تغییرات اقلیمی منابع غذایی جهان را تهدید می‌کند
بنابر گزارش جدید سازمان ملل، بهره‌برداری بی‌سابقه از آب و خاک زمین در ترکیب با تغییرات اقلیمی، فشار زیادی به توانایی تولید غذا وارد کرده است. در این گزارش که به‌وسیله‌ی بیش از ۱۰۰ متخصص از ۵۲ کشور جهان آماده شده و بهطور خلاصه روز پنجشنبه در ژنو منتشر شده است، به این موضوع اشاره می‌شود که پنجره‌ی پرداختن به این تهدید به‌سرعت در حال بسته‌شدن است. در‌حال‌حاضر، نیم‌میلیارد نفر از جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که به بیابان تبدیل شده و سرعت از‌بین‌رفتن خاک در این مناطق در مقایسه با سرعت تشکیل آن، ۱۰ تا ۱۰۰ برابر بیشتر است.
سیلاب، خشک‌سالی، طوفان و دیگر انواع حوادث آب‌و‌هوایی شدید ذخایر غذای جهان را تهدید می‌کنند و کاهش می‌دهند و در این میان، تغییرات اقلیمی موجب تشدید این تهدیدها می‌شود. در‌حال‌حاضر، بیش از ۱۰ درصد از جمعیت جهان دچار سوء‌تغذیه هستند و برخی از دانشمندان هشدار می‌دهند کمبود غذا می‌تواند موجب افزایش مهاجرت‌های برون‌مرزی شود. سینتیا رزنتسوایگ، دانشمند برجسته‌ی مؤسسهی مطالعات فضایی گودارد ناسا و یکی از نویسندگان گزارش حاضر می‌گوید:
خطر خاصی که وجود دارد، این است که بحران غذا می‌تواند بهطور هم‌زمان چندین قاره و محصولات کشاورزی متعددی را درگیر کند.
همچنین، این گزارش روش‌هایی برای پرداختن به بحران غذای پیش رو ارائه می‌دهد؛ روش‌هایی که به بازنگری مجدد درزمینه‌ی استفاده از زمین و کشاورزی و نیز رفتار مصرف‌کننده نیازمند هستند. پیشنهاد‌های پژوهشگران عبارت‌اند از: افزایش بهره‌وری زمین و کاهش میزان هدررفت غذا و ترغیب مردم به تغییر رژیم غذایی از گوشت گاو به دیگر انواع گوشت. رزنتسوایگ می‌گوید:
اقدامات بسیاری وجود دارد که می‌توانیم هم‌اکنون انجام دهیم. آن‌ها دردسترس ما هستند؛ اما آنچه برخی از این راه‌حل‌ها به آن نیاز دارند، توجه و حمایت مالی و فراهم‌کردن محیط است.
چرای گاو خارج از سوکوتو در نیجریه که در آن کشاورزی گسترده با جوامع محلی در حال درگیری است.
گزارش مذکور را مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی (IPCC) منتشر کرد. این مجمع گزارش‌های اقلیمی مختلفی تهیه می‌کند؛ مانند موردی که سال گذشته منتشر شد و در آن به این موضوع پرداخته شد که پیامدهای فاجعه‌بار افزایش دمای زمین تا ۱.۵ درجه پیش از دمای صنعتی‌شدن چیست. افزون‌براین، گزارشی درباره وضعیت اقیانوس‌های زمین نیز در حال آماده‌شدن است.
به‌عقیده‌ی برخی پژوهشگران، کمبود غذا بیشترین تأثیر را بر قسمت‌های فقیر جهان خواهد گذاشت. این امر می‌تواند موجب افزایش مهاجرت شود؛ موضوعی که تعریف مجدد سیاست‌های مرتبط با مهاجرت را در کشورهای آمریکای‌شمالی و اروپا و دیگر مناطق جهان به‌دنبال دارد. پت اسمیت، استاد علوم گیاه و خاک دانشگاه ابردین و یکی از نویسندگان گزارش می‌گوید:
زندگی مردم تحت‌تأثیر فشار عظیم مهاجرت قرار خواهد گرفت. مردم در جایی که هستند، نمی‌مانند و نمی‌میرند. مردم مهاجرت خواهند کرد.
بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵، تعداد مهاجران السالوادور و گواتمالا و هندوراس در مرز بین آمریکا و مکزیک پنج‌برابر شد. این زمان مقارن با دوره‌ی خشکی بود که مردم غذای کافی نداشتند و این وضعیت چنان غیرعادی بود که دانشمندان آن را به‌عنوان نشانه‌ای از تغییرات اقلیمی تعریف کردند.
غربال‌کردن گندم در بازار غلات آمریتسار در هند
برداشت محصول در شین‌جیانگ در شمال‌غربی چین
اگر اقدامات درخورتوجهی انجام نشود، تغییرات اقلیمی موجب تشدید مشکل کمبود غذا خواهد شد. همان‌طورکه هوای در حال گرم‌شدن موجب افزایش احتمال وقوع خشک‌سالی، سیلاب، امواج گرمایی، آتش‌سوزی‌های طبیعی و دیگر الگوهای خشن آب‌و‌هوایی می‌شود، همین امر به افزایش سرعت از‌بین‌رفتن خاک و تخریب زمین منجر می‌شود. غلظت‌های بیشتر کربن‌دی‌اکسید در اتمسفر (گازی گلخانه‌ای که عمدتا دراثر مصرف سوخت‌های فسیلی وارد هوا می‌شود)، کاهش کیفیت تغذیه‌ای مواد غذایی و افزایش دما کاهش تولید محصولات کشاورزی و آسیب‌رساندن به دام‌ها را را سبب می‌شود.
این حجم از تغییرات از توان سازگاری صنعت کشاوزی خارج است. در برخی موارد، اقلیمِ در حال تغییر موجب افزایش تولید غذا می‌شود؛ مثلا دمای بیشتر به‌معنای تولید بیشتر برخی محصولات کشاورزی در عرض‌های جغرافیایی بالاتر است. بااین‌حال، بهطور کلی تغییرات اقلیمی دسترسی به مواد غذایی را به‌‌دلیل کاهش تولید و از‌دست‌دادن زمین در نتیجه‌ی فرسایش و بیابان‌زایی و افزایش سطح دریا محدود خواهد کرد. اگر میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای همچنان افزایش پیدا کند و به‌همراه آن قیمت غذاها نیز افزایش یابد، این وضعیت روی زندگی مردم در سرتاسر دنیا تأثیر خواهد گذاشت.
به‌گفته‌ی پژوهشگران، وقتی تغییرات اقلیمی کشاورزی را دشوارتر می‌کند، خود کشاورزی نیز تسریع تغییرات اقلیمی را موجب می‌شود. فعالیت‌هایی مانند زه‌کشی زمین‌های مرطوب (به‌شکلی که در اندونزی و مالزی برای ایجاد مزارع پالم اتفاق افتاد) بسیار آسیب‌زننده است. این زمین‌ها که در حالت طبیعی خود در سرتاسر جهان حدود ۵۳۰ تا ۶۹۴ میلیارد تن کربن‌دی‌اکسید را ذخیره می‌کنند، وقتی زه‌کشی شوند، کربن‌دی‌اکسید را به اتمسفر بازمی‌گردانند. کربن‌دی‌کسید یکی از گازهای گلخانه‌ای مهم است که گرمای خورشید را در خود به‌دام می‌اندازد و موجب گرم‌شدن زمین می‌شود. هر ۲.۵ هکتار این نوع زمین‌ها وقتی زه‌کشی شود، کربن‌دی‌اکسیدی معادل سوختن ۶ هزار گالن بنزین آزاد می‌کند و انتشار کربن‌دی‌اکسید تا مدت‌ها پس از خشک‌شدن این زمین‌ها همچنان ادامه دارد. تیم سرچینگر، یکی از اعضای ارشد مؤسسهی منابع جهانی می‌گوید:
از ۵ گیگاتن انتشار گاز گلخانه‌ای که هرسال از جنگل‌زدایی و دیگر تغییرات کاربری زمین تولید می‌شود، یک گیگاتن از تخریب مداوم زمین‌های مرطوب ایجاد می‌شود.
پالایشگاه اتانول در تیانجین چین
بازار گاو در لاگوس نیجریه
گاوها یکی از تولیدکنندگان اصلی گاز متان هستند که گاز گلخانه‌ای قوی دیگری است. افزایش تقاضای جهانی برای گوشت گاو و دیگر گوشت‌ها موجب افزایش تعداد این دام‌ها و روند جنگل‌زدایی در سیستم‌های جنگلی مهم مانند آمازون شده است. براساس این گزارش، از سال ۱۹۶۱ انتشارات متان حاصل از دام‌های نشخوارکننده شامل گاو، گوسفند، بوفالو و بز به‌میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده است. میزان انتشارات گازی حاصل از مقدار زمین‌های جنگلی که عمدتا به‌‌دلیل نیاز به چراگاه برای تغذیه‌ی گاوها هرساله پاک‌سازی می‌شود، معادل تولید گاز حاصل از ۶۰۰ میلیون خودرو است.
به‌گفته‌ی نویسندگان این گزارش، هنوز فرصت‌هایی برای پرداختن به این تهدید ازطریق افزایش بهره‌وری در سیستم‌های غذایی وجود دارد. تغییر در نحوه‌ی تولید و توزیع مواد غذایی، مدیریت خاک، تنوع محصولات زراعی و اعمال محدودیت‌های کمتر روی تجارت غذا می‌تواند کمک‌کننده باشد. افزون‌براین، پژوهشگران تغییر رفتار مصرف‌کننده را خواستار هستند و خاطرنشان می‌کنند حداقل یک‌چهارم از کل مواد غذایی در سرتاسر جهان هدر می‌رود.
با تمام این‌ها، دو مسئله‌ی محافظت از ذخیره‌ی غذایی و کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای ممکن است باهم تداخل داشته باشند و انتخاب را دشوار کنند. به‌عنوان مثال، استراتژی‌هایی نظیر تولید انرژی زیستی (مانند کشت ذرت برای تولید اتانول) شاید به ایجاد بیابان‌های جدید یا دیگر انواع تخریب زمین منجر شود. همین وضعیت درباره‌ی کاشت تعداد زیادی درخت وجود دارد که گاهی با عنوان استراتژی قدرتمند برای حذف کربن‌دی‌اکسید از اتمسفر تعریف می‌شود. این کار می‌تواند موجب شود محصولات کشاورزی و دام‌ها به زمین‌های کم‌تولید رانده شوند. به‌گفته‌ی پاملا مک الوی، استاد اکولوژی انسانی در دانشگاه راتجرز و یکی از نویسندگان این گزارش، کشت درخت تا بیشترین حد ممکن، سالانه حدودا ۹ گیگاتن مقدار گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر را کاهش می‌دهد؛ اما این امر می‌تواند به افزایش شدید قیمت غذا نیز منجر شود. مک الوی می‌گوید:
نمی‌توانیم برای خارج‌شدن از مشکلی که در آن قرار داریم، درخت بکاریم. همچنین، درباره‌ی بده‌بستان‌هایی صحبت نمی‌کنیم که ما را زیر ۱.۵ درجه حفظ خواهند کرد و هنوز آمادگی مقابله با آن‌ها را نداریم.
کشت برنج بیرون از الله‌آباد در هند
مزارع فرورفته در سیل در نزدیکی کریگ میزوری
جلوگیری از افزایش دمای جهان احتمالا به کشت گسترده‌ی درخت و نیز تأمین زیست‌انرژی زیادی برای کمک به کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی نیاز دارد. اگر دما افزایش یابد، فشار روی تولید غذا نیز افزایش می‌یابد و چرخه‌ای معیوب پدید می‌آید. ادوارد داوین، پژوهشگر مؤسسهی فناوری فدرال زوریخ می‌گوید:
اگر دما بیش از دو درجه افزایش یابد، ۱۰۰ میلیون نفر یا شاید هم بیشتر درمعرض خطر گرسنگی قرار خواهند گرفت. ما باید سریعا اقدام کنیم.
این گزارش همچنین ایجاد تغییرات نهادی شامل تخصیص اعتباراتی برای کشاورزان در کشورهای درحال‌توسعه و تعریف حقوق مالکیت قوی‌تر را خواستار شده است. برای نخستین‌بار IPCC به مردم بومی نیز اشاره کرده و از دانش آن‌ها درزمینه‌ی مدیریت زمین به‌عنوان منابعی نام برده است که باید از آن‌ها استفاده کرد. نویسندگان در گزارش خود نوشتند:
شیوه‌های کشاورزی که شامل دانش بومی و محلی می‌شود، می‌تواند در مقابله با مشکلات ترکیبی تغییرات اقلیمی، امنیت غذایی، حفاظت از تنوع زیستی و مبارزه با بیابان‌زایی و تخریب زمین استفاده شود.
این در حالی است که مردم بومی در‌حال‌حاضر تهدید شده‌اند. براساس گزارشی که امسال منتشر شد، در سال ۲۰۱۸ بهطور متوسط سه فرد در هفته در راه دفاع از زمین خود کشته می‌شدند که بیش از نیمی از افراد کشته‌شده از کشورهای آمریکای‌لاتین بودند.
نتیجه‌ی کلی این گزارش آن است که هرچه سیاست‌مداران بیشتر منتظر بمانند و کاری نکنند، پیشگیری از این بحران جهانی دشوارتر خواهد بود. اقدامات امروز شاید بتواند از میزان خطرها و آسیب‌ها بکاهد و منافعی برای جامعه داشته باشد؛ اما منتظرماندن برای کاهش گازهای گلخانه‌ای آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اکوسیستم‌های زمین، سیستم‌هایی غذایی، تولید و مناطق مسکونی زمین خواهد زد.
نظرات