زنبورهای مخملی به گیاهان آسیب می‌زنند تا آن‌ها را به گلدهی وادار کنند
خرزنبوریان موجودات خلاقی هستند: وقتی گرده کمیاب است و گیاهان نزدیک آشیانه هنوز گل نداده‌اند، زنبورهای کارگر راهی برای مجبور کردن آن‌ها به گلدهی پیدا کرده‌‌اند. پژوهشی که اخیرا در مجله‌ی Science منتشر شده است، نشان می‌دهد که این حشرات برگ‌های گیاهان را سوراخ می‌کنند و این امر موجب می‌شود آن‌ها نسبت‌به حالت معمول، ۳۰ روز زودتر گل بدهند. اینکه چگونه این تکنیک تکامل یافته و چرا گیاهان دربرابر آسیب ناشی‌از خرزنبوریان با گلدهی پاسخ می‌دهند، مشخص نیست. اما پژوهشگران می‌گویند کشف یک رفتار جدید در چنین موجود آشنایی قابل‌توجه است. جان مولا، اکولوژیست مرکز علوم فورت کالینز سازمان زمین‌شناسی آمریکا در کلرادو که در این پژوهش مشارکتی نداشته است، می‌گوید:
این واقعا یکی از آن مطالعات بسیار نادر است که یک پدیده‌ی طبیعی را که قبلا مستند نشده بود، کشف میکند.
مولا می‌گوید یافته‌ی جدید سوالات و توضیحات احتمالی مختلفی را درمورد وسعت این رفتار و علت بروز آن ارائه می‌دهد. کنسوئلو د مورائس، اکولوژیست مؤسسه‌ی فناوری فدرال زوریخ و یکی از پژوهشگران مطالعه می‌گوید که او و همکارانش در آزمایشگاهی نامربوط گونه‌ای از خرزنبوریان (زنبور مخملی یا Bombus terrestris) را دیدند که به برگ گیاهان آسیب می‌زدند و آن‌ها کنجکاو شدند که بدانند علت این کار چیست. او می‌گوید: «در ابتدا می‌خواستیم ببینیم که آیا آن‌ها بافت را جدا می‌کنند یا از گیاهان تغذیه کرده یا مواد برگ را به آشیانه‌ی خود می‌برند.»
و از آنجا که پژوهش‌های قبلی نشان داده بود که استرس می‌تواند موجب القای گلدهی در گیاه شود، د مورائس و همکارانش این مسئله را درنظر گرفتند که آیا ممکن است زنبورها به‌خاطر نیاز خود درحال ایجاد گل در گیاه باشند. پژوهشگران برای فهمیدن این موضوع خرزنبورهای محروم از گرده را همراه‌با گیاهان گوجه‌فرنگی و خردل در قفس‌های توری قرار دادند. زنبورها به‌زودی با استفاده از آرواره‌ها و خرطوم سوراخ‌هایی در برگ هر گیاه ایجاد کردند. در آزمایشی دیگر، پژوهشگران سعی کردند که با استفاده از پنس و تیغ آسیبی نظیر آسیب ناشی‌از زنبور در گیاهان دیگر ایجاد کنند. هر دو گروه از گیاهان دارای برگ‌های زخمی سریع‌تر گل دادند اما آن‌هایی که به‌وسیله‌ی زنبورها سوارخ شده بودند، چندین هفته زودتر از گیاهانی که به‌وسیله‌ی دانشمندان زخمی شده بودند، گل دادند. این موضوع نشان می‌دهد که ممکن است مواد شیمیایی موجود در بزاق این حشرات نیز نقش داشته باشد.
یک زنبور کارگر گونه‌ی زنبور مخملی (Bombus terrestris) درحال آسیب زدن به برگ گیاه
پژوهشگران در مرحله‌ی بعد از آزمایشگاه بیرون آمدند تا ببینند که آیا حتی اگر گیاهان گلداری دورتر از آشیانه باشند، خرزنبورها به آسیب زدن به برگ‌های گیاهان بدون گل نزدیک آشیانه‌ی خود ادامه می‌دهند. آن‌ها این کار را انجام دادند. مارک مشر، یکی دیگر از پژوهشگران مطالعه می‌گوید:
اگر آن‌ها برای یافتن گل‌ها مجبور شوند تا فاصله‌ی دورتری چرا کنند و اگر این رفتار موجب ثمردهی منابع محلی شود، شاید منطقی باشد که این رفتار آسیب‌زننده را در نزدیکی لانه انجام دهند.
یافته‌ها حاکی‌از آن است که این نوع رفتار زنبور یک سازگاری است که بازده چرای گرده را حداکثر میکند اما به‌گفته‌ی مشر، آن‌ها این فرضیه را به‌طور قطعی تأیید نمی‌کنند. نیل ویلیامز ، حشره‌شناس دانشگاه کالیفرنیا که در این مطالعه مشارکتی نداشته است، می‌گوید این احتمال قانع‌کننده است و انجام پژوهش‌های بیشتر را توجیه میکند. او می‌گوید:
برای اینکه چیزی واقعا به‌‌عنوان رفتار سازگاری تعریف و به‌خوبی درک شود، باید بتوانیم بگوییم که این رفتار به این علت تکامل یافته که مزایای سازگاری برای کلنی داشته است.
زنبور کارگر گونه‌ی زنبور مخملی به برگ گیاه آسیب می‌رساند. آسیب ناشی‌از زنبور منجر به تسریع گلدهی می‌شود و شاید پیامدهایی از نظر همزمانی فنولوژیکی گیاهان و گرده‌افشان‌ها داشته باشد
در زنبورها و دیگر موجودات اجتماعی واقعی یک ملکه‌ی واحد فرزندان را تولید میکند و کارگران عقیم هستند، بنابراین انتخاب طبیعی روی کل آشیانه عمل میکند. زنبورهای کارگری که به برگ‌ها آسیب می‌زنند، حتی به‌اندازه‌ی کافی زنده نمی‌مانند که شاهد مزایای گلدهی زودهنگام باشند اما از آنجا که رفتار آن‌ها باعث می‌شود گرده‌ی بیشتری دردسترس آشیانه قرار گیرد، می‌تواند نتیجه‌ای از فشارهای تکاملی باشد.
در آینده دانشمندان می‌توانند بررسی کنند که این رفتار چگونه ممکن است تکامل یافته باشد و میزان گسترش آن در دیگر گونه‌های وحشی خرزنبوریان چقدر است و اینکه پس از آسیب ناشی‌از زنبور در سطح مولکولی چه اتفاقی در گیاه می‌افتد. درک این سوالات می‌تواند به پیش‌بینی بهتر قابلیت رشد خرزنبوریان در آینده کمک کند، از آن‌جایی که تغییرات اقلیمی هماهنگی ظریف روابط گرده‌افشان و گیاه را با تغییر زمان گلدهی و خواب زمستانی و مهاجرت‌های حشرات مورد تهدید قرار می‌دهد. مشر می‌گوید: «با تغییرات اقلیمی، اساسا پیش‌بینی محیط سخت‌تر می‌شود. اما آنچه ما پیدا کردیم ممکن است درجهت کاهش اختلالات ناشی‌از تغییرت اقلیمی عمل کند.»
نظرات