ته‌سیگار؛ آلودگی پلاستیکی فراموش‌شده
شگفت‌انگیز است که مردم با چه سرعتی استفاده از نی‌های پلاستیکی را به‌دنبال تبلیغاتی برای استفاده‌نکردن از چنین پلاستیک‌های بیهوده‌ای رها کردند؛ با‌این‌حال، به‌ندرت درباره‌ی منبع آلودگی پلاستیکی رایج‌تر خبری می‌شنویم. ته‌سیگار یا فیلتر سیگار فراوان‌ترین ماده‌ای است که انسان‌ها روی زمین می‌ریزند. برآورد می‌شود حدود ۵.۶ تریلیون سیگار در سال استعمال می‌شود که دوسوم آن، یعنی ۴.۵ تریلیون در سال، به‌طور نامناسبی دور ریخته می‌شود. از دهه‌ی ۱۹۸۰، ته‌سیگارها ۳۰ تا ۴۰ درصد از تمام موارد زباله‌هایی را تشکیل می‌دهند که انسان‌ها در سواحل یا سطح شهر رها می‌کنند. این‌ها منظره‌ی آزاردهنده‌ی معمول در سطح خیابان‌ها، پارک‌ها، سواحل و آبراهه‌های ما هستند. بسیاری از افراد سیگاری اعتراف می‌کنند که ته‌سیگار خود را در محیط می‌اندازند، احتمالا بدین‌دلیل که تصور می‌کنند ته‌سیگارها زیست‌تخریب‌پذیر است و آن را زباله در نظر نمی‌گیرند.
نتایج پژوهشی جدید نشان می‌دهد درکنار اینکه زمان لازم برای تجزیه‌ی ته‌سیگارها فراتر از حد تصور مردم است، ته‌سیگارهای دور ریخته‌شده تأثیر نامطلوب بیشتری روی رشد گیاهان اطراف می‌گذارند. ته‌سیگارها از هزاران فیبر سلولز استات تشکیل شده که اگرچه تجزیه‌شدنی است، برای ناپدیدشدن آن از محیط به سال‌ها زمان نیاز است. فیبرهای سلولز استات مانند دیگر میکروپلاستیک‌ها، آلاینده‌ی معمولی هستند که در تمام اکوسیستم‌های جهان وجود دارند و حتی در اعماق دریا تجمع پیدا می‌کنند.
افزون‌براین، فیلترهای استفاده‌شده حاوی هزاران مواد شیمیایی است که موجب مرگ گیاهان، حشرات، جوندگان، قارچ‌ها و دیگر اشکال حیات می‌شود. برخی از این مواد نیز سرطان‌زا هستند. گزارش‌های زیادی درباره‌ی این موضوع وجود دارد که کودکان کم‌سن و سگ‌های خانگی به‌طور تصادفی ته‌سیگارها را بلعیده‌اند و چنین مواردی حتی در حیوانات موجود در حیات‌وحش مانند پرندگان دریایی و لاک‌پشت‌ها نیز دیده شده است. خوردن آن به استفراغ و در برخی مواقع، ممکن است به تشنج منجر شود. شیرابه‌های حاصل از ته‌سیگارها می‌تواند برای ارگانیسم‌های آبزی مانند باکتری‌ها، سخت‌پوستان، کِرم‌ها و ماهی‌ها سمّی باشد.
با اینکه ته‌سیگارها به‌عنوان زباله در پارک‌ها و فضاهای سبز ما فراوان هستند، درک ما از اثرهای آن روی حیات روی زمین بسیار محدود است. گزارش‌هایی وجود دارد که برخی از پرندگان از آن‌ها در ساخت آشیانه‌ی خود استفاده می‌کنند. به‌نظر می‌رسد نیکوتین موجود در سیگار موجب کاهش تعداد انگل‌های خارجی آشیانه می‌شود و این برای جوجه‌ها مفید است؛ اما همین مواد ممکن است در بلندمدت اثرهای نامطلوبی بر سلامتی آن‌ها بگذارد. ناگفته نماند زیستگاه‌های شهری بیشتر درمعرض خطر این نوع زباله قرار دارند. پژوهشگران در بررسی سه پارک بزرگ در کمبریج، به‌طور متوسط در هر مترمربع ۲.۶ ته‌سیگار پیدا کردند. حداکثر تعداد ته‌سیگارها ۱۲۶ ته‌سیگار در مترمربع بود که در نزدیکی نیمکت‌های پارک دیده شد؛ با اینکه در آن نزدیکی ظرفی برای جمع‌آوری ته‌سیگارها نیز قرار داده شده بود.
سؤال مهم این بود که با توجه به این موضوع که در بیشتر موارد ته‌سیگارها روی زمین انداخته می‌شوند، تأثیر آن‌ها روی گیاهان موجود در پارک چیست؟ پژوهشگران برای پاسخ به این پرسش آزمایشی طراحی کردند و ته‌سیگارها را درون گلدان‌های حاوی بذر چمن (Perennial Ryegrass) یا شبدر (شبدر سفید) قرار دادند تا ببینند چگونه رشد آن‌ها تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. آن‌ها ته‌سیگارهای رگولار و منتول مصرف شده و نشده و نیز تکه‌های چوبی با اندازه‌ی ته‌سیگار را در گلدان‌های آزمایشی قرار دادند.
رشد گیاه در اطراف یک تکه چوب درمقایسه‌با رشد گیاه در اطراف یک ته‌سیگار
نتایج آزمایش نشان داد که ته‌سیگار جوانه‌زنی و طول ریشه‌ی چمن و شبدر را تا ۲۵ درصد و مقدار زیست‌توده‌ی ریشه‌ی شبدر را تا حدود ۶۰ درصد کاهش می‌دهد. اگرچه این مطالعه اولین مطالعه‌ای است که نشان می‌دهد چگونه ته‌سیگارهای مصرف شده و نشده ممکن است بر رشد گیاه اثر بگذارند، پژوهشگران دیگری نشان داده‌اند دود (سیگار) موجب ایجاد اثرهای مشابهی روی جوانه‌زنی و رشد گیاه می‌شود. در اوایل دهه‌ی ۱۹۰۰، پژوهشگری به‌نام مابل الیزابت دیبل پایان‌نامه‌ای با عنوان «اثرهای دود سیگار روی جوانه‌زنی ماشَک» انجام داد. او متوجه شد دمیدن دود سیگار روی جوانه‌ها موجب کاهش رشد و بدشکلی ساختار سلولی می‌شود.
با وجود سابقه‌ی طولانی آگاهی علمی از موضوع سیگار و گیاهان، این موضوع به‌خوبی بررسی نشده است. باوجوداین، با توجه به اینکه گیاهان علاوه‌بر نقش مهمشان در محیط‌زیست منبع اصلی غذای ما محسوب می‌شوند، ضرورت کاهش زباله‌های سیگار در طبیعت کاملا آشکار است. برخی افراد با این ادعا که مزایای مرتبط با سلامتی فیلترهای سیگار ناچیز است و به‌اندازه‌ای نیست که حضور آن‌ها را توجیه کند، پیشنهاد ممنوعیت استفاده از فیلترها در سیگار را مطرح کرده‌اند؛ اما شاید رویکرد ساده‌تر، طرح دوراندازی ته‌سیگار باشد که در آن تولیدکنندگان مجبور باشند درعوض ته‌سیگارهای بازگشتی، پولی بپردازند.
صرف‌نظر از نوع راه‌حل‌ها، آشکار است که باید سلطنت ۳۹ ساله‌ی سیگار به‌عنوان فراوان‌ترین زباله‌ی رهاشده در شهرها و طبیعت به‌پایان برسد. نخستین گام افزایش آگاهی از این موضوع است که ته‌سیگارها زباله‌هایی هستند که از نظر زیست‌محیطی مضر هستند و باید به‌درستی دور ریخته شوند.
نظرات