جنگل‌زدایی شدید؛ بلای جان جنگل‌های گرمسیری

در سال ۲۰۱۸، حدود ۱۲ میلیون هکتار از جنگل‌های گرمسیری سراسر جهان نابود شد که به اندازه‌ی نابودی ۳۰ زمین فوتبال در هر دقیقه است. اگرچه میزان نابودی این جنگل‌ها نسبت به سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ کاهش یافته، اما همچنان آمار نگران‌کننده‌ای است و چهارمین رقم ثبت‌شده‌ی نابودی جنگل‌‌ها از سال ۲۰۰۱ تاکنون محسوب می‌شود. جنگل‌های درحال نابودی، جزو جنگل‌های نخستین هستند و این موضوع به افزایش نگرانی‌ها دامن می‌زند.

متأسفانه در سال میلادی گذشته، میزان زیادی از جنگل‌های گرمسیری بکر و قدیمی به وسعت کشور بلژیک نابود شدند. گلوبال فارست واچ، منبع آنلاین معتبری برای ارائه‌ی داده‌های مرتبط با جنگل‌ها (از جنگل‌های آمازون در آمریکای جنوبی گرفته تا جنگل‌های قسمت‌های غربی و مرکزی قاره‌ی آفریقا تا جنگل‌های اندونزی) و ابزار نظارت بر آن‌ها محسوب می‌شود.

آمار مربوط‌به سال ۲۰۱۸ نشان‌دهنده‌ی کاهش وسعت جنگل‌ها در دو سال قبل از آن و نابودی میزان گسترده‌ای از جنگل‌ها به‌دلیل آتش‌سوزی است. بنابراین باتوجه‌به این آمار و با استناد به سخنان پژوهشگران می‌توان گفت نابودی جنگل‌ها تاحدودی محدود شده است.

کشورهایی با بیشترین میزان نابودی جنگل‌ها در سال ۲۰۱۸

فرانسیس سیمور از مؤسسه‌ی منابع جهانی و بنیان‌گذار گلوبال فارست واچ، در این مورد این چنین می‌گوید:

بسیار خوشحالیم که دومین سال کاهش پوشش جنگلی که در سال ۲۰۱۶ به اوج خود رسیده بود، جشن می‌گیریم؛ البته اگر نگاهی به آمار ۱۸ سال گذشته داشته باشیم، به‌راحتی متوجه می‌شویم که روند کلی نابودی جنگل‌ها همچنان رو به افزایش است و هیچ اقدام تاثیرگذاری برای مقابله با این معضل بزرگ انجام نداده‌ایم.

جنگل‌های نخستین چه جنگل‌هایی هستند و چرا اهمیت دارند؟

جنگل‌هایی که تغییری در شرایط اولیه‌ی آن‌ها ایجاد نشده و از دست‌درازی بشر در امان مانده‌اند، جزو جنگل‌های نخستین محسوب می‌شوند. البته گاهی اوقات جنگل‌‌های قدیمی که درختانی با قدمت صدها سال یا هزاران سال را در خود جای داده‌اند نیز در این گروه قرار می‌گیرند.

فرانسیس سیمور معتقد است با نابود شدن هر هکتار از این جنگل‌ها، بشر بیشتر با عواقب تغییر اقلیم مواجه می‌شود.

آیا تنها جنگل‌های آمازون در معرض خطر نابودی هستند؟

متاسفانه این‌چنین نیست. ۷۱ درصد از جنگل‌های گرمسیری نابود‌شده در سال ۲۰۰۲ متعلق به کشورهای برزیل و اندونزی بوده و در سال ۲۰۱۸ نیز ۴۶ درصد از جنگل‌های نابودشده در خاک این دو کشور قرار داشته است.

پس از این دو کشور، بیشترین میزان نابودی جنگل‌های در جمهوری دموکراسی کنگو رخ داده و در کشورهایی همچون کلمبیا، بولیوی و بولیوی نیز نابودی جنگل‌های قدیمی و نخستین روندی افزایشی دارد.

افزایش قابل‌توجه نابودی جنگل‌ها در کلمبیا از سال ۲۰۱۶ برای نخستین بار آغاز شد و به صلح دولت این کشور با نیروهای مصلح انقلابی آن و تسلط این نیروها روی بخش‌هایی از جنگل‌های آمازون در کلمبیا به منظور انجام فعالیت‌های توسعه‌دهنده، مربوط می‌شود. در سال گذشته ۲ درصد کل جنگل‌های نخستین ماداگاسکار نابود شد که از تمام جنگل‌های کشورهای گرمسیری دنیا بیشتر است.

به نظر فرانسیس سیمور از بین رفتن جنگل‌های گرمسیری می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد خسارت‌های تأسف‌بار شود. از سویی دیگر مقابله با نابودی جنگل‌ها برای مردم مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند. طبق گفته‌ی سیمور هر سال صدها نفر از مردم به‌دلیل مقابله با معدن‌چیان، چوب‌بر‌ها، دامداران و دیگر افرادی که از جنگل‌ها بهره‌برداری تجاری می‌کنند، به قتل می‌رسند و انجام اقدامی فوری برای مقابله با چنین معضل بزرگی، ضروری و غیرقابل اجتناب است.

اوضاع در غرب آفریقا چگونه است؟

کشورهایی همچون غنا و ساحل به ترتیب با از دست دادن ۶۰ و ۲۶ درصد از جنگل‌های نخستین خود، بیشترین میزان نابودی جنگل‌ها از لحاظ درصد را به خود اختصاص داده‌اند. دلیل عمده‌ی افزایش نابودی جنگل‌های غنا بهره‌برداری از معادن طلا در مقیاس کم است؛ افزایش وسعت مزارع نارگیل نیز یکی دیگر از دلایل این اتفاق محسوب می‌شود.

پرورش نارگیل در غنا نقش مهمی در نابودی جنگل‌های این کشور دارد

حامیان محیط‌زیست که کمپین‌های مختلفی را تشکیل داده‌اند، در مورد افزایش نابودی جنگل‌ها کاملا نگران هستند؛ البته شرکت‌های پیشتاز فعال در زمینه‌ی پرورش نارگیل و تولید شکلات در سال ۲۰۱۷ تعهداتی را برای کاهش جنگل‌‌زدایی در ذخایر زنجیره‌ای خود مطرح کرده‌اند؛ اما نابودی جنگل‌ها برخلاف این تعهدات همچنان روند صعودی دارد.

آیا راه‌حل مناسبی برای مقابله با این مشکل وجود دارد؟

خوشبختانه جواب این سؤال مثبت است. مسئولان امر اندونزی در سال ۲۰۱۸ با مدیریت صحیح موفق شدند نابودی جنگل‌های نخستین را تاحدود ۴۰ درصد کاهش دهند و در این سال میزان نابودی جنگل‌های این کشور از سال ۲۰۰۳ تاکنون به پایین‌ترین حد خود رسید. عواملی مختلفی در نزولی کردن این روند نقش داشته‌اند که یکی از آن‌ها بارش‌های فراوان در دو سال پیاپی و کاهش زمان فصل آتش‌سوزی به‌تبع آن است.

تلاش جدی دولت اندونزی برای جلوگیری از آتش‌سوزی جنگل‌ها یا مهار آن

اقدامات دولتی نیز برای جلوگیری از بین رفتن جنگل‌ها بی‌تأثیر نبوده و جنگل‌زدایی در مناطق حفاظت‌شده به میزان چشم‌گیری کاهش یافته است. درضمن، توافق‌نامه‌ای بین دو کشور اندونزی و نروژ امضا شده که براساس آن، نروژ موظف است کاهش جذب دی‌اکسید کربن به‌د‌لیل نابودی درختان را جبران کند که در نوع خود اقدام مثبتی تلقی می‌شود.

دکتر بلیندا مارگونو از وزارت محیط زیست و جنگلداری اندونزی، با اشاره به اینکه اجرای سختگیرانه‌ی قوانین نشان‌دهنده‌ی جدیت آن‌ها است، اذعان کرد که در این کشور چندین شرکت مختلف مجازات شده‌‌ یا از دولت اخطاریه دریافت کرده‌اند و دولتمردان اندونزیایی برای اجرای قوانین تمام تلاش خود را می‌کنند.

سیاست‌های جدید در برزیل چه نقشی داشته‌اند؟

متخصصان معتقدند اظهارنظر در مورد نتیجه‌بخش بودن یا نبودن قوانین زیست‌محیطی وضع‌شده از سوی ژائیر بولسونارو، رئیس‌ جمهور برزیل هنوز بسیار زود است.

براساس یادداشتی که در گلوبال فارست واچ منتشر شده است، چندین مکان از نقاطی که بیشترین میزان نابودی جنگل‌های نخستین را به خود اختصاص داده‌اند، در نزدیکی قلمروهای بومی و طبیعی یا حتی داخل آن‌ها واقع شده‌اند. در یکی از ذخایر طبیعی برزیل به‌نام ایتونی تاتا که محل زندگی آخرین قبایل منزوی محسوب می‌شود، ۴ هزار هکتار از جنگل‌ها به‌صورت غیرقانونی پاکسازی شده‌اند.