تشکیل سوراخی بزرگ و نادر در لایه ازن شمالگان

درجه حرارت‌های سرد و گردباد قطبی قدرتمند به مواد شیمیایی اجازه داده است که به لایه‌ی ازن محافظ در شمال حمله کنند. سوراخی بزرگ در لایه‌ی ازن شمالگان تشکیل شده که احتمالا بزرگ‌ترین سوراخی محسوب می‌شود که تاکنون (از زمان ثبت رکوردها) در آسمان شمالگان باز شده است.

لایه‌ی نازک ازنی که هم‌اکنون در بخش اعظم شمالگان مرکزی تشکیل شده است، مساحتی حدود سه برابر اندازه‌ی گرینلند دارد. این سوراخ سلامتی مردم را تهدید نمی‌کند و احتمالا طی هفته‌های آینده از بین می‌رود. اما پدیده‌ای جوی غیرعادی است که به‌عنوان یک رکورد ثبت خواهد شد. مارتین دامریس دانشمند علوم جوی مرکز هوافضای آلمان در اوبرپفافنهوفن می‌گوید:

ازنظر من، این اولین باری است که می‌توانید درمورد یک سوراخ ازن واقعی در شمالگان صحبت کنید.

ازن به‌طور معمول روکش محافظی را در استراتوسفر و در ارتفاع حدود ۱۰ تا ۵۰ کیلومتری بالای سطح زمین تشکیل می‌دهد و از زندگی دربرابر تابش‌های فرابنفش خورشیدی محافظت می‌کند. اما هر سال در زمستان جنوبگان، دماهای بسیار سرد به ابرهایی که در ارتفاع بالا تشکیل می‌شوند، اجازه می‌‌دهد که در بالای قطب جنوب به هم بپیوندند. مواد شیمیایی ازجمله کلر و برم که از مُبردها و دیگر منابع صنعتی می‌آیند، باعث آغاز واکنش‌هایی روی سطوح ابرها می‌شوند که لایه‌ی ازن را تخریب می‌کنند.

ازسال ۱۹۷۹ به بعد، امسال بیش از هر زمستان دیگری هوای سرد در بالای شمالگان وجود داشت.

در دمای بسیار سرد، ابرهای مرتفع تشکیل می‌شوند و واکنش‌های تخریب‌کننده ازن آغاز می‌شود. پژوهشگران سطوح لایه‌ی ازن را با فرستادن بالون‌های هواشناسی از ایستگاه‌های اطراف شمالگان اندازه‌گیری می‌کنند. در اواخر ماه مارس، بالون‌ها افت ۹۰ درصدی را در ازن در ارتفاع ۱۸ کیلومتری اندازه‌گیری کردند که درست در قلب لایه‌ی ازن قرار دارد. رکس می‌گوید جایی که بالون‌ها درحالت معمول مقدار ازن را حدود ۳/۵ پی‌پی‌ام اندازه‌گیری می‌کنند، تنها ۰/۳ پی‌پی‌ام ازن اندازه‌گیری شد. این میزان از آنچه در گذشته دیده‌ایم، پایین‌تر است.

سوراخ بی‌سابقه‌ای بر فراز شمالگان تشکیل شده است. حفره‌ای در لایه‌ی ازن در هر بهار در جنوبگان ایجاد می‌شود اما آخرین باری که این پدیده در شمال دیده شد، سال ۲۰۱۱ بود

شمالگان در سال‌های ۱۹۹۷ و ۲۰۱۱ کاهش ازن را تجربه کرد؛ اما به‌نظر می‌رسد کاهش امسال فراتر از مواردی باشد که قبلا دیده شده است. گلوریا مانی، دانشمند سازمان شرکای پژوهشی شمال غرب در سوکورو در ایالت نیومکزیکو می‌گوید:

ما حداقل کاهشی به اندازه‌ی کاهش سال ۲۰۱۱ داشته‌ایم و نشانه‌هایی وجود دارد که ممکن است این کاهش بیشتر از کاهش سال ۲۰۱۱ شود.

مانی با یکی از ابزار ماهواره‌ای ناسا کار می‌کند که کلر موجود در اتمسفر را اندازه‌گیری می‌کند و می‌گوید هنوز مقداری کلر برای کاهش ازن در روزهای آینده وجود دارد.

پل نیومن، دانشمند مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرینبلت مریلند می‌گوید اگر مردم در سال ۱۹۸۷ برای تصویب پروتکل مونترال گرد هم نیامده بودند، وضعیت امسال خیلی بدتر می‌شد. پروتکل مونترال معاهده‌ای بین‌المللی بود که کشورهای مختلف در آن موافقت کردند که استفاده از مواد تخریب‌کننده‌ی ازن را خاتمه دهند. سوراخ ازن در جنوبگان درحال ترمیم است، این سوراخ در سال گذشته به کم‌ترین اندازه‌ی خود در تاریخ ثبت‌شده رسید اما چند دهه طول می‌کشد تا مواد شیمیایی کاملا از اتمسفر محو شوند.

رکس می‌گوید سوراخ ازن در شمالگان تهدیدی برای سلامتی به‌شمار نمی‌رود؛ زیرا در عرض‌های جغرافیایی بالاتر، خورشید به‌تازگی سر از افق درآورده است. احتمال کمی وجود دارد در هفته‌ی آینده، سوارخ به عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر و مناطق پرجمعیت‌تر نقل مکان کند که در این مورد مردم برای اجتناب‌از آفتاب‌سوختگی باید از ضدآفتاب استفاده کنند. رکس می‌گوید: «مقابله با آن دشوار نخواهد بود.»

چند هفته‌ی آینده بسیار مهم است. انتی اینس، دانشمند مرکز ECMWF در بریتانیا می‌گوید همان‌طور که خورشید به‌آرامی بالا می‌آید، دما نیز در منطقه‌ی سوراخ لایه ازن شروع به افزایش می‌کند. با درهم شکستن گردباد قطبی در هفته‌ی آینده، ازن نیز به‌زودی شروع به بهبودی می‌کند. راس سالاویچ دانشمند دانشگاه مریلند در شهر کالیج پارک می‌گوید:

درحال‌حاضر ما فقط مشتاقانه آنچه را که اتفاق می‌افتد، تماشا می‌کنیم. بازی کاملا تمام نشده است.