هشدار دانشمندان: طی دو دهه‌ی آینده ۵۰۰ گونه منقرض خواهند شد

کاهش غیرطبیعی تنوع زیستی درحال شتاب گرفتن است و اگر ادامه پیدا کند، سیاره بسیاری از اکوسیستم‌ها و مزیت‌هایی که آن‌ها فراهم می‌کنند ازجمله آب شیرین، گرده‌افشانی و کنترل بیماری و آفات را از دست خواهد داد. روز دوشنبه اخبار بد بیشتری منتشر شد: براساس پژوهشی که در مجله‌ی PNAS منتشر شده است، ما نسبت‌به آنچه دانشمندان قبلا تصور می‌کردند، سریع‌تر به سمت نقطه‌ی فروپاشی در حرکت بوده و به آن نزدیک‌تریم.

نرخ انقراض در میان گونه‌های مهره‌داران خشکی به‌طور قابل‌توجهی از برآوردهای پیشین بالاتر است و فرصت پیشگیری از تلفات جمعی نسبت‌به چیزی که قبلا تصور می‌شد، بسیار زودتر به پایان می‌رسد (طی ۱۰ تا ۱۵ سال). جرادو سبالوس، اکولوژیست دانشگاه مستقل ملی مکزیک و نویسنده‌ی اصلی مطالعه‌ی جدید، گفت: «ما در حال تحلیل بردن قابلیت‌های سیاره برای حفظ حیات انسان و به‌طور کلی حیات هستیم.»

دکتر سبالوس و همکارانش دریافتند که نرخ فعلی انقراض‌ گونه‌ها بسیار فراتر از چیزی است که به‌طور طبیعی رخ می‌دهد. دانشمندان از ۵۴۳ گونه از دست رفته طی صد سال گذشته خبر دارند. انقراض این تعداد گونه به‌طور معمول ۱۰ هزار سال طول می‌کشد. دکتر سبالوس گفت: «به‌عبارت‌دیگر، طی قرن گذشته هر سال ما همان تعداد گونه‌ای را از دست دادیم که معمولا طی ۱۰۰ سال از دست می‌رفت.»

اگر این وضعیت تغییر نکند، احتمالا حدود ۵۰۰ گونه از مهره‌داران خشکی دیگر طی فقط دو دهه منقرض خواهند شد و کل تلفات را به سطحی معادل آنچه به‌طور طبیعی طی ۱۶ هزار سال رخ می‌دهد، می‌رساند.

دکتر سبالوس و همکارانش پل ارلیش زیست‌شناس حفاظت از دانشگاه استنفورد و پیتر راون، فعال محیط‌زیست در باغ گیاه‌شناسی میسوری، برای تعیین اینکه چه تعداد گونه در مرز انقراض قرار دارند، داده‌های جمعیتی ۲۹۴۰۰ گونه مهره‌دار خشکی را مورد مطالعه قرار دادند که به‌وسیله‌ی اتحادیه‌ی بین‌المللی حفاظت از طبیعت گردآوری شده بود. آن‌ها دریافتند که از بین این گونه‌ها، ۵۱۵ گونه (یا ۱/۷ درصد) به‌شدت درمعرض خطر انقراض قرار دارند و کمتر از ۱۰۰ نفر از آن‌ها باقی مانده‌اند. جمعیت حدود نیمی از این گونه‌ها به کمتر از ۲۵۰ نفر می‌رسد.

نوعی قورباغه‌ی زهرآگین در مرکز پرورشی در کلمبیا

پژوهشگران همچنین گونه‌های دارای جمعیت بین هزار تا ۵ هزار فرد را مورد بررسی قرار دادند. وقتی دانشمندان این ۳۸۸ گونه را به تجزیه‌و‌تحلیل اولیه‌ی خود افزودند، همپوشانی جغرافیایی ۸۴ درصدی (عمدتا در مناطق گرمسیری) را با گروه گونه‌های به‌شدت درمعرض خطر انقراض پیدا کردند.

نویسندگان گزارش می‌کنند که از دست‌دادن برخی از این گونه‌ها آغازگر اثر دومینویی خواهد بود که گونه‌های دیگر را به مارپیچ رو به پایینی هدایت کرده و درنهایت کل اکوسیستم‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهد. دکتر سبالوس این فرایند را به برداشتن آجرهای دیوار یک خانه تشبیه کرد. او گفت: «اگر یک آجر را بیرون بکشید، هیچ اتفاقی نمی‌افتد، شاید فضای داخل فقط پر سروصداتر و مرطوب‌تر شود. اما اگر تعداد زیادی از آجرها را خارج کنید، درنهایت خانه‌ی شما فروخواهد ریخت.»

دکتر سبالوس و همکارانش نتیجه گرفتند که فعالان حفاظت از محیط‌زیست باید تمام گونه‌های دارای جمعیت کمتر از ۵ هزار نفر را به‌عنوان گونه‌های در خطر انقراض درنظر بگیرند. دانیل بلومستین اکولوژیست دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس که در این پژوهش مشارکتی نداشته است، گفت: «این افزایشی قابل‌توجه در تعداد گونه‌هایی است که ما معمولا درمورد آن‌ها به‌عنوان درمعرض خطر انقراض فکر می‌کردیم.»

با حذف جمعیت‌ها از مناطق جغرافیایی، عملکرد آن‌گونه‌ها نیز از میان می‌رود. برای مثال، از دست‌رفتن زنبورهای عسل در کشور آمریکا بیش از ۱۵ میلیارد دلار ضرر اقتصادی به‌همراه خواهد داشت اما خود این گونه هنوز در مناطق دیگر جهان زنده می‌ماند. ربکا شاو، دانشمند ارشد صندوق جهانی طبیعت که در این پژوهش مشارکتی نداشته است، گفت:

کاهش جمعیت گونه‌های متداول (شکارچیان رأس هرم غذایی، گیاه‌خواران دارای جثه‌ی بزرگ مانند کرگدن، گرده‌افشان‌ها و موارد دیگر)، حتی وقتی آن‌ها با انقراض فاصله‌ی زیادی دارند، اثرات عظیمی بر نحوه‌ی عملکرد اکوسیستم‌ها دارد. سبالوس و همکارانش با اطمینان علمی به ما می‌گویند که بقای این گونه‌ها با بقای ما ارتباط دارد.

شامپانزه‌ها در سود کیوو در جمهوری دموکراتیک کنگو در ماه مارس

دکتر ارلیش بر این موضوع تأکید کرد که یافته‌های کلی مطالعه مطمئنا یک ارزیابی کمترازحد از وسعت مسئله‌ی انقراض بوده است. در تجزیه‌و‌تحلیل آن‌ها گونه‌های بی‌مهره یا آبزی یا گیاهان درنظر گرفته نشده‌اند و تنها شامل حدود ۵ درصد از مهره‌داران خشکی بوده که دانشمندان داده‌های جمعیتی آن‌ها را دارند. توماس لاوجوی، اکولوژیست دانشگاه جورج میسون که در این پژوهشی نقشی نداشته است، گفت:

این یافته‌ها درواقع چیزی است که در بحران تنوع زیستی پیش رو می‌توان انتظار داشت. این مقاله در زمانی‌که هنوز فرصتی برای پیشگیری وجود دارد، باید به‌عنوان زنگ بیدارباش بزرگی درنظر گرفته شود.

دکتر لاوجوی افزود، اینکه تعداد کمی از مردم از این بحران قریب‌الوقوع خبر دارند، خود یکی از عوامل بروز بحران است. ممکن است بسیاری از افرادی که از این مسئله آگاهند، چنین احساس کنند که این تلفات اهمیتی ندارد. دکتر ارلیش گفت: مردم می‌گویند این مسئله چه فرقی به حال من دارد؟

اما اغلب نقش یک گیاه یا جانور خاص در یک اکوسیستم پس از حذف آن‌گونه آشکار می‌شود. برای مثال، زمانی شمار جمعیت کبوترهای وحشی آمریکای شمالی به میلیاردها پرنده می‌رسید. اشتهای شدید آن‌ها برای خوردن بذرها موجب محدود نگه داشتن رشد جمعیت دیگر گونه‌های بذرخوار ازجمله موش‌های پاسفید می‌شد. این موش‌ها مخزن طبیعی باکتری عامل بیماری لایم هستند. پس از انقراض این کبوترها، جمعیت موش‌های پاسفید به‌شدت افزایش یافت و خطرات برای سلامتی انسان افزایش یافت. پژوهشگران در مجله‌ی Science نوشتند: «اثرات انقراض این کبوترها یک قرن پس از مرگ آخرین کبوتر وحشی هنوز احساس می‌شود.»

پوست یک ببر سوماترایی، گونه‌ای به‌شدت درخطر انقراض که به‌وسیله‌ی پلیس در ماه ژانویه در باندا آسه اندونزی ضبط شد

دکتر سبالوس و همکارانش هشدار می‌دهند که اگر انسان همچنان به تجاوز به طبیعت و حیات‌وحش ادامه دهد، مجموعه‌ای آبشاری از اثرات (شامل رخدادهای مکرر بیماری‌ها و دنیاگیری‌های جدید) اتفاق خواهد افتاد. بیشتر دانشمندان بر این باورند که ویروس کرونا که دنیاگیری کووید ۱۹ را آغاز کرد، از یک حیوان وحشی منشا گرفته است. دکتر سبالوس گفت: «واکسن کووید ۱۹، زیستگاه طبیعی بود. این دنیاگیری مثال عالی در این مورد است که ما چقدر با طبیعت بدرفتاری کرده‌ایم.»

وقتی تعداد کافی از گونه‌ها از بین بروند، سرانجام عملکرد اکوسیستم‌ها مختل می‌شود، اقتصادها و دولت‌ها بی‌ثبات شده و بحران گرسنگی و مهاجرت آغاز می‌شود. به‌گفته‌ی دکتر سبالوس، اقداماتی وجود دارد که اکنون می‌توان انجام داد. او گفت، درحال‌حاضر از دست‌دادن زیستگاه و تجارت حیوانات وحشی مسئول بار این مسئله است، درحالی‌که تغییرات اقلیمی هنوز سونامی کامل تأثیرات خود را نشان نداده است.

دکتر سبالوس و همکارانش برای جبران فوری‌ترین موج انقراض‌ها خواستار توقف فوری تجارت غیرقانونی حیوانات وحشی شدند. دکتر سبالوس گفت: «این روند را به هیچ‌وجه نمی‌توان ادامه داد و گونه‌ها و کل بشریت را در خطر قرار داد. ما می‌توانیم این مشکل فوری را حل کنیم.» آن‌ها همچنین خواستار توقف جنگل‌زدایی و اصلاح کامل تجارت قانونی حیوانات وحشی شدند به‌طوری‌که پایداری را بر سود ترجیح دهد. دکتر ارلیش گفت: «اصلی‌ترین مسئله کاهش مقیاس فعالیت‌های تجاری انسانی خصوصا تقاضای مصرفی آن روی زیست‌کره است.»

ایجاد این تغییرات به رهبران منتخبی نیاز دارد که محیط‌زیست، توزیع مجدد منابع و کاهش رشد جمعیت انسان را در اولویت قرار دهند. دکتر سبالوس و دکتر ارلیش ابتکار جهانی جدیدی را با نام Stop Extinction راه‌اندازی کردند. هدف این ابتکار فراهم آوردن چارچوبی برای ایجاد پیمان‌های محلی جدید و نیز ابزارهایی برای آموزش و فعال‌سازی مردم در زمینه‌ی بحران انقراضِ درحال ظهور است. دکتر سبالوس گفت: «همه‌ باید درک کنیم که آنچه طی ۵ تا ۱۰ سال آینده انجام می‌دهیم، آینده‌ی بشریت را تعیین خواهد کرد.»