۱۰ کشور اصلی انتشاردهنده دی اکسید کربن در جو زمین

طی دو هفته‌ی آتی، نمایندگانی از ۲۰۰ کشور جهان برای تشکیل کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در شهر مادرید گرد هم خواهند آمد. وظیفه‌ی اصلی کنفرانس اعضای کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP)، حصول اطمینان از رعایت و اجرای موارد مقررشده در نشست تغییرات اقلیمی سال ۲۰۱۵ پاریس خواهد بود. 

موافقت‌نامه‌ی سال ۲۰۱۵ پاریس با هدف برداشتن گام‌های مؤثری برای جلوگیری از افزایش دمای کره‌ی زمین به‌میزان بیش از ۲ درجه‌ی سانتی‌گراد نسبت به دوره‌ی پیش از انقلاب صنعتی و همچنین درصورت امکان، تلاش برای رساندن همین هدف به ۱.۵ درجه‌ی سانتی‌گراد شکل گرفت. توافق‌ پاریس درواقع برمبنای یک موافقت‌نامه‌ی قدیمی‌تر موسوم به پروتکل یا پیمان کیوتو که در سال ۲۰۰۵ وارد مرحله‌ی اجرایی شده بود، به تصویب رسید.

ایالات متحده سابقه‌ی ناخوشایندی در همکاری با چنین توافق‌نامه‌های بین‌المللی دارد. آن‌ها هیچ‌گاه پیمان کیوتو را به‌طور رسمی نپذیرفتند و در سال ۲۰۱۷ نیز از پیمان اقلیمی پاریس بیرون آمدند. دلیل اعلام شده از سوی آن‌ها برای صرف‌نظر از پیمان پاریس، تأثیر نامطلوب این موافقت‌نامه بر اقتصاد ایالات متحده عنوان شد.

در سوی دیگر ماجرا، کشور چین به‌عنوان یک عضو تعیین‌کننده، تلاش‌های درخور توجهی را درزمینه‌ی سرمایه‌گذاری روی انرژی‌های بادی و خورشیدی و همچنین توسعه‌ی وسایل نقلیه‌ی الکتریکی به‌کار بسته است. چین به‌نوعی رهبری جهان را در هرکدام از موارد یادشده برعهده دارد.

باوجود تمام این تلاش‌ها از سوی چین، اگر به داده‌های موجود و پیامی که از آن‌ها برمی‌آید استناد کنیم، درمی‌یابیم که کشور چین با فاصله‌ی زیادی نسبت به سایر کشورها، به‌عنوان بزرگ‌ترین انتشاردهنده‌ی دی‌اکسید کربن در جو زمین شناخته می‌شود. آلایندگی و انتشار کربن ازسوی چین با روند سرسام‌آوری در حال رشد است. چنین آماری در حالی گزارش می‌شوند که ایالات متحده امروزه به‌عنوان کشور پیشتاز دنیا درزمینه‌ی کاهش انتشار کربن در جو زمین به‌شمار می‌رود.

برپایه‌ی بررسی آماری بریتیش پترولیوم روی انرژی در جهان، انتشار سالیانه‌ی دی‌اکسید کربن از زمان اجرایی شدن پروتکل کیوتو تا به امروز، حدود ۲۰ درصد بیشتر شده است؛ اما نقش کشورهای مختلف در این آمار پیام جالبی دارد: انتشار کربن ازسوی کشورهای ناحیه‌ی آسیا اقیانوسیه، در قیاس با سال ۲۰۰۵، ۵۰ درصد افزایش یافته و ازطرفی این درصد برای ایالات متحده و کشورهای اروپایی نه‌تنها افزایشی نداشته است، بلکه روند کاهشی نیز دارد.

در جدول زیر، آمار مربوط به ۱۰ انتشاردهنده‌ی اصلی دی‌اکسید کربن در سال ۲۰۱۸ و سهم جهانی آن‌ها و همچنین میزان تغییرات سهم آن‌ها از اجرایی‌شدن پیمان کیوتو در سال ۲۰۰۵ را مشاهده می‌کنید.

از میان سه منتشرکننده‌ی اصلی، چین و هند هر دو افزایش بسیار چشمگیری را نسبت به سال ۲۰۰۵ داشته‌اند. ایالات متحده و در کنار آن‌ها، آلمان و ژاپن هر سه کاهش دورقمی در این جدول ثبت کرده‌اند.

اما دلیل روند افزایش و کاهش درمیان کشورها چیست؟ پاسخ را باید در تغییر مصرف زغال سنگ جست‌وجو کنیم. تغییرات قابل‌توجه در میزان مصرف زغال سنگ ازسوی کشورهای مورد اشاره در بررسی‌ بالا را می‌توانیم به‌عنوان موتور محرکه‌ی اصلی در کاهش یا افزایش آلایندگی کربنی قلمداد کنیم. چین و هندوستان طی سال‌های اخیر مصرف زغال سنگ را افزایش داده‌اند. ازسویی ما کاهش شدیدی را در مصرف زغال سنگ در ایالات متحده و آلمان مشاهده می‌کنیم.

درمورد ایالات متحده عامل مهم دیگری هم باید مورد توجه قرار گیرد؛ عاملی که حتی از کاهش زغال سنگ هم نقش مهم‌تری دارد. روی آوردن به گاز شیل (نوعی گاز طبیعی در میان لایه‌های سنگ رس) منابع ارزان و فراوانی از گاز طبیعی را در امریکا فراهم آورد. طی ۱۰ سال گذشته، مصرف انرژی تجدیدپذیر به‌میزان ۳۴۹ تراوات‌ساعت افزایش یافته است. 

جالب توجه است که مصرف انرژی‌ حال از گاز طبیعی در همین بازه‌ی زمانی مشابه، به‌میزان ۶۹۶ تراوات‌ساعت بیشتر شده است؛ درواقع چیزی نزدیک به دو برابر رقم مربوط به انرژی‌ حاصل از منابع تجدیدپذیر.

واقعیت این است که ایالات متحده از زمان اجرایی شدن پروتکل کیوتو تابه‌حال، بیشتر از هر کشور دیگری در دنیا، توانسته است آلایندگی مربوط به انتشار دی‌اکسید کربن خود را کاهش دهد. چین هم دقیقا در نقطه‌ی مقابل امریکا، بیش از هر کشور دیگری انتشار دی‌اکسید کربن در جو زمین را افزایش داده است. 

ایالات متحده در میان کشورهای دنیا، یکی از مسئولانه‌ترین رویکردها را طی تاریخ پیرامون انتشار دی‌اکسید کربن در اتمسفر زمین از خود نشان داده است. با کنار هم گذاشتن تمامی آمار و ارقام پیرامون میزان آلایندگی و همچنین تمایل چین برای تغییر یا ادامه‌ی رویکرد فعلی‌ خود، درنهایت می‌توانیم چنین استدلال کنیم که چین طی کمتر از ۱۰ سال آتی، از نظر انتشار دی‌اکسید کربن در اتمسفر زمین، وضعیت بهتری از ایالات متحده خواهد داشت.

نباید از این نکته غافل شویم که میزان آلایندگی دی‌اکسید کربنی سرانه (به ازای هر نفر از جمعیت یک کشور) چین بسیار کمتر از امریکا است. نرخ آلایندگی کربنی سالانه در ۲۰۱۸ به‌ازای هر فرد امریکایی، ۱۶ تن بوده؛ درحالی‌که برای یک شهروند چینی در این سال برابر ۸ تن گزارش می‌شود، اما انتشار سرانه نیز در امریکا نسبت از سال ۱۹۸۰ میلادی تا امروز ۲۰ درصد کاهش داشته و در بازه‌ی مشابه برای چینی‌ها ۵ برابر شده است. 

واضح است که ایالات متحده مسئولیت منحصربه‌خود را برای کنترل سهم آلایندگی‌های کربنی مربوط به خود دارد؛ اما واقعیت آن است که چین در حال حاضر بیشتر از مجموع سه کشور پایین‌تر از خود، دی‌اکسید کربن وارد جو زمین می‌کند و این انتشار همچنان روند فزاینده‌ای دارد؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم که چین، همان یک کشور مهم و کلیدی درزمینه‌ی کاهش و کنترل انتشار دی‌اکسید کربن در اتمسفر کره‌ی زمین محسوب می‌شود. 

عملکرد مثبت یا منفی چین در عرصه کاهش و کنترل انتشار دی‌اکسید کربن، برای ارزیابی موفقیت‌آمیز بودن یا نبودن پیمان پاریس و رسیدن به اهداف مقررشده در آن بسیار تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز خواهد بود.