وسعت آلودگی پلاستیکی اعماق اقیانوس‌ها فراتر از تصور است
هر سال به‌طور میانگین ۸٫۸ میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود که بیشترین آلودگی می‌تواند ۱۴ میلیون تن، یعنی معادل وزن دو میلیون فیل باشد. تجزیه‌ی اکثر پلاستیک‌ها، صدها سال طول می‌کشد و حتی پس از آن به قطعات کوچکی به‌نام میکروپلاستیک تبدیل می‌شوند که احتمالاً هیچ‌گاه ازبین نخواهند رفت.
باتوجه به اینکه اکثر پژوهش‌ها، سطح آب را بررسی کرده‌اند، اطلاعات زیادی از مسیر حرکت و تراکم این میکروپلاستیک‌ها در اعماق اقیانوس وجود ندارد. بااین‌حال، پژوهش جدیدی در مجله‌ی Scientific Reports منتشر شده است که نشان می‌دهد تجمع میکروپلاستیک‌های اعماق اقیانوس (در حدفاصل اعماق حدود ۲۰۰ تا ۶۰۰ متری) به‌همان اندازه‌ی سطح آب اقیانوس‌ها است. طبق این پژوهش، تراکم پلاستیک‌های ریز و حجم ورود آن‌ها به آب‌ها، رسوب‌ها و گروه‌های حیوانی اعماق دریاها بسیار گسترده‌تر از دانسته‌های پیشین پژوهشگران است.
میکروپلاستیک‌ها در اعماق اقیانوس
آنیلا چوی، نویسنده‌ی ارشد این پژوهش و تیم او برای بررسی میزان گستردگی میکروپلاستیک‌ها در بخش‌های عمیق اقیانوس‌ها، دستگاه‌های زیرآبی کنترل از راه دور را به اعماق مختلف خلیج مونتری در کالیفرنیا فرستادند. آن‌ها در نمونه‌برداری از عمیق‌ترین بخش‌های اقیانوس، حتی در عمق ۹۷۵ متری زیر امواج، میکروپلاستیک پیدا کردند. بزرگ‌ترین انباشت این آلودگی در حدفاصل اعماق حدود ۲۰۰ تا ۶۰۰ متری و با تراکم ۱۲ تا ۱۵ ذره در هر مترمکعب قرار داشت که به‌طور میانگین اگر بیشتر از «زباله‌دان بزرگ اقیانوس آرام» نباشد، کمتر از آن نیست.
این نوار آبی که بین هاوایی و کالیفرنیا قرار دارد، بیش از ۱٫۸ تریلیون قطعه‌ی پلاستیک و میکروپلاستیکی شناور دارد که معادل ۲۵۰ تکه زباله به‌ازای هر نفر روی کره‌ی زمین است. چوی و همکارانش می‌گویند اکثر میکروپلاستیک‌هایی که در خلیج مونتری پیدا کرده‌اند، از نوع پلاستیک‌هایی نظیر پلی‌اتیلن ترفتالات است که اغلب برای تهیه‌ی بسته‌بندی‌های یک‌بار مصرف به‌کار می‌رود. درواقع، بیشتر بطری‌های آب و سودا از پلی‌اتیلن ترفتالات تهیه می‌شوند.
آن‌ها معتقدند این میکروپلاستیک‌ها که اغلب روی سطح آب شناور هستند، با واردشدن به شکم حیوانات دریایی نظیر کرمینگان‌ها و خرچنگ‌های قرمز، به اعماق اقیانوس‌ها راه پیدا می‌کنند. این دو جانور، ذرات پلانکتون که اندازه‌ای مشابه میکروپلاستیک دارند را می‌خورند. کرمینگان‌ها، پالیده‌خوار هستند؛ بدان معنا که باکمک فیلترهای چسبنده‌ای از جنس مخاط، غذای شناور در اعماق اقیانوس را می‌گیرند و پس از جذب مواد ضروری، این فیلترها را دور می‌اندازند که در بستر دریا ته‌نشین می‌شود.
نویسندگان این پژوهش، پلاستیک پلی‌اتیلن ترفتالات را در روده و مخاط دور ریخته‌شده‌ی هر دو جانور پیدا کردند. پس این احتمال وجود دارد که میکروپلاستیک‌ها در این فیلترها گیر می‌افتند و با آن‌ها دور ریخته شده و در اعماق آب ته‌نشین می‌شوند.
عدم‌اطلاع دانشمندان از وسعت آلودگی پلاستیکی
پژوهش قبلی نیز به‌طور مشابه مقادیر نگران‌کننده‌ای از پلاستیک را در مناطق دورازانتظار پیدا کرد. پژوهش دیگری در سال ۲۰۱۵ برآورد کرده بود که بین ۱۵ تا ۵۱ تریلیون قطعه میکروپلاستیک در اقیانوس‌های دنیا وجود دارد که وزن آن‌ها به ۲۶۱ هزار تن می‌رسد. اوایل همین امسال بود که دانشمندان بیش از ۴۱۴ میلیون قطعه زباله در جزایر تقریباً غیرمسکونی اقیانوس هند یافتند. دانشمندان همچنین در ماه فوریه توانستند در شکم حیوانات کوچکی در تاریک‌ترین و عمیق‌ترین بخش اقیانوس آرام (در عمق حدود ۱۱ هزار کیلومتری) پلاستیک پیدا کنند.
معضل میکروپلاستیک‌ها فقط به زندگی دریایی محدود نمی‌شود. طبق اعلام مؤسسه‌ی اسمیتسونین، آن‌ها به غذا و نوشیدنی‌‌های ما راه یافته‌اند و حتی در مدفوع ما نیز وجود دارند. بخش زیادی از ماهی‌ها و حلزون صدف‌دار این میکروپلاستیک‌ها را می‌خوردند و بااینکه دانشمندان هنوز از عواقب حتمی آن بر سلامت انسان مطلع نیستند، اما طبق پژوهشی که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، حیوانات دریایی با خوردن پلاستیک احتمالاً مواد شیمیایی خطرناکی را ذخیره کنند که می‌تواند به تومورها و مشکلات کبدی منتهی شود. در ادامه همین مواد شیمیایی ممکن است به زنجیره‌ی غذایی راه پیدا کنند.
این واقعیت که میزان میکروپلاستیک‌های اعماق اقیانوس به‌همان اندازه‌ی سطح آن است، نشان می‌دهد که اطلاعات ما درباره‌ی وسعت دقیق معضل پلاستیک‌ها بسیار کم است. بروس رابینسون، از نویسندگان پژوهش می‌گوید:
طبق نتایج به‌دست‌آمده، باید پژوهش‌های مشابهی در اعماق آب‌های سایر نقاط دنیا انجام دهیم تا به‌این‌ترتیب، بتوانیم وسعت این مشکل را مشخص کنیم.
یافتن پاسخ این سؤال از آن جهت حائز اهمیت است که شاید میزان پلاستیک اقیانوس‌ها طی دهه‌ی آینده، سه برابر شود و متعاقباً حیوانات دریایی بیشتری نظیر نهنگ‌ها گرفتار و کشته شده و میلیون‌ها تکه زباله به جوامع جزایری سرازیر شوند.