تواند مواد غذایی مورد نیاز مردم را تأمین کند.

این کشور کوهستان‌های زیادی با دامنه‌های شیب‌دار دارد که در بسیاری از نقاط دچار جنگل‌زدایی شده‌اند. درنتیجه وقتی فاجعه‌ای طبیعی رخ می‌دهد، امکان افزایش شدت تخریب‌ها وجود دارد.

کره‌ی شمالی در یک دهه‌ی اخیر شاهد سیل‌ها، خشکسالی‌ها، طوفان‌ها و سایر رویدادهای شدید آب‌و‌هوایی بوده که منجر به تخریب محصولات کشاورزی و کشته‌شدن احشام شده و این موضوع ریزش کوه‌ها، تخریب اراضی و همچنین گرسنگی مردم را به‌همراه داشته است. براساس برآورد سازمان خواربار و کشاورزی و برنامه‌ی جهانی غذا،‌ منابع غذایی کره‌ی شمالی در سال گذشته ۹ درصد کاهش یافته است. قطع درختان برای امرارمعاش در گذشته یکی از مشکلات سراسر شبه‌جزیره‌ی کره بود و جنگ دو کره در اوایل دهه‌ی ۱۹۵۰ منجر به تخریب بیشتر درختان هر دو کشور شد. ویلیام براون، افسر بازنشسته‌ی سیا که در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ در کره‌جنوبی بود، می‌گوید: «محیطی بدون پوشش گیاهی به‌وجود آمده بود.»

جنگل‌های کره‌جنوبی در دهه‌های پس از جنگ به‌لطف سیاست‌های احیای جنگل و  سختگیری در قبال قطع غیرمجاز درختان، مجدداً بازسازی شد و اکنون پوشش جنگلی آن بیشتر از دهه‌ی ۱۹۲۰ شده است. بااین‌حال کره‌ی شمالی برای تأمین سوخت و افزایش زمین کشاورزی در دوران قحطی، به برداشت از جنگل‌ها ادامه داد. دراین‌میان «مارس دشوار» در دهه‌ی ۱۹۹۰ رخ داد و سیستم توزیع مواد غذایی کره‌ی شمالی را از هم پاشید؛ به‌طوری‌که برخی مردم به خوردن پوست درختان روی آوردند. تأثیر قحطی بر محیط‌زیست این کشور یکسان نبوده است. وونساپ چوئی، پژوهشگر دانشگاه ویسکانسین در میلواکی با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای، پژوهشی در سال ۲۰۱۷ انجام داد که نشان می‌داد مارس دشوار، تأثیر مختصری بر پوشش جنگلی کلی کره‌ی شمالی داشته، اما تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای در پوشش زمین به‌وجود آورده است. در طی دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ به‌نظر می‌رسید که جنگل‌های برخی مناطق از بین رفته‌اند، درحالی‌که برخی دیگر بیش‌ازحد رشد کرده بودند که علت آن احتمالاً به مرگ جمعیت زیادی از مردم و به‌تبع آن عدم‌زراعت روی زمین‌های تحت کشت برمی‌گشت. وونساپ چوئی می‌گوید:

هرگونه تلاشی برای تفسیر یافته‌های مربوط‌به تغییرات زمین، برپایه‌ی حدس و گمان خواهد بود؛ چراکه این داده‌ها محدود هستند و مسلماً رفتن به این کشور و مشاهده‌ی آنچه در شرف وقوع است، تقریباً غیرممکن است.

کره‌ی شمالی گاهی اوقات به پژوهشگران خارجی اجازه‌ی مشاهده‌ی وضعیت داخل کشور را می‌دهد، به‌خصوص اگر این اقدام به موضوعات مورد توجه دولت مربوط باشد. مقوله‌ی جنگل‌زدایی و سلامت خاک از اولویت‌های این رژیم به‌شمار می‌رود و به‌نظر می‌رسد که کیم جونگ اون، معاون وزیر مصالح ساختمانی و ساخت‌و‌ساز را به‌خاطر مخالفت با او در زمینه‌ی کاهش جنگل‌زدایی، اعدام کرده است.

نورمن نورتیر که در سال ۲۰۱۳ مدیر مرکز علم، فناوری و سیاست‌های امنیتی انجمن آمریکایی برای پیشرفت علم بود، اجازه‌ی ورود یک هیئت علمی کوچک به پیونگ‌یانگ برای کنفرانسی دو روزه درباره‌ی جنگل‌زدایی و سلامت خاک را دریافت کرد. آن‌ها موفق به بازدید از محلی در خارج از پایتخت کره‌ی شمالی شدند. او فقط اجازه‌ی آوردن ۱۵ متخصص را داشت که بیشتر از ۵ نفر آن‌ها نباید آمریکایی می‌بودند. نورمن نورتیر که اکنون مشاور ارشد مرکز دیپلماسی علمی در انجمن آمریکایی برای پیشرفت علم است، می‌گوید که تجربه‌ی خوبی برایش بوده است. 

مارگارت پالمر، مدیر مرکز ملی تلفیق اجتماعی-زیست‌محیطی دانشگاه مریلند، این سفر را تجربه‌ای عجیب عنوان می‌کند. او می‌گوید:

نیازی که در زمان ورود به این کشور احساس می‌کردیم و آنچه که باور داشتیم می‌توانیم انجام دهیم، گفتگوی غیررسمی و صریح با آن‌ها بود. آن‌ها باید مشکل خود را با ما در میان می‌گذاشتند و می‌گفتند چه کاری از عهده‌شان ساخته است تا بتوانیم به‌ آن‌ها مشاوره دهیم؛ اما در عوض آن‌ها مثل اجراکنندگان یک نمایش بودند که اغلب به تمجید از دیدگاه زیست‌محیطی رهبر این کشور می‌پرداختند. سطح علمی پایینی هم داشتند و در اکثر مواقع فقط درباره‌ی کاشت درختان صحبت می‌کردند.

آن‌ها دانشمندان را در زمان استراحت وسط کنفرانس از شرکت‌کنندگان کره‌ی شمالی جدا می‌کردند و زمانی‌که پالمر (متخصص رودخانه که در زمینه‌ی موضوعات خاک مشاوره می‌دهد) سعی کرد به برگزارکننده‌ی جلسه، فلش درایوی با محتوای ادبیات علمی بدهد، نیروهای امنیتی فلش را با خود بردند. بعد از کنفرانس،‌ این گروه با اتوبوس برای بازدید از سنترال نرسری (Central Nursery) کشور رفتند که به پرورش ذخایر ویژه‌ی بذر و نگه‌داری از حیات‌وحش اختصاص داشت. این مرکز منبع تولید نهال برای برنامه‌ی ملی کاشت درختان بود و نورتیر می‌گوید که میزبان به آن‌ها لوازم پیشرفته‌ای را نشان داد که امکان حمل این نهال‌ها را در مسافت‌های طولانی بدون خشک‌شدن فراهم می‌کرد. او می‌گوید: «باوجودی که تحت‌تأثیر قرار می‌گیرید که این واقعاً برنامه‌ی خوبی است؛ اما نمی‌توان بزرگی آن را حدس زد و به‌عنوان مثال مشخصاً نمی‌توان گفت که چه تعداد درخت در طول یک سال کاشته می‌شود. فقدان تجهیرات کافی و این واقعیت که نهال‌ها با استفاده از ابزارهای ابتدایی کاشته می‌شدند، من را نسبت به آمار و ارقام میزبان درباره‌ی تولیداتشان به شک انداخت.

سواری در بیرون از پیونگ‌یانگ مفیدتر بود. به‌غیر از تعدادی تراکتور قدیمی متعلق به اواسط قرن بیستم،‌ اکثر کارهای کشاورزی ظاهراً به‌صورت دستی انجام می‌شد. بسیاری از افرادی که روی زمین کار می‌کردند، زنان بودند؛ زنی در جلو دهانه‌ی گاو را می‌گرفت و زنی در عقب همراهش بود؛ هرچند مردهایی نیز مشغول کاشتن بذر و کشیدن گاوآهن  به‌چشم می‌خوردند. کارگران لاغر و نحیف بودند و بسیاری از آن‌ها شاخه‌ یا برگ درختان را روی پشت خود گذاشته بودند؛ زیرا تبلیغات آن‌ها را متقاعد کرده بود که حمله‌ی نیروهای آمریکایی قریب‌الوقوع است و آن‌ها به این روش سعی در استتار خود داشتند.»

پالمر دعوت‌ سفر مجدد به کره‌ی شمالی را نپذیرفت، اما نورمن نورتیر در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ پنج سفر به این کشور داشت و حتی در یکی از سفرهایش، درختی کاشت و در سفر بعدی برای دیدن آن رفت. او دستور ممنوعیت سفر به کره‌ی شمالی توسط ترامپ در سال ۲۰۱۷ را که در پی مرگ دانشجوی آمریکایی در زندان کره‌ی شمالی رخ داد، به باد انتقاد گرفت. او معتقد است که تبادلات علمی، یک هدف ژئوپولیتیکی مهم دارند و می‌گوید:

ما مشتاق انجام هر نوع پروژه‌ی مشترک قابل قبول هستیم،‌ زیرا معتقدیم که این همکاری مبنایی برای صلح خواهد بود.

نورتیر به مدت دو سال در آزمایش لرزه‌ای کوه پکتو شرکت داشت، آتشفشانی در نزدیکی مرز کره‌ی شمالی با چین که از اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ نشانه‌هایی از فعالیت را نشان می‌داد. چین و کره‌ی شمالی هر دو نگران این قضیه بودند، اما اطلاعات مربوطه را به اشتراک نگذاشتند تا اینکه پژوهشگران بین‌المللی به آن ورود کردند. او می‌گوید:

برنامه‌ی مختصری برای انجام پژوهش‌های بیشتر وجود داشت. علاوه‌براین چین نیز برای اولین‌بار درحال برقراری رابطه با کره‌ی شمالی است؛ اما درحال حاضر همه‌چیز متوقف شده است. فعلاً منتظر هستیم تا ببینیم آیا توافق هسته‌ای اتفاق می‌افتد یا خیر و سپس به کار خود ادامه می‌دهیم.