ردپای کربنی کاربران اینترنت؛ سهم ایمیل، استریم بازی و ویدیو در گرمایش زمین

این روزها همه‌گیری ویروس کرونا بسیاری را خانه‌نشین کرده است و باعث افزایش بی‌سابقه ای در وابستگی به ارتباطات آنلاین و سایر فعالیت‌های اینترنتی نظیر تحصیل، کار، خرید، تماشای فیلم و استریم بازی شده است. درحالی‌که به لطف اینترنت زندگی همچنان در پشت درهای بسته ادامه دارد و افراد و کسب‌وکارها هر روز روش‌های تازه و نوآوارنه‌ای برای جبران حذف حضور و فعالیت‌های فیزیکی معرفی می‌کنند، در انگلیس یک مقصر جدید برای گرمایش زمین و آلودگی محیط‌زیست پیدا شده است: فرستادن ایمیل!

طبق گزارش فایننشال تریبون، به‌تازگی توجه مقامات انگلیس که قرار است کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۲۱ سازمان ملل متحد را در گلاسگو برگزار کنند، به سوی ردپای کربنی کاربران اینترنت جلب شده است.

گزارشی که این روزها در انگلیس توجه و کنجکاوی رسانه‌ها را نیز برانگیخته است، از سوی شرکت تأمین انرژی OVO Energy منتشر شده که تلاش می‌کند با تولید برق از منابع تجدیدپذیر، مصرف کربن خود را به صفر برساند. طبق این گزارش که نوامبر ۲۰۱۹ منتشر شده و حالا بعد از یک سال نظر مسئولان انگلیس را به خود جلب کرده است، انگلیسی‌ها هر روز بیش از ۶۴ میلیون ایمیل «غیرضروری» می‌فرستند و به این ترتیب هزاران تن کربن راهی اتمسفر می‌کنند.

بسیاری از افراد عادت دارند به اینترنت به چشم ابری که بیرون از فضای سخت‌افزار کامپیوترشان وجود دارد، نگاه کنند؛ اما واقعیت این است که وقتی ایمیل یا هر پیام دیگری ازطریق اینترنت فرستاده می‌شود، باید از میان زنجیره‌ای از دستگاه‌های الکترونیکی عبور کند که انرژی زیادی مصرف می‌کنند.

ردپای کربنی ایمیل درواقع ناشی از برقی است که برای روشن کردن دستگاه‌هایی که توسط آن ایمیل نوشته و خوانده می‌شود، شبکه‌هایی که این داده را مخابره می‌کنند و مراکز داده‌ای که آن را ذخیره می‌کند، مصرف می‌شود.

طبق تخمین کارشناسان، سهم مراکز داده از میزان کربن تولید شده در دنیا کمتر از ۰/۱ درصد است و این میزان نسبت به سهم ۲۰ درصدی خودروها بسیار ناچیز است. بااین‌حال، انتشار کربن مراکز داده به خاطر افزایش فعالیت‌های آنلاین مانند تماس‌های ویدیویی، بازی و استریم رو به رشد است.

طبق گزارش Ovo Energy، اگر هر نفر در انگلیس روزانه یک ایمیل کمتر بفرستد، میزان تولید کربن در سال به بیش از ۱۶ هزار تن کاهش می‌یابد.

این تحقیق مدعی است که این میزان معادل سفر ۸۰ هزار نفر از لندن به مادرید است. نکته‌ی جالب دیگری که نتایج این تحقیق فاش می‌کند این است که این ایمیل‌های «غیرضروری» تنها شامل چند کلمه برای تشکر کردن و فرستادن کلمه ی LOL به نشانه‌ی خنده است.

اگرچه ۱۶ هزار تن رقم غیرمنتظره و بالایی برای فعالیتی است که قبلا به آن فکر هم نکرده بودیم، اما در مقایسه با تولید سالانه‌ی گازهای گلخانه‌ای در انگیس که چیزی حدود ۴۳۵.۲ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ بود، این میزان تنها ۰/۰۰۳۷ درصد داستان را تشکیل می‌دهد.

از نظر سوزان بیکر، مدیر ارشد آب‌و‌هوا ، محیط‌زیست و پایداری در گروه صنعتی TechUK، «مهم است که بدانیم ترافیک داده از جمله ایمیل در مصرف انرژی و تولید کربن نقش دارد.»

برخی کارشناسان اما معتقدند که فشار روی کاهش فرستادن ایمیل باید با احتیاط و بررسی بیشتری صورت گیرد.

مایک برنرزلی، استاد دانشگاه لنکستر که از نتایج تحقیقش برای تخمین تأثیر کاهش فرستادن ایمیل استفاده شده، می‎گوید که این تأثیر براساس محاسبات حدودی و نه چندان دقیق که از سال ۲۰۱۰ در جریان است، تخمین زده شده است و این میزان سهم بسیار اندکی در تولید کربن حوزه‌ی فناوری دارد. 

خوب است که توجه کاربران اینترنت به سهم‌شان در گرمایش زمین، هرچند ناچیز در مقایسه با بخشی مثل حمل‌و‌نقل، جلب شود، اما از نظر برخی محققان، فشار اصلی باید روی حوزه‌ی فناوری اطلاعات باشد تا تولید کربن خود را با کمک انرژی‎های تجدیدپذیر کاهش دهند.

بااین‌حال، از نظر این استاد دانشگاه، بهینه‌سازی انرژی در حوزه‌ی IT را نمی‌توان مساوی با کاهش تولید کربن دانست.

کارآمدی ذخایر اطلاعات وپایگاه‌های انتقال و تجزیه و تحلیل داده، میلیون‎ها برابر بیشتر شده اشت، اما در کنارش هم ردپای کربنی آن‌ها هم افزایش یافته چرا که فعالیت‌های بشر در حوزه‌ی فناوری اطلاعات به مراتب بیشتر شده است.

این استاد دانشگاه در ادامه به فواید حوزه‌ی IT در دوران کرونا و در شرایطی که تولید کربن توسط بخش‌های دیگر به مراتب کمتر شده است، اشاره کرد و گفت: «خوب است که در این شرایط، حوزه‌ی IT ما را قادر ساخته تا بدون افزایش ردپای کربنی، بهتر از آنچه از پس خودمان به‌تنهایی برمی‌آمد، زندگی کنیم.»

از این‌ها گذشته، تخمینی که برای میزان کربن تولیدی ایمیل در نظر گرفته شده، به گفته‌ی استاد دانشگاه بریستول، کریس پریست، «هرچیزی را که در فرایند فرستادن ایمیل دخیل است، در نظر گرفته است»؛ از جمله انرژی مصرفی سرورها، وای‌فای خانگی، لپ‌تاپ و حتی آن سهم بسیار کوچک کربنی که از ساخت و ساز مراکز داده تولید شده است.

پریست ادامه داد:

واقعیت این است که چه ایمیل بفرستید چه نفرستید، بسیاری از این سیستم‌ها تأثیر خودشان را خواهند گذاشت. لپ‌تاپ‌تان همچنان روشن است، وای‌فای روشن است، شبکه‌ی اینترنت خانگی هم همین‌طور و شبکه‌ی وسیع‌تری هم همچنان در حال استفاده از همین میزان انرژی است.اگر ایمیل کمتری فرستاده شود، در مرکز داده‌ای که میزبانی ایمیل را بر عهده دارد، صرفه‌جویی اندکی در انرژی اتفاق خواهد افتاد، مخصوصا اگر این اتفاق باعث شود از سرورهای کمتری استفاده کنند. اما میزان کربن کاهش یافته از هر یک ایمیلی که فرستاده نمی‌شود، چیزی بسیار کمتر از یک گرم خواهد بود.

برخی محققان معتقدند که به‌جای نگرانی بابت چند ایمیل که سهم چندانی در میزان کربن تولیدی ندارند، بهتر است توجه‌مان را به سمت بازی‌های ویدیویی آنلاین و استریم ویدئو متمرکز کنیم که از ذخایر ابری بسیار بزرگ‌تری استفاده می‌کنند.

شرکت‌های غول تکنولوژی دنیا همچون گوگل درحال‌حاضر خود را کربن خنثی می‌دانند؛ یعنی برای ساخت پروژه‌های زیست‌محیطی سوبسید پرداخت می‌کنند تا میزان کربنی را که سرویس ایمیل، استریم ویدئو و سرویس‌های دیگرشان تولید می‎کند، جبران کند.

اگرچه ردپای کربنی ایمیل در مقایسه با فعالیت‌های دیگر بشر چندان به چشم نمی‌آید، اما کاربران اینترنت می‌توانند با تغییرات کوچکی سهم خود را از آلودگی محیط‌زیست کمتر کنند. مثلا به‌جای پیوست فایل در ایمیل، می‌توان لینک مقاله را فرستاد یا از فرستادن پیام به چندین گیرنده خودداری کرد. در ضمن خوب است که اشتراک خود را از خبرنامه‌ی وب‌سایت‌هایی که دیگر ایمیل آن‌ها را نمی خوانید، لغو کنید.

طبق تخمین‌های سرویس ضداسپم Cleanfox، هر کاربر اینترنتی به‌طور متوسط در سال ۲,۸۵۰ ایمیل ناخواسته از سرویس اشتراک وب‌سایت‌ها دریافت می‌کند و این میزان مسبب انتشار ۲۸.۵ کیلوگرم گاز گلخانه‌ای است.

فرستادن پیامک یا SMS نسبت به ایمیل کربن کمتری تولید می‌کند (هر پیامک فقط ۰/۰۱۴ گرم معادل دی‌اکسید کربن تولید می‌کند) و درنتیجه به محیط‌زیست آسیب کمتری می‌زند. فرستادن توییت هم به‌طور تخمینی  ۰/۲ گرم معادل دی‌اکسید کربن تولید می‌کند، در حالی‌ که فرستادن پیام ازطریق پیام‌رسان‌هایی مانند واتساپ فقط کمی کمتر از فرستادن ایمیل، کربن تولید می‌کند. البته این آمار به نوع پیامی که می‌فرستید هم بستگی دارد. مثلا فرستادن فایل گیف، ایموجی و عکس ردپای کربنی بسیار بیشتری نسبت به فرستادن متن خالی به جا می‌گذارد. یک تماس یک دقیقه‌ای با گوشی موبایل هم کربن بیشتری نسبت به فرستادن پیام تولید می‌کند و البته تماس‌های ویدیویی از این هم بیشتر تولید کربن دارند.

از نظر پروفسور پریست، بهترین کار برای کمک به محیط‌زیست، «خرید دستگاه‌های الکترونیکی کمتر و استفاده از آن‌ها به مدت طولانی‌تر» است.

در این خصوص، نتایج یک تحقیق در دانشگاه ادینبرگ نشان داد که اگر هر فرد زمان استفاده از کامپیوتر و مانیتورش را از چهار سال به شش سال افزایش دهد، می‌تواند از تولید ۱۹۰ کیلوگرم کربن جلوگیری کند.

بااین‌حال، پریست در ادامه تأکید می‌کند که «البته همین مقدار صرفه‌جویی هم در برابر انرژی‌ای که برای سفر، گرم‌کردن خانه و خورد و خوراکتان مصرف می‌کنید، اصلا به چشم نمی آید.»

از نظر این استاد دانشگاه، بهتر است «حس گناه زیست‌محیطی» خود را معطوف مواردی کرد که در گرمایش زمین سهم بیشتری دارند: «این وظیفه‌ی شرکت‌های تأمین خدمات است که باید تا جایی که ممکن است سرویس‌هایشان را ازلحاظ مصرف انرژی و منابع بهینه‌سازی کنند.»

در مورد فرستادن پیام تشکر هم می‌گوید: «اگر فکر می‌کنید طرف مقابل برای پیام شما ارزش قائل است، ایمیل‌تان را بفرستید؛ وگرنه این کار را نکنید چرا که بزرگ‌ترین اتلاف چه از نظر زیست‌محیطی چه از منظر شخصی، آن وقت با ارزشی است که هر دوی شما با فرستادن و خواندن آن پیام از دست می‌دهید.»

عصری که در آن زندگی می‌کنیم، بدون شک عصر صنعت سرگرمی است: فیلم، سریال، موسیقی و بازی‌های ویدیویی در بستر اینترنت دردسترس جمعیت زیادی از کره‌ی زمین قرار گرفته است و این جمعیت مدام در حال دانلود، آپلود و استریم این موارد هستند. اما درکنار سرگرمی و آموزش، آیا از خود پرسیده‌اید که تمام این فعالیت‌ها چه صدمه‌ای به محیط‌زیست وارد می‌کند؟

متاسفانه حجم بزرگی از انرژی‌ای که برای انجام این کارها استفاده می‌شود هنوز از سوخت فسیلی کربنی تأمین می‌شود که از نظر دانشمندان، سهم به‌سزایی در افزایش دمای کره‌ی زمین دارد.

شاید از خودتان بپرسید با این حساب، آیا کاهش زمان آنلاین بودن و انجام فعالیت‌های اینترنتی، تفاوتی در مصرف انرژی و گرمایش زمین ایجاد خواهد کرد؟

طبق محاسبات آماری، کل بخش فناوری اطلاعات (حوزه‌ی IT) در دنیا، از تأمین انرژی برای سرورهای اینترنت گرفته تا شارژ گوشی‌های هوشمند، دارای ردپای کربنی معادل انتشار کربن سوخت صنعت هواپیمایی در جهان است. به‌گفته‌یآندرس آندره که درباره‌ی شرکت Huawei Technologies در سوئد تحقیق ارائه داده است، حوزه‎ی IT قرار است تا سال ۲۰۳۰ به اندازه ۲۰ درصد از برق جهان را مصرف کند.

جالب است بدانید که بیشترین حجم ترافیک اینترنت دنیا به استریم یا همان پخش آنلاین ویدئو اختصاص دارد. به گفته‌ی پروفسور پریست، تماشای آنلاین یک ویدئو در خانه به اندازه‌ی روشن نگه‌داشتن دو یا سه لامپ رشته‌ای انرژی مصرف می‌کند.

علاوه بر برقی که این دستگاه‌ها مصرف می‌کنند، شبکه‌هایی که این اطلاعات و محتوا را توزیع می‌کنند نیز انرژی مصرف می‌کنند. همچنین، تقضای بیشتر در حوزه‌ی تکنولوژی به این معنی است که برای ذخیره کردن و توزیع این حجم وسیع از اطلاعات، انرژی بیشتری نیز مورد نیاز است.

اینجا است که پای مراکز داده به میان می‌آید؛ ساختمان‌های عظیمی که از سرورهای کامپیوتری که مسئولیت ذخیره، فراوری و توزیع ترافیک اینترنت را برعهده دارند، نگه‌داری می‌کنند. خود این سرورها هم برای خنک شدن به انرژی زیادی نیاز دارند.

راه‌حل مقابله با این مشکل این است که مراکز داده‌ی سراسر دنیا شروع به استفاده از انرژی تجدیدپذیر کنند تا میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند.

در همین راستا، پروژه‌ی Eureca که بودجه‎ی آن را کمیسیون اروپا تأمین کرد، به این نتیجه رسید که مراکز داده در کشورهای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ چیزی حدود ۲۵ درصد بیشتر نسبت به سال ۲۰۱۴ انرژی مصرف کردند.

یک یافته‎ی جالب و البته نگران‌کننده‎ی دیگر این پروژه این بود که ۵ میلیارد بار دانلود و استریم آهنگ دسپاسیتو (Despacito) که در سال ۲۰۱۷ عرضه شد، انرژی‌ای معادل کل مصرف برق سالانه‌ی کشورهای چاد، گینه بیسائو، سومالی، سیرالئون و جمهوری آفریقای مرکزی، مصرف کرده است.

هربار که تصمیم می‌گیرید پای تماشای فیلم و سریال آنلاین بنشینید (یا حتی آن را دانلود کنید) یا از اسپاتیفای، ساندکلاد یا یوتیوب آهنگ گوش بدهید، مهم است بدانید میزان انرژی‌ای که مصرف می‌کنید، متغیر است و به عوامل زیادی از جمله راندمان تمام دستگاه‎هایی که برای انجام این فعالیت‎ها به کار می‎گیرید، بستگی دارد.

به گفته‎ی دانشمندان، پخش تلویزیون زمینی نسبت به شبکه‎های تلویزیونی مانند نتفلیکس که از تکنولوژی استریم‌کردن استفاده می‌کنند و بیننده‌های بسیاری هم دارند، در مصرف انرژی بهینه‎تر است. گوشی‌های موبایل هم نسبت به تلویزیون و لپ‌تاپ بهینه‌تر هستند؛ و اینکه استفاده از وای‌فای برای اتصال به اینترنت انرژی کمتری از 3G یا 4G مصرف می‌کند. 

بااین‌حال، حتی اگر از دستگاه‎تان استفاده هم نکنید اما مودم وای‎فای خانه‌یتان روشن باشد، انرژی همچنان در حال مصرف شدن است.

از طرفی، طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در سال ۲۰۱۸، با اینکه حجم کار مراکز داده تا سال ۲۰۲۰ سه برابر می‌شود، مصرف برق آن‎ها، به لطف بهبود در راندمان سرورها و زیرساخت‏‎ها، تنها سه‌درصد افزایش میابد.

طبق برخی مطالعات، استریم‎کردن بازی نسبت به استریم ویدئو آسیب بیشتری به محیط‌زیست می‌زند، چرا که گرافیک بازی و صداها برای هر گیمر متفاوت است.

نتایج یک مطالعه از دانشگاه لنکستر تخمین می‎زند که اگر همه‌ی گیمرها تا ده سال آینده به بازی‌های آنلاین روی بیاورند، میزان تولید کربن در دنیا تا ۳۰ درصد افزایش می یابد.

البته از نظر محقق دانشگاه لنکستر، مایک هزاس Mike Hazas، ردپای کربنی بازی‌های چندنفره آنلاین مانند فورتنایت خیلی زیاد نیست.

این بازی‌ها طوری طراحی شده‌اند که ریسپانسیو باشند و به همین دلیل ترافیک داده‌ی زیادی مصرف نمی‎کنند. برای مثال، موقعیت یک کاراکتر روی نقشه یا تیراندازی کاراکتر دیگر به تبادل داده‌ی زیادی برای برقراری ارتباط نیاز ندارد.

بااین‌حال، آپدیت کردن همین بازی ها کربن زیادی تولید می‌کند. بازی‌های پرطرفداری مثل فورتنایت یا کال آو دیوتی برای اضافه کردن ویژگی‌های جدید به بازی هر چند هفته چندین گیگابایت حجم آپدیت نیاز دارند.  

از نظر این محقق، حجم زیاد دانلود بازی در مقایسه با استریم کردن، ردپای کربنی بیشتری بر جا می‌گذارد و در مواردی که می‌شود با رزولوشن کمتر بازی کرد، استریم کردن ممکن است از دانلود ۱۰۰ گیگابایت بازی برای محیط‌زیست بهتر باشد.

از طرفی، شرکت‌های بزرگ بازی‌سازی از جمله مایکروسافت، گوگل و سونی در تلاشند تا با سرمایه‌گذاری بیشتر در پروژه‌های «سبز»، مراکز داده‌شان کربن خنثی باشد و میزان تولید کربن آن‌ها را جبران کند.   

اگرچه انرژی مورد‌نیاز یک جستجوی ساده در اینترنت یا فرستادن ایمیل بسیار ناچیز به‌نظر می‌رسد، باید در نظر گرفت که حدود ۴.۱ میلیارد نفر در دنیا از اینترنت استفاده می‌کنند و همین مقدار ناچیز انرژی وقتی ۵۳/۶ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شود، به رقم قابل توجهی می‌رسد.

ردپای کربنی اینترنت، وسایلی که برای فعالیت‌های اینترنتی استفاده می‎کنیم، و سیستم‎هایی که از آن‎ها پشتیبانی می‌کنند، ۳/۷ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان را به خود اختصاص داده‌اند و این مقدار معادل تولید کربن کل صنعت هوایی در دنیا است.

درکنار تغییرات کوچکی که هر کاربر اینترنت می‎تواند در سبک زندگی آنلاین خود ایجاد کند و سهم خود را از تولید کربن و گرمایش زمین کم کند، تغییر اساسی اما باید در صنایع بزرگ‌تر اتفاق بیفتد تا با جایگزینی انرژی تجدیدپذیر با سوخت فسیلی، آسیب به محیط‌زیست را کاهش دهند.