آلودگی شهری چه تأثیری بر سلامت و شادی ما می‌گذارد؟
شاید اخیرا با نتایج مطالعه‌ای مواجه شده باشید که زندگی در شهرهای دارای آلودگی هوا را با مصرف روزانه‌ی یک پاکت سیگار در مدت ۲۹ سال مقایسه می‌کرد. قطعا اثرهای این نوع آلودگی روی شُش‌های ما مهم است؛ ولی پرسش این است: «آثار هوایی که تنفس می‌کنیم، تنها به شُش‌های ما محدود خواهد شد؟»
مطالعه‌ای جدید روی هفت‌هزار نفر در ایالات متحده این موضوع را بررسی کرده است که افراد شهرنشین درمعرض تنفس چه میزانی از اُزن هستند. نتایج می‌گوید به‌طور کلی، این مقدار برای شهرنشینان به ۱۰ تا ۲۵ واحد در میلیون می‌رسد. این در حالی است که تنها افزایش سه واحد در میلیون از این گاز سمّی، با مصرف یک بسته سیگار اضافی در هر روز معادل خواهد بود. این‌ها بدان‌معنی است که حتی درصورت نقل‌مکان از شهری نسبتا آلوده به شهری نسبتا پاک‌تر، همچنان درمعرض خطر ابتلا به برخی بیماری‌های تنفسی نظیر آمفیزم (Emphysema) باشید؛ بیماری خطرناکی که بیشتر در میان افرادی سیگاری به‌چشم می‌خورد.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزان آلودگی شهری را ازلحاظ سلامت عمومی در وضعیت اضطراری قلمداد می‌کند؛ چراکه ۹۱ درصد از شهرنشینان در مناطقی با میزان آلودگی غیرمجاز زندگی می‌کنند. ۵۵ درصد جمعیت جهان در مناطق شهری سکونت دارند که بنابر پیش‌بینی‌های سازمان ملل، این آمار تا سال ۲۰۵۰، تا ۶۸ درصد نیز رشد خواهد کرد. اگر زندگی شهری تا این حد برای تندرستی و سلامت جسم و روان ما مشکل‌آفرین است؛ پس باید با گذر زمان، منتظر تشدید عواقب ناشی از آن نیز باشیم.
سلامت روان
نتایج تجزیه‌و‌تحلیل ۲۰ مورد از پژوهش‌های حوزه‌ی اعصاب و روان در ۳۵ سال گذشته نشان می‌دهد شیوع بیماری‌های روانی در میان جمعیت شهرنشین به‌طرز چشمگیری بیشتر و به‌طور خاص محرز شده است که این افراد به‌طرز نامتناسبی به اضطراب و بیماری‌های روحی بیشتری دچارند. حال این آمار را با افراد ساکن مناطق ساحلی مقایسه کنید. بنابر نتایج مقیاس‌سنجی اضطراب روانی کسلر، در ازای هر ۱۰ درصد افزایش در مشاهده‌ی چشم‌انداز دریا، میزان اضطراب افراد به‌اندازه‌ی یک‌سوم واحد کاهش می‌یابد. پژوهشگران می‌گویند تنها افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی در چشم‌انداز آبی دریا می‌تواند میزان اضطراب فرد را از حد معتدل به کم برساند.
۹۱ درصد از شهرنشینان در مناطقی با سطح آلودگی غیرمجاز زندگی می‌کنند.
تحصیلات
شاید یکی از عواقب شگفت‌آور زندگی شهری، کاهش میزان هوش افراد باشد. مقایسه‌ی نتایج امتحانات دانش‌آموزان در روزهای مختلف نشان می‌دهد افزایش میزان آلودگی روزانه، تأثیری منفی بر عملکرد آنان می‌گذارد. در این پژوهش، نتایج عملکرد دانش‌آموزانی که آزمونی یکسان را در یک شهر در روزهای مختلف گذراندند، با میزان آلودگی هوای آن روزها مقایسه شد. نتایج پژوهش مذکور نشان داد حتی افزایش بسیار جزئی در سطح آلودگی هوا، عوارض خود را در عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان به‌روشنی نشان می‌دهد. این موضوع می‌تواند در آینده‌ی زندگی افراد کاملا مؤثر باشد. مطالعه‌ای جالب نشان داد میزان فراوان ذرات معلق در هوا در روزهای آزمون نهایی دوره‌ی دبیرستان، تأثیری منفی بر درآمد آن افراد در دوران بزرگ‌سالی گذاشته است.
افزایش وزن
به‌نظر می‌رسد آلودگی هوا ارتباط‌هایی با بُروز چاقی در افراد نیز دارد. هنوز مکانیزم دقیق این ارتباط روشن نشده است؛ اما آزمایش‌های وسیعی که روی حیوانات انجام شده، از اثرهای آلودگی هوا روی سوخت‌وساز بدن حکایت می‌کند. ممکن است علت این موضوع در تورم ریه و بروز واکنش‌های استرسی در بدن باشد. هورمون‌های ناشی از استرس می‌تواند مانع از اثربخشی انسولین و درنتیجه، افزایش بیشتر سطح قندخون شود.
سازوکار یادشده با این هدف انجام می‌شود که بدن بتواند انرژی لازم را برای مقابله با شرایط پراسترس دراختیار داشته باشد؛ اما اگر به‌صورت دائم درمعرض استرس مزمن ناشی از آلودگی هوا باشیم، احتمال دارد در درازمدت بدن ما نتواند سطح قندخون را کنترل کند؛ شرایطی که به‌عنوان یکی از مقدمات بروز بیماری دیابت تلقی می‌شود. به‌نظر می‌رسد مطالعات گسترده‌ای که در میان ۶۲ هزار نفر از شهروندان کانادایی انجام گرفت، مؤید این مطلب باشد. نتایج پژوهش مذکور نشان داد در ازای هر ۱۰ میکروگرم از ذرات معلق موجود در یک مترمکعب هوا، ریسک بُروز دیابت تا ۱۱ درصد افزایش خواهد یافت.
چه کاری می‌توان برای شهرهای آلوده کرد؟
فقط وجود مساحتی کوچک از فضای سبز می‌تواند تفییراتی بزرگ در پی داشته باشد. این موضوع به‌ویژه درباره‌ی جوامعی با وضعیت اجتماعی‌اقتصادی ضعیف‌تر مصداق بیشتری دارد. ایجاد فضای سبز در افزایش حس رضایت افراد از محیط زندگی خود نیز مؤثر است. وجود فضاهایی که بتواند افراد را از شلوغی و همهمه‌ی شهرها برهاند، موجب بهبود وضعیت سلامت روانی آن‌ها خواهد شد.
طرح مفهومی سازه‌های موسوم به Smog Free Tower برای تصفیه‌ی هوای پکن
اخیرا انواعی از برج‌های هفت‌متری در شهر پکن طراحی شده‌اند که گفته می‌شود توانایی پاک‌سازی هوای منطقه‌ای به وسعت یک زمین فوتبال را دارند. این برج‌ها ساختاری کندومانند دارند و بار الکتریکی درون سازه‌ها، ذرات معلق هوا را به خود جذب می‌کنند و سپس، این ذرات به‌کمک صفحات جمع‌آوری غبار با بار منفی از هوا جدا و دفع می‌شوند.
در شهر مکزیک نیز، سازه‌ی کندویی‌شکلی در محوطه‌ی خارجی بیمارستان مانوئل جی‌گنزالس برپا شده است. این سازه عملکردی کاتالیستی مشابه با سیستم تهویه‌ی مطبوع درون خودرو دارد. پوشش کاتالیک این سازه با گاز خطرناک نیتروژن دی‌اکسید هوا واکنش نشان می‌دهد و درنتیجه، نمکی بی‌ضرر تولید می‌کند. طراحان بر این باور هستند که سیستم یادشده می‌تواند روزانه معادل آلودگی هوای هزار خودرو را بزداید.
نظرات