کشف آشیانه‌های پلاستیکی زنبورهای وحشی در آرژانتین

حجم زیادی از پلاستیک به‌شکل بسته‌بندی وارد مزارع می‌شود و اغلب راه خود را به فضای طبیعی بازمی‌کند. جهان درحال‌تغییر است و حیات‌وحش نیز مجبور است با آن سازگار شود؛ اما آیا اینکه آن‌ها می‌توانند با سرعت کافی تغییر پیدا کنند تا بتوانند با تأثیرات انسانی کنار آیند، موضوعی است که جای بحث دارد. پژوهشگران مؤسسه‌ی ملی فناوری کشاورزی آرژانتین وقتی مشغول مطالعه‌ی گرده‌افشان‌های گیاه کاسنی بودند، آشیانه‌های پلاستیکی را پیدا کردند.

پژوهشگران ۶۳ آشیانه‌ی تله‌ای را در اطراف مزارع محصولات کشاورزی مستقر کرده بودند. این‌ها کمی شبیه همان آشیانه‌هایی هستند که می‌توانید در حیاط پشتی برای زنبورهای انفرادی بسازید و با لوله‌هایی بلند توخالی شبیه به حفره‌های شان‌های عسل که در آن لارو زنبور عسل رشد می‌کند. زنبورها می‌توانند این حفره‌ها را با موادی که چرا می‌کنند مانند گِل، برگ، سنگ، گل‌برگ و رزین دیواربندی کنند و سلول‌هایی در آن بسازند. آن‌ها این مواد را به آشیانه‌ای راحت در حفره تبدیل می‌کنند که سلول‌ها به‌صورت طولی از هم جدا می‌شوند و در هرکدام از آن‌ها یک لاروی در‌حال‌رشد زنبور نگه‌داری می‌شود.

در جهت عقربه‌های ساعت: ضایعات پلاستیکی گیرکرده در حصار، آشیانه‌ی پلاستیکی زنبور، قطعه‌های پلاستیک و سلول‌ها

پژوهشگران در طول فصول بهار و تابستان سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، این آشیانه‌های تله‌ای را به‌صورت ماهیانه به‌دنبال نشانه‌های فعالیت زنبورها بازدید می‌کردند. آن‌ها فقط سه آشیانه پیدا کردند که زنبورها آن را استفاده کرده بودند. دو آشیانه با استفاده از گِل و گل‌برگ‌ ساخته شده و ۵ زنبور بالغ سالم از آن‌ها بیرون آمده بودند. سومی سه سلول داشت که به‌کلی از پلاستیک ساخته شده بود و با ظرافت به‌وسیله‌ی زنبورها به اشکال بیضی و دوک‌مانندی بریده شده و به‌شیوه‌ی دارای هم‌پوشانی درکنارهم قرار گرفته بودند. دو سلول اول از پلاستیک نازک آبی‌رنگی شبیه پلاستیک کیسه خرید تشکیل شده بودند و سومین سلول از پلاستیک ضخیم‌تر سفیدی ساخته شده بود.

از این سه سلول، یکی حاوی یک لاروی مُرده و از سلول دیگر ظاهرا یک زنبور بالغ متولد شده و سومین سلول تکمیل نشده بود. بنابراین، از دو سلول اشغال‌شده یک لاروی مرده و دیگری به بلوغ رسیده بود که نشان می‌دهد شاید پلاستیک بهترین انتخاب از بین مواد ساختمانی نباشد؛ اما ممکن است بدترین گزینه نیز نباشد.

پژوهشگران نتوانستند با قطعیت نوع زنبور سازنده‌ی این آشیانه را شناسایی کنند؛ اما اعتقاد دارند احتمالا زنبور برگ‌بُر یونجه (Megachile rotundata) بوده است. این گونه از زنبور گونه‌ای وارادتی از اروپا است که پژوهشگران آن را قبلا در محل مطالعه دیده بودند. افزون‌براین، گونه‌ای انفرادی است که همان‌طورکه از نامش پیدا است، برای آشیانه‌سازی برگ‌ها را می‌بُرد و کاری که روی قطعات پلاستیکی انجام شده بود، شبیه نحوه‌ی آشیانه‌سازی این نوع زنبور بود. در آمریکا نیز پژوهشگران نشان داده‌اند این نوع زنبور از پلاستیک برای ساخت سلول‌های درون آشیانه‌ی خود استفاده می‌کند، نه تمام آشیانه. آنچه باعث تمایز آشیانه‌ی جدید شده، این است که تمام سلول‌های موجود در آشیانه از پلاستیک ساخته شده‌اند و این نخستین مورد مستندی است که در آن از دو نوع مختلف پلاستیک استفاده شده است.

البته، ممکن است این واقعا خبر بدی نباشد. پژوهشگران می‌گویند شاید زنبورها انعطاف‌پذیری سازشی دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد با تغییرات محیطیِ سریع کنار بیایند یا ممکن است به این معنا باشد که علف‌کش‌هایی که در مزارع استفاده می‌شوند، در‌حال‌کاهش تعداد گیاهانی هستند که زنبورها برای ساخت آشیانه از آن‌ها استفاده می‌کنند یا ازآنجاکه زنبورها در این نمونه، فقط از پلاستیک و بدون هیچ برگی استفاده کرده بودند، شاید به دلیلی دیگر آن را ترجیح داده باشند. شاید پلاستیک مزیتی سازشی فراهم می‌کند که ما از آن آگاه نیستیم؛ مثل حالتی که برخی از پرندگان از ته‌سیگار برای دورکردن انگل‌ها استفاده می‌کنند.

پژوهشگران با اشاره به این موضوع که نمی‌توان فقط براساس یک آشیانه نتیجه‌گیری کرد، می‌گویند شاید این امر نشان‌دهنده‌ی ظرفیت واکنش زنبورها ازنظر جست‌وجو برای مواد جایگزین ساخت آشیانه در رویارویی با اختلالات محیطی ناشی از حضور انسان‌ها باشد. نتایج این پژوهش در مجله‌ی Apidologie منتشر شده است.