تعبیر تغییرات اقلیمی: تابستان خشمگین استرالیا

زمانی تابستان استرالیا، فصلی بود که بسیاری آرزوی آن را داشتند: روزهای طولانی که مردم می‌توانستند در سواحل تفریح کنند یا در حیاط خلوت خانه‌ی خود به کباب پختن مشغول شوند یا با خانواده و دوستان خود به بازی کریکت مشغول شوند؛ اما تابستان‌های اخیر استرالیا ترسناک شده‌اند. مدارس و محل‌های کار به‌علت خطر آتش‌سوزی‌های فاجعه‌بار بسته می‌شوند و مردم برای رهایی از امواج گرمایی شدید و سطوح بالای دود موجود در هوا به فضاهای تهویه‌شده پناه می‌برند. اردوگاه‌های تابستانی تعطیل شده و تمام شهرها به حالت آماده‌باش درآمده‌اند تا درصورت اعلام کد قرمز هوای آتش‌سوزی شهر را تخلیه کنند. این، اقلیم جدید استرالیا است.

البته در کشور استرالیا گاهی تابستان‌ها به‌طور غیرمنتظره گرم یا فصول آتش‌سوزی شدید بوده؛ اما ازنظر علمی، ارتباط بین شرایط شدید فعلی و تغییرات اقلیمی غیر قابل انکار است. آتش‌سوزی‌هایی که امسال نیمه‌ی جنوبی استرالیا را مورد هجوم قرار داد، بیش از ۵ میلیون هکتار زمین را سوزاند. برای درک وسعت این فاجعه درنظر داشته باشید که فصل آتش‌سوزی سال ۲۰۱۸ کالیفرنیا نزدیک به ۷۴۰ هزار هکتار را سوزاند. فصل آتش‌سوزی استرالیا امسال در اواخر ماه اوت (پیش از پایان زمستان این کشور) آغاز شد.

آتش‌سوزی‌ تاکنون جان ۹ نفر ازجمله دو آتش‌نشان را گرفته و حدود هزار خانه را ویران کرده است. اکنون نمی‌توان با قطعیت در مورد میزان خسارت آتش‌سوزی‌ها به حیات‌وحش سخن گفت؛ اما براساس برآوردهای اولیه، تاکنون، حدود ۵۰۰ میلیون حیوان، ازجمله ۳۰ درصد از جمعیت کوآلاها در زیستگاه اصلی خود، جان خود را از دست داده‌اند. این همه فاجعه، قبل از رسیدن ژانویه و فوریه رخ داده‌اند؛ یعنی زمانی که به‌طور معمول اوج فصل آتش‌سوزی در استرالیا آغاز می‌شود.

استرالیا ازنظر آتش‌سوزی، مستعدترین قاره‌ی روی زمین است، اما چه چیزی باعث شده که فصل آتش‌سوزی اخیر تشدید شود؟

آتش‌سوزی‌هایی که در طبیعت رخ می‌دهند، به چهار مولفه نیاز دارند: سوخت در دسترس، خشک بودن مواد سوختنی، شرایط آب‌و‌هوایی که به گسترش سریع آتش کمک کند و یک جرقه. تغییرات اقلیمی به‌علت تاثیر روی خشکی و ایجاد هوای مناسب برای آتش‌سوزی، موجب می‌شود که آتش‌سوزی‌ها در استرالیا بزرگ‌تر و فراوان‌تر شوند. اقلیم استرالیا طی قرن گذشته بیش از یک درجه‌ی سانتیگراد گرم‌تر شده و این تغییر موجب افزایش در فراوانی و شدت امواج گرمایی شده است. افزایش دما موجب افزایش رطوبت و درنهایت خشکی خاک و مواد سوختنی می‌شود.

بیش از یک دهه قبل، مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی (IPCC) پیش‌بینی کرد که تغییرات اقلیمی موجب افزایش شدت و فراوانی آتش‌سوزی‌ها در استرالیا می‌شود. این ارزیابی از شواهد علمی در گزارش‌های بی‌شماری ازجمله گزارش تغییرات اقلیمی و زمین که در اوت ۲۰۱۹ منتشر شد، تکرار شده است.

یکی از عوامل موثر در کاهش طولانی‌مدت بارندگی در فصل زمستان، روند مثبت مدل گردش جنوبی (SAM) بوده است. این تغییر موجب می‌شود که بادهای غربی که در اقیانوس جنوبی در گردشند، به‌سمت مناطق جنوبی‌تر و جنوبگان حرکت کنند و موجب شوند که جبهه‌های هوای سرد زمستانی باران‌زا از جنوب قاره‌ی استرالیا عبور کنند. ازنظر علمی، نقش تغییرات اقلیمی ناشی‌ از فعالیت بشر در به پیش راندن این روند آشکار است.

تغییرپذیری اقلیم نیز درحال بردن اقلیم استرالیا به سمتی است که نسبت‌به آتش‌سوزی مستعدتر شود. این تغییرپذیری یکی از علت‌های اصلی شرایط شدید تابستان ۲۰۲۰-۲۰۱۹ به‌حساب می‌آید. جنوب‎شرقی استرالیا از سال ۲۰۱۷ با خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در این منطقه معمولا بارندگی از سالی به سال دیگر بسیار تغییر می‌کند؛ اما اکنون سه زمستان متوالی است که بارش‌های زمستانی اتفاق نمی‌افتد؛ چنین وضعیتی پیشتر در تاریخ ثبت‌شده‌ی بارندگی‌های استرالیا، حتی در جریان خشکسالی‌های مشهور طولانی مانند خشکسالی هزاره، دیده نشده بود.

براثر شدت خشکسالی کنونی، بخش‌ زیادی از پوشش گیاهی از بین رفته است. این وضعیت حتی جنگل‌های بارانی مرطوب را خشک کرده؛ به‌گونه‌ای که مناطقی درمعرض آتش‌سوزی قرار گرفته‌اند که پیش از این درگیر آتش‌سوزی نمی‌شدند. در تابستان کنونی، طوفان‌ها نیز به کمک آتش‌سوزی آمده‌اند. گرمایش بلندمدت اقلیم همراه‌با سال‌های خشکسالی، به‌همراه الگوهای اقلیمی، هوایی مناسب برای آتش‌سوزی را پدید آورده‌اند.

در اقیانوس گرمسیری هند، امسال یکی از شدیدترین رویدادهای مثبت دوقطبی اقیانوس هند (IOD) رخ داده است. درجه حرارت غیرمعمول سرد سطح دریا در شرق اقیانوس هند یکی از منابع مهم رطوبت استرالیا را قطع کرد و به خشکسالی‌های مداوم در بخش‌های جنوبی این کشور افزود.

بدترین فصل‌های آتش‌سوزی استرالیا معمولا در پی رویدادهای مثبت IOD می‌آیند که تاثیر این رویدادها بسیار بیشتر از تاثیر رویدادهای ال‌نینو در اقیانوس آرام است. در این جا هم، تغییرات اقلیمی بخشی از داستان به‌حساب می‌آید، زیرا گرمایش ناشی‌از فعالیت انسان‌ها موجب می‌شود که رویدادهای مثبت IOD قوی‌تر و فراوان‌تر شوند.

در همین حین، امسال و در اواخر فصل زمستان، یک رویداد نادر گرمایش ناگهانی استراتوسفر بر فراز جنوبگان رخ داد. ضعیف‌شدن گردباد قطبی بالای جنوبگان در بهار موجب افزایش شاخص خطر آتش‌سوزی در شرق استرالیا شد؛ زیرا حرکت بادهای غربی نیمکره‌ی جنوبی به سمت شمال (یعنی SAM منفی) در این زمان از سال موجب می‌شود که بادهای بسیار داغ و خشک غربی به سرتاسر این قاره کشیده شوند.

البته تابستان خشمگین استرالیا قابل پیش‌بینی بود. شواهد علمی به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه انتشار گازهای گلخانه‌ای در اثر فعالیت‌های انسانی درحال ایجاد تغییرات اقلیمی بلندمدت است و اقلیم را به شیوه‌هایی تغییر می‌دهد که موجب افزایش خطر آتش‌سوزی شود. نقش تغییرات اقلیمی در آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه‌ای که استرالیا را فرا گرفته، به‌وسیله‌ی خدمات اضطراری این کشور به‌خوبی درک شده است. اگرچه، تابستان امسال در پس‌زمینه‌ای رخ می‌دهد که در آن دولت استرالیا در صحنه‌ی جهانی ادعا کرده است که انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش خواهد داد.

در بسیاری از مناطق استرالیا، هیچ نمایش آتش‌بازی سنتی برای استقبال سال جدید اجرا نمی‌شود. هیچ ضمانتی وجود ندارد که در این شرایط بحرانی آتش‌بازی به‌سادگی موجب آغاز آتش‌سوزی‌هایی در این کشور نشود.