زندگی در پرجمعیت‌ترین شهر بی‌آب جهان چگونه است؟
در شهر چنای هند وقتی دیگر آبی وجود ندارد، مردم مجبورند از قطرات آب حاصل از وسایل خنک‌کننده‌ی هوا برای استحمام استفاده کنند. شما دیگر در پایان روز گرم تابستان، نمی‌توانید به حمام بروید. به‌محض اینکه همسایهها خبر رسیدن تانکرهای آب را بدهند، با ظرف‌های پلاستیکی در دست، پله‌ها را دو تا یکی طی خواهید کرد. هر روز ۱۵ هزار تانکر، آب را از حومه‌ی چنای به داخل شهر می‌برند. هر جایی که نگاه کنید، اجتماعی از ظروف پلاستیکی را می‌بینید که در امتداد صف‌ها در انتظار ایستاده‌اند. این وضعیت زندگی در چنای است؛ شهری با حدود پنج‌میلیون نفر جمعیت که در سواحل جنوب‌شرقی هند واقع شده است.
بارندگی در سال گذشته بسیار کم بود؛ ازاین‌رو، وقتی تابستان با گرمای طاقت‌فرسا و خشک‌کننده‌ی خود از راه رسید، چهار مخزن اصلی آب شهر تقریبا خشکید. چنای سال‌ها است با مشکل آب درگیر است: یا باران کافی نمی‌بارد یا باران چنان شدیدی می‌بارد که آب قبل از رسیدن به خلیج بنگال، در خیابان‌های شهر جاری می‌شود. با تمام این‌ها، مشکل فقط دمدمی‌بودن طبیعت نیست. دریاچه‌ها و مزارعی که زمانی آب این منطقه را می‌بلعیدند، از بین رفته‌اند. زمین‌ها یا پر یا در آن‌ها ساخت‌و‌ساز شده است. در این منطقه، زمین گران است و بی‌استفاده رها نمی‌شود. حتی آب‌های زیرزمینی نیز در بسیاری از محله‌ها مصرف و به‌جای پر و ذخیره‌شدن به‌عنوان منبع پشتیبان، به‌طور مداوم و بیش‌از‌حد استخراج می‌شود.
ساکنان چنای پس از جمع‌آوری آب
مقاله‌های مرتبط:
- بحران بی‌آبی و شهرهایی که در سکوت خبری از تشنگی می‌میرند
- گنجینه‌ای به نام آب شیرین: بحران آب در جهان و ایران
اکنون آب کمی از شیرهای آب خانه‌ی بهانو باسکار می‌آید. او برخی از روزها از حمام‌رفتن صرف‌نظر می‌کند و آب را برای فرزندانش ذخیره می‌کند که شغل اداری دارند و روزانه به حمام می‌روند. باسکار ۴۸ ساله که سعی می‌کند شرم خود را پنهان کند، می‌گوید:
این وضعیت بسیار ناراحت‌کننده و دشوار و غیربهداشتی است.
چنای انتظار این بحران را داشته است. شهر بیشتر آب خود را هر ساله از فصل بارش کوتاه و سنگینی که در اکتبر آغاز می‌شود و چندین رگبار قبل از آغاز فصل به‌دست می‌آورد. یکی از راهکارها برای مبارزه با این بحران، جمع‌آوری این آب و ذخیره‌ی آن برای زمان‌های بی‌آبی است. در این شهر، بیشتر سقف‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده است که آب باران را از سقف بگیرد و آن را به زمین بریزد؛ ولی این کار برای توقف خشک‌سالی یا سیلاب کافی نبوده است؛ به همین دلیل، شهر هزینه‌ی زیادی صرف برداشت آب از دریا و نمک‌زدایی از آن می‌کند.
خانه‌های واقع در حاشیه‌ی دریاچه‌ای در محله‌ی ولچری در چنای. این منطقه رشد سریعی کرده و برخی از ساختمان‌ها روی بستر دریاچه‌ی قدیمی ساخته شده است.
سکهار راگاوان ۷۲ ساله یکی از ساکنان قدیمی چنای و از حامیان برداشت آب باران است. او می‌گوید:
برخی از ما می‌دانستیم این بحران خواهد آمد. برای ما در چنای، برداشت آب به‌معنای قراردادن هر قطره از آب درون زمین است.
البته، تغییرات اقلیمی هم وجود دارد. اگرچه این عامل مقصر اصلی بحران آب در چنای نیست، شراط را بدتر می‌کند. شهر داغ‌تر از قبل شده است. طبق گفته‌ی روکسی متیو کول، دانشمند اقلیم‌شناس در مؤسسه‌ی هواشناسی حاره‌ای در هند، به‌طور متوسط از سال ۱۹۵۰، حداکثر درجه حرارت منطقه حدود ۱.۳ درجه‌ی سانتی‌گراد افزایش یافته است. در شهری گرم‌سیری که هوای آن اغلب در فصل تابستان بسیار مرطوب و بیش از ۳۲ درجه‌ی سانتی‌گراد است، این بدان معنا است که آب سریع‌تر تبخیر می‌شود و تقاضا برای آن افزایش می‌یابد.
منشأ بحران آب را در ولچری می‌توان یافت؛ محله‌ای که نام آن به وجود دریاچه‌های زیاد اشاره می‌کند. دریاچه‌ها زمانی عمیق و وسیع بودند؛ اما با رشد شهر، بخش‌هایی از آن پر شد. پی جیوانتام، یکی از نخستین ساکنان هنگام توسعه‌ی ولچری بود. او آپارتمانی سه‌طبقه ساخته است و فروشگاهی کوچک را در همکف ساختمان اداره می‌کند. آنچه از دریاچه باقی مانده بود، عمیق و پاک بود؛ اما این وضعیت نیز چندان تداومی نداشت. به‌دلیل اینکه ذخیره‌ی آب متغیر بود، جیوانتام چاهی حفر کرد تا آب را از آبخوان‌های زیر شهر چنای بیرون بکشد. دیگر همسایگان او نیز همین کار را کردند.
ذخیره‌ی آب پوزال در چنای در آوریل ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹
درحال‌حاضر، جیوانتام ۶۰ ساله برای برآورده‌ساختن نیاز خانواده و مستأجران خود هفت ساعت در روز موتور را روشن می‌کند. او آب را از ۲۴ متری زیر سطح زمین بالا می‌کشد و به‌آرامی دریاچه را خشک می‌کند. او بر این عقیده است که دریاچه هدیه‌ی خداوند است. اما برای چه مدت دیگر؟ او نمی‌داند و در‌حالی‌که لبخندی تلخ می‌زند، می‌گوید شاید برای پنج سال دیگر.
امروز دریاچه به مرغزاری کم‌عمق تبدیل شده و به رنگ سبز خاکستری درآمده است که علف‌های هرز و زباله‌ها به آن هجوم آورده‌اند و در گوشه‌ای از آن کالسکه‌ی شکسته‌ی سیاه و زرد افتاده است. در نزدیکی مرکز شهر، آب زیر زمین تقریبا تمام شده است. دو آناند ۳۰ ساله هنوز در خانه‌ی کودکی خود در منطقه‌ی آناناگار زندگی می‌کند. سال‌های متوالی او و خانواده‌اش به آب لوله‌کشی شهری متکی بوده‌اند. زمانی‌که این آب کافی نبود، آن‌ها آب زیرزمینی را کشیدند؛ اما تابستان امسال این آب نیز خشکید.
آناند که یکی از اعضای گروهی فعال درزمینه‌ی آگاهی‌دادن به مردم درباره‌ی آب است، اکنون به تانکرهای شهری متکی است. او تماس می‌گیرد، شکایت می‌کند، انتظار می‌کشد و نگران است. کل محله زیرفشار قرار گرفته است. کسی نمی‌داند چه زمانی چاه‌های حفرشده برای آب به ته می‌رسد. مردم هنور در سرتاسر شهر چاه‌های بیشتری حفر و آبخوان‌های زیرزمینی را بیشتر و سریع‌تر خشک می‌کنند.
تلاش برای گرفتن ماهی با دست در برکه‌ای از آب روی بستر دریاچه‌ی رودخانه‌ی پوزال
گاه‌و‌بیگاه رگباری پیش از موسم می‌آید که آن نیز نرسیده، شهر را ترک می‌کند. مخازن آب پر از لجن و زباله شده‌اند. مسئولان شهر می‌گویند روزانه بیش از ۹ هزار تانکر آب می‌فرستند که این مقدار بیش از هر زمان دیگری است. شرکت‌های خصوصی نیز ۵ هزار تانکر دیگر عرضه می‌کنند. در حوالی خانه‌ی آناند، شیرآب عمومی وجود دارد که همیشه صفی از مردم پشت آن در انتظار جمع‌آوری آب هستند. راننده‌ی یکی از سه‌چرخه‌های موتوری می‌گوید هر بعدازظهر با همسر و دو فرزندش برای پرکردن ۶ ظرف آب بزرگ به این محل می‌آیند. مردانی نیز سوار بر اسکوتر ظرف‌های آب خود را در هر دو سمت خود آویزان کرده‌اند.
در چنای، هر کسی روش مخصوصی برای صرفه‌جویی آب دارد: برنج را بشویید و سپس از آن آب برای شستن ماهی استفاده کنید؛ آب حاصل از شستن ظرف‌ها را در گلدان‌ها بریزید؛ هرگز شیر آب را باز رها نکنید؛ ماشین‌های شست‌وشو را فراموش کنید و همه‌چیز را با دقت و با استفاده از آب جیره‌بندی‌شده بشویید؛ برای اجتناب از درگیری، فقط چهار ظرف آب را هنگام رسیدن تانکرهای آب پر کنید؛ و فقط زمانی می‌توانید برای برداشتن آب بیشتر برگردید که همه سهم خود را برداشته باشند.
در مجتمعی آپارتمانی که ساختمان‌هایش به منبع آب مرکزی در بخش جاده‌ی قدیم ماهابالی‌پورام (OMR) چنای متصل نیست، زنان از پمپ دستی برای جمع‌آوری آب استفاده می‌کنند.
مردم از آب حاصل از دستگاه‌های تهویه‌ی مطبوع نیز استفاده و تمام قطرات آب آن را جمع‌آوری می‌کنند. یکی از روزها، وقتی راشیات باسکار که خسته از نوبت کاری شبانه‌اش به خواب رفته بود، از خواب برخاست و به‌سمت پمپ آب رفت که صدای وزوز خشکی از آن شنید. تمام ظروف آب به‌جز ظرفی که زیر دستگاه مطبوع‌کننده‌ی هوا قرار گرفته بود، خالی بودند و این تنها آبی بود که او داشت. باسکار ۲۸ ساله که در مرکز برون‌سپاری کار می‌کند، می‌گوید:
در آن وضعیت، فکر کردیم باید از چنای برویم. وضعیت ویرانگری بود.
امروز، خانواده‌ی او متکی به سخاوت همسایگان است. برخی یک تانکر آب خصوصی سفارش می‌دهند و آن را با دیگران تقسیم می‌کنند. به‌محض اینکه تانکرهای آب دیده شوند، همسایهها خبر می‌دهند و باسکارها باعجله ظرف‌های خود را می‌برند. این وضعیت خسته‌کننده است، این همه انتظار و نگرانی و شب‌زنده‌داری برای آب. باسکار می‌گوید کمتر از حد معمول می‌خوابد. مادرش نیز می‌گوید وقت رفت‌و‌آمد با دیگر خویشاوندان را ندارد. باسکار می‌گوید:
فکر می‌کردیم برای کسب درآمد بیشتر به شهر بزرگ بیاییم؛ ولی اکنون باید به‌دنبال آب بدویم.
زنی آب جمع‌آوری‌شده از پمپ دستی را حمل می‌کنند.
نظرات