چگونه از میزان آلودگی هوای محل زندگی خود مطلع شویم؟
اگر ساکن کلان‌شهر باشید، احتمالا در برخی از نقاط شهر، هشدارهای مربوط به کیفیت نامطلوب هوا را روی تلفن‌همراه یا برنامه‌ی آب‌و‌هوای آن مشاهده کرده‌اید؛ به‌ویژه اگر نزدیک به محلی باشید که در آن آتش‌سوزی مهیبی رخ داده است. آیا می‌دانید منظور واقعی چنین اخطارهایی چیست و وقتی این هشدار را دریافت می‌کنید، باید چه کاری انجام دهید؟
بدون‌شک حتما می‌دانید آلودگی برای سلامتی مضر است و درمقابل، هوای تمیز چقدر می‌تواند در زندگی شهری مهم باشد. بااینحال، گاهی اوقات وقتی در منطقه‌ای با میزان آلودگی هوای زیاد زندگی می‌کنید، ممکن است احساس ناتوانی به شما دست دهد؛ چرا‌که نمی‌توانید به‌سادگی فضای داخلی خانه‌تان را تا ابد با دستگاه تصفیه‌ی هوا تمیز و سالم نگه دارید. خوشبختانه منبعی به‌نام شاخص کیفیت هوا (AQI) وجود دارد که آژانس حفاظت از محیط‌زیست ایالات متحده آن را به‌منظور تسهیل فرایند نظارت بر کیفیت هوا ایجاد کرده است؛ ازاین‌رو، می‌توان دریافت این منبع چه تأثیر مثبتی می‌تواند بر سلامتی بگذارد.
شاخص کیفیت هوا (AQI) چگونه کار می‌کند؟
شاخص کیفیت هوا معیاری استاندارد برای بررسی میزان آلودگی هوا در شهرهای بزرگ است
شاخص کیفیت هوا (AQI) درباره‌ی میزان پاکی یا آلودگی هوای منطقه‌ی شهری گزارش می‌دهد و علاوه‌برآن، می‌گوید نفس‌کشیدن در بیرون از خانه و در چنین هوایی ممکن است چه تأثیراتی بر سلامتی بگذارد. پیش‌بینی‌های شاخص کیفیت هوا در تمام ۳۱ استان کشور دردسترس است و می‌توانید نقشه‌های منطقه‌ای و داده‌های به‌روز از کیفیت هوا را در سراسر کشور ازطریق پایگاه‌های اینترنتی سامانه‌های پایش و کنترل کیفیت (به‌عنوان مثال شرکت کنترل کیفیت هوای استان تهران) مشاهده کنید. این شاخص در مقیاس صفر تا ۵۰۰ (صفر هوای پاک و ۵۰۰ آلودگی سنگین) رده‌بندی می‌شود. برای خارج از ایران نیز می‌توان شاخص جهانی کیفیت هوا را برای رتبه‌بندی آلودگی هوا در سراسر جهان ازطریق وب‌سایت آلودگی هوای جهان به‌طور آنی بررسی کرد. AQI پنج آلاینده‌‌ی اصلی هوا را در نظر می‌گیرد که براساس قانون هوای پاک تنظیم شده‌اند: ازن سطح زمین، آلودگی ذرات، مونواکسید‌کربن، دی‌اکسید‌گوگرد و دی‌اکسید‌نیتروژن.
شاخص کیفیت هوا (AQI) کیفیت هوا را در مقیاس صفر تا پانصد رده‌بندی می‌کند که در آن، صفر پاک‌ترین و پانصد آلوده‌ترین وضعیت هوا را نشان می‌دهد.
هر ردیف AQI چه مفهومی دارد؟
خوب (سبز): رده‌ی (۰ تا ۵۰) AQI بدان‌‌معنی است که کیفیت هوا خطری برای سلامتی ندارد یا میزان خطر آن بسیار ناچیز است؛
متوسط (زرد): رده‌ی (۵۱ تا ۱۰۰) AQI هوایی با کیفیت رضایت‌بخش را نشان می‌دهد؛ اما برخی از افراد که به آلودگی حساس‌اند یا به مشکلات تنفسی دچارند، بسته به نوع آلاینده‌های موجود در هوا ممکن است برخی عوارض جانبی ناشی از آلودگی هوا را تجربه کنند؛
ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی): رده‌ی (۱۰۱ تا ۱۵۰) AQI بدین‌معنی است که کیفیت هوای کنونی سلامت کودکان و افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی را تهدید می‌کند؛ اما به‌طور کلی، افراد سالم درمعرض خطر نیستند؛
ناسالم (قرمز): رده‌ی (۱۵۱ تا ۲۰۰) AQI ناامن تلقی می‌شود و در این وضعیت، آلودگی هوا می‌تواند بر سلامت همه‌ی افراد حاضر در آن محیط تأثیرات نامطلوب بگذارد؛
بسیار ناسالم (بنفش): رده‌ی (۲۰۱ تا ۳۰۰) AQI این سطح از آلودگی هوا خطر جدی برای سلامتی تمام افراد محسوب می‌شود و ممکن است در این شرایط، پیام هشدار سلامتی را در تلفن‌همراه یا نرم‌افزار آب‌و‌هوای خود دریافت کنید.
خطرناک (قرمز آلبالویی): ۳۰۰ یا بیشتر AQI بسیار خطرناک است و احتمال دارد در چنین وضعیتی، هشدار شرایط اضطراری یا تخلیه به‌دلیل وضعیت حاد هوای آلوده صادر شود.
درصورت نامطلوب‌بودن کیفیت هوای محل زندگی چه باید کرد؟
ماسک صورت می‌تواند محافظ شما دربرابر آلودگی هوا باشد؛ اما اگر از ماسکی مناسب استفاده کرده باشید.
اگر کیفیت هوای محل زندگی‌تان به سطح ناسالم و خطرناک رسیده باشد، برای محافظت از خودتان چند راهکار خواهید داشت. در چنین شرایطی، باید به گروه‌های آسیب‌پذیر، یعنی کودکان و افراد مسن توجه ویژه‌ای شود؛ چرا‌که ممکن است ازنظر تنفسی یا ریه یا قلب دچار مشکلات جدی باشند؛ به‌همین‌دلیل، به‌طور کلی کودکان و سالمندان دربرابر خطرهای ناشی از آلودگی هوا آسیب‌پذیرتر خواهند بود.
وب‌سایت شاخص کیفیت هوا (AQI) توصیه می‌کند اگر کیفیت هوا ناسالم (۱۰۱ تا ۱۵۰) گزارش شد، تمامی افراد حساس به آلودگی، یعنی افراد مبتلا به آسم و دیگر بیماری‌های ریوی، کودکان، افراد مسن و همه‌ی افرادی که کارشان در محیط‌های باز و بیرون از ساختمان است، باید مدت زمان کار یا حضورشان در محیط بیرون را محدود کنند. اگر کیفیت هوا در رده‌ی متوسط (۵۱ تا ۱۰۰) باشد، بااینحال، همچنان به حساسیتتان به آلودگی هوا و درجات مختلف آن نگران هستید. در این وضعیت، می‌توانید با کاهش مدت زمان حضور در محیط‌های بیرونی و فضاهای باز، سلامت خود را حفظ کنید.
در مواقعی که کیفیت هوا به محدوده‌ی ناسالم یا قرمز (۱۵۱ تا ۲۰۰) می‌رسد، AQI به افرادی که سلامتی‌شان درمعرض خطر است، به‌صورت جدی توصیه می‌کند از انجام کار یا فعالیت‌های طولانی‌مدت در فضاهای باز خودداری کنند و حتی کسانی که سلامتی‌شان در خطر نیست، باید مدت زمان حضور در خارج از خانه را کاهش دهند.
اگر کیفیت هوا در حد بسیار ناسالم یا خطرناک باشد، این احتمال وجود خواهد داشت رسانه‌ها و برنامه‌های هواشناسی و سایر دستگاه‌های مرتبط اعلانیه‌های وضعیت اضطراری صادر کنند. در‌این‌صورت، همه باید تاحدممکن از بیرون‌رفتن و قرار‌گرفتن درمعرض هوای آلوده خودداری کنند. افرادی که چنین هوایی خطر جدی برای سلامتی‌شان محسوب می‌شود، برای حفظ سلامت خود نباید در محیط‌های باز بیرون از خانه حضور یابند.
اگر نگران کیفیت هوای اطراف خود هستید، استفاده از ماسک در مواقعی که به‌صورت مستقیم درمعرض هوای آلوده و پرخطر قرار می‌گیرید، می‌تواند مفید باشد. مطمئن شوید ماسکی که برای محافظت از خود استفاده می‌کنید، حتما N95 باشد. ماسک باید اطراف بینی و دهان شما را به‌طور کامل پوشش دهد. ماسک‌های جراحی و ماسک‌های پزشکی و دستمال سرهایی (باندانا) که به‌منظور جلوگیری از ورود هوای آلوده بینی و دهان خود را با آن می‌پوشانید، برای فیلترکردن آلاینده‌های مضر هوا طراحی نشده‌اند؛ بنابراین، در محافظت از سلامتی شما تأثیری نخواهند گذاشت.
نکات ارائه‌شده در این مقاله فقط به‌منظور اطلاع‌رسانی و آموزش کاربردی به افراد است و نمی‌توان آن‌ها را به‌عنوان توصیه‌های سلامت یا پزشکی در نظر گرفت. به‌یاد داشته باشید درصورت داشتن هرگونه پرسش درباره‌ی مسائل پزشکی و سلامت، حتما با پزشک یا مشاور سلامت حاذق مشورت کنید.