افزایش تقاضای مس در صنایع انرژی‌ پاک، می‌تواند برای محیط زیست فاجعه‌بار باشد

همان‌طور که به سمت انتشار کربن صفر پیش می‌رویم، به مقادیر عظیمی از مس نیاز خواهیم داشت. مس برای پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی، وسایل نقلیه‌ی الکتریکی و ذخیره باتری حیاتی است و متأسفانه به وضعیتی نزدیک می‌شویم که در آن تقاضا بیش از عرضه است. تحلیل‌گران بازار برآورد می‌کنند که اگر معدن‌های جدیدی ساخته نشود، کمبود سالانه‌ی مس تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند به ۱۰ میلیون تن برسد. این بدان معنا است که قیمت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد و به معدن‌چیان انگیزه‌ای برای آوردن معادن مس جدید به بازار خواهد داد. مشکلات معادن جدید بی‌سابقه خواهد بود؛ اگر معدن‌کاری به‌طور متفاوتی انجام نشود، عجله برای رساندن این پروژه‌ها به مرحله‌ی تولید می‌تواند تأثیر فاجعه‌بار و غیر قابل قبولی برای مردم محلی و محیط زیست داشته باشد.

تا همین اواخر، بازار مس راکد بود. قیمت‌ها پایین بودند و محیط خوبی برای تولیدکنندگان نبود؛ اما اکنون بازار در مسیر حرکت است. به علت افزایش تقاضا برای مس و دیگر مواد معدنی مورد نیاز برای انتقال به انرژی‌های پاک، پیش‌بینی می‌شود که عصری طلایی پیش روی اکتشاف مواد معدنی باشد.

مس به‌عنوان عایق کارآمد، برای بسیاری از سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر از جمله انرژی خورشیدی و باد مورد نیاز است

در تاریخ ۱۲ و ۱۳ آوریل، تولیدکنندگان اصلی مس از جمله بی‌اچ‌پی، ریو تینتو و انگلو امریکن در کنفرانس جهانی مس که به‌طور مجازی برگزار می‌شود، گرد هم خواهند آمد؛ اما در مواجهه ‌با تقاضای جهانی بالا، مهم است که این شرکت‌های بزرگ از چالش‌های پایداری مس چشم‌پوشی نکنند.

چهار چالش عمده وجود دارد که صنعت معدن‌ همگام با رونق گرفتن مس با آن رو‌به‌رو می‌شود. نحوه‌ی غلبه بر این چالش‌ها تعیین می‌کند که در انتقال انرژی چه کسی برنده و چه کسی بازنده خواهد بود.

ذخایر مس کشف‌نشده اغلب در مناطقی مانند ارتفاعات آند، شمالگان و اعماق دریا یافت می‌شود. چالش‌های اجتماعی، زیست‌محیطی و فنی پروژه‌ها در این مناطق بیشتر از قبل خواهد بود.

این موارد شامل پروژه‌های بزرگی مانند Resolution Copper در آمریکا، Pebble در کانادا، Tampakan در فیلیپین و Frieda River در پاپوآ گینه نو است. مخالفت‌های عمومی با این‌ پروژه‌ها و پروژه‌های بزرگ دیگر مس به این معنا است که آن‌ها قبل از اینکه اجازه‌ی پیشرفت بگیرند، با کشمکش‌های قانونی دشواری مواجه خواهند شد.

بخشی از پروژه‌ی مبادله زمین Resolution Copper Mining در آریزونا با مخالف گروهی از آپاچی‌ها رو‌به‌رو شد که در ژانویه ۲۰۲۱ از دولت آمریکا شکایت کردند

۳- پیش‌بینی می‌شود معادن مس آینده کم عیارتر و عمیق‌تر باشند

عیار (Grade) سنجه‌ای است که نشان می‌دهد در سنگ حاوی مواد معدنی، چقدر از آن فلز باارزش وجود دارد. هرچه عیار سنگ‌ها پایین‌تر باشد، معادن مس جدید حجم بیشتری از باطله‌ها (سنگی و غیر سنگی) و عناصر خطرناکی مانند آرسنیک تولید می‌کنند. باطله‌های غیر سنگی بقایای حاصل از معدن‌کاری و فرآوری مواد معدنی است و از سنگ‌های بسیار ریز، مواد شیمیایی و آب تشکیل می‌شود. اگر تقاضای پیش‌بینی‌شده درست از آب درآید، جهان در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۵۰، نسبت به کل قرن پیش ‌از آن، بیش از ۹ برابر باطله‌ی مس تولید خواهد کرد. این در حالی است که این صنعت از نظر مدیریت ضایعات خطرناک خود شهرت خوبی ندارد.

۴. معادن جدید مس احتمالا در مناطقی واقع شده‌اند که از نظر سیاسی و اکولوژیکی حساس هستند

در پژوهش منتشرشده در سال ۲۰۱۹، پژوهشگران دریافتند که ۶۵ درصد از سنگ‌های معدنی حاوی مس که هنوز استخراج نشده‌اند، در مناطقی قرار دارند که با خطر آب مواجه هستند: آب خیلی کم به این معنا است که معدن‌کاران برای آب با دیگر مصرف‌کننده‌های آب محلی رقابت خواهند کرد و آب زیاد به این معنا است که مهار ضایعات ممکن است دشوار باشد. تقریبا نیمی (۴۷ درصد) از این سنگ‌های معدنی در داخل یا نزدیک زمین‌های مردم بومی قرار دارد و ۶۴ درصد نزدیک مناطقی واقع شده است که از نظر حفاظت از تنوع زیستی حیاتی است. ۵۰ درصد نیز در کشورهایی مانند کنگو قرار دارد که از نظر سیاسی و اجتماعی در وضعیت شکننده‌ای قرار دارند.

در گذشته، صنعت معدن بر افزایش قیمت‌ها برای حل مشکل کمبود عرضه متکی بوده است. قیمت بالاتر فلزات به شرکت‌ها سرمایه‌ی مالی مورد نیاز برای کار در مکان‌های دشوار و سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های معدن‌کاری جدید را می‌دهد. مقداری از این سرمایه از پیشرفت‌های مرتبط با پایداری مانند بازیافت و کاهش در مصرف آب و انرژی حمایت خواهد کرد؛ اما بسیاری از چالش‌های پایداری که به آن‌ها اشاره کردیم، نسبت به قیمت حساس نیستند. شرکت‌های معدن کاری نمی‌توانند هزینه‌ی از دست رفتن تنوع زیستی، فقر شدید و خطر فساد را بپردازند.

اگر قبل از رونق مس به این چالش‌های بزرگ پرداخته نشود، این اثرات میراث آینده‌ی معدن‌کاری خواهد بود و مشخص نخواهد بود که مسئولیت آن‌ها با کیست. این امر به تأثیرات ویرانگری که اکنون معادن موجود موجب آن شده‌اند، می‌افزاید. یک نمونه‌ی معروف معدن پانگونا در جزیره بوگنویل (در پاپوآ گینه‌نو) است که موجب آسیب‌های زیست‌محیطی شدیدی شد و جنگی داخلی را آغاز کرد.

معدن مس پانگونا در بوگنویل موجب آغاز جنگ داخلی شد که یک دهه طول کشید

علاوه ‌بر این، تشدید اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی معادن مس می‌تواند عرضه‌ی بلندمدت مس را به خطر بیندازد. اگر مخالفت‌ها رشد کند و عرضه متوقف شود، انتقال به انرژی پاک نیز دشوار می‌شود.

گزینه دوم این است که بر این مسئله پافشاری کرد که معدنچیان برای اجتناب از آسیب کل فرصت‌ها را از دست بدهد. بر این اساس، قربانی کردن منافع مردم محلی به ‌خاطر منافع بهتر مسئولانه نیست، زیرا با مفاهیم برابری و عدالتی که اساس توافق‌نامه پاریس است، سازگار نیست.

رویکرد دوم به پیشرفت‌های قابل ‌توجهی در مدیریت تأثیرات اجتماعی و محیطی معدن‌کاری مس نیاز دارد. این دیدگاه همچنین به معنای کاهش تقاضای جهانی برای مس، پیدا کردن جایگزین‌ها و انتخاب‌های سخت در این مورد است که اگر خطرات برای مردم محلی و محیط خیلی بالا باشد، معادن در آن منطقه ایجاد نشود. انجام این کار به بازسازی گسترده‌ی عملکرد بازارهای کالاهای جهانی نیاز دارد.

ممکن است هنوز راه ‌حلی نداشته باشیم؛ اما همان‌طور که جهان برای کنفرانس تغییرات اقلیمی امسال آماده می‌شود، باید این سؤال را مطرح کنیم که در بحث انتقال به انرژی‌های پاک به هر قیمتی، به‌دنبال کدام عدالت و برای چه کسانی هستیم.