گونه‌های دریایی در حال فرار از استوا به سمت آب‌های سردتر هستند
آب‌های گرمسیری استوا به خاطر بیشترین گوناگونی زیستی و صخره‌های مرجانی و تراکم‌های بالاتر ماهی تن، لاک‌پشت‌های دریایی، سفره‌ماهی‌های عظیم و کوسه‌‌وال‌ها معروف هستند. تعداد گونه‌های دریایی با حرکت به سمت قطب‌ها کاهش می‌یابند و به عقیده‌ی بوم‌شناس‌ها، این الگوی جهانی در طول قرن‌های گذشته ثابت مانده است.
طبق پژوهشی جدید، اقیانوس‌های استوایی برای بقای گونه‌ها بسیار گرم شده‌اند و گرمایش جهانی عامل این افزایش دما است. به بیان دیگر، الگوی جهانی پایدار زمین به‌سرعت در حال تغییر است. با حرکت گونه‌ها به سمت قطب‌ها و آب‌های سردتر، تغییراتی در اکوسیستم‌های دریایی و حتی زندگی انسان‌ها به وجود خواهد آمد. چنین تغییری در حدود ۲۵۲ میلیون سال پیش رخ داد و منجر به نابودی ۹۰ درصد از گونه‌های دریایی شد.
نمودار خطرناک
بر اساس الگوی جهانی فعلی تعداد گونه‌ها در قطب‌ها پائین است؛ اما تنوع آن‌ها در استوا به اوج خود می‌رسد. این تعریف به نموداری زنگوله‌شکل از تعدد گونه‌ها می‌انجامد. این نمودار بر اساس توزیع تقریبا ۵۰ هزار گونه‌ی دریایی که از ۱۹۵۵ جمع‌آوری شدند، به دست آمد.
با نگاهی به خطوط نمودار می‌توانید شیبی خفیف در تعداد کل گونه‌ها بین سال‌های ۱۹۵۵ و ۱۹۷۴ ببینید. این شیب در دهه‌های بعد شدیدتر می‌شود
با گرم‌تر شدن اقیانوس‌ها، گونه‌ها برای پیدا کردن دمای مناسب خود به سمت قطب‌ها حرکت می‌کنند. گرمایش استوا به اندازه‌ی ۰٫۶ درجه‌ی سانتی‌گراد در طول ۵۰ سال گذشته، در مقایسه با گرمایش در ارتفاعات بالاتر زیاد نبوده است. گونه‌های گرمسیری نسبت به گونه‌های دیگر حساسیت بیشتری به دما دارند.
با افزایش سرعت گرمایش اقیانوس‌ها به دلیل تغییرات اقلیمی در طول دهه‌های گذشته، شیب گرمایشی استوا عمیق‌تر شده است. بر اساس پیش‌بینی‌ها با استفاده از روش مدل‌سازی، این تغییرات از پنج سال پیش آغاز شده‌اند و حالا شواهد آن را می‌بینیم. گوناگونی زیستی ده گروه اصلی گونه‌های مورد بررسی (از جمله ماهی پلاژیک، ماهی ریف و نرم‌تنان) که در آب‌ها یا بستر دریا زندگی می‌کنند، در ارتفاعاتی با دمای میانگین ۲۰ درجه‌ی سانتی‌گراد، بدون تغییر باقی مانده یا کاهش یافته است.
امروزه گوناگونی گونه‌ها در نیم‌کره‌ی شمالی در ارتفاعات تقریبی ۳۰ درجه‌ی شمالی (مکزیک و جنوب چین) و در جنوب در ارتفاع تقریبی ۲۰ درجه‌ی جنوبی (شمال استرالیا و جنوب برزیل) بیشتر است.
اتفاقی که قبلاً رخ داده است
تعجب‌آور نیست که گوناگونی زیستی جهانی تحت تأثیر گرمایش جهانی قرار بگیرد. این اتفاق قبلاً رخ داده و با پیامدهای چشمگیری همراه بود. در حدود ۲۵۲ میلیون سال پیش در انتهای عصر زمین‌شناسی پرمین، دمای زمین به دلیل نشر گازهای گلخانه‌ای حاصل از فوران آتش‌فشان‌های سیبری، در بازه‌ای ۳۰ الی ۶۰ هزارساله به اندازه‌ی ده درجه‌ی سانتی‌گراد افزایش یافت.
بر اساس پژوهش فسیل‌ها از آن زمان، تنوع زیستی در استوا ثابت و پراکنده شده است. در این دوره ۹۰ درصد از گونه‌های دریای از بین رفتند. بر اساس پژوهشی از سال ۲۰۱۲، در طول گرمایش سریع زمین در حدود ۱۲۵ هزار سال پیش، صخره‌های مرجانی اندکی از نواحی گرمسیری جابه‌جا شده‌اند. این الگو مشابه الگو فعلی است گرچه در آن زمان انقراض انبوهی دیده نمی‌شود. نتایج فوق می‌تواند هشداری برای گرمایش جهانی فعلی باشد و حتی در آینده‌ای نزدیک با حرکت گونه‌ها به سمت نواحی زیرحارهای باعث رقابت و تطبیق آن‌ها شود و به انقراض انبوهشان بینجامد.
شرایط کنونی
در طول آخرین عصر یخبندان که حدود ۱۵ هزار سال پیش به پایان رسید، گوناگونی فرامینیفرا (نوعی پلانکتون سخت‌پوست تک‌سلولی) در استوا به اوج خود رسید و از آن زمان شروع به کاهش کرد. این پلانکتون یکی از سنگ‌بناهای گونه‌ها در زنجیره‌ی غذایی است. طبق پژوهش‌ها کاهش این گونه در دهه‌های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی انسانی سرعت گرفته است.
پیامدهای عمیق
از بین رفتن گونه‌ها در اکوسیستم‌های گرمسیری به‌معنی کاهش مقاومت بوم‌شناسی در برابر تغییرات محیطی به‌ویژه به خطر افتادن مقاومت اکوسیستمی است. گوناگونی گونه‌ها در اکوسیستم‌های زیرحارهای رو به افزایش است. در نتیجه ممکن است مهاجمان گونه‌ها، تعامل‌های جدید شکارچی طعمه و روابط رقابتی جدیدی شکل بگیرند. برای مثال حرکت ماهی گرمسیری به سمت سیدنی هاربر می‌تواند باعث افزایش رقابت آن‌ها با گونه‌های دیگر بر سر غذا و زیستگاه بشود.
رقابت‌های فوق می‌توانند منجر به فروپاشی اکوسیستم شوند که در مرز بین دوره‌های پرمین و تریاسه دیده شد. در این دوره‌ها گونه‌های زیادی منقرض شدند و منابع غذایی آن‌ها تغییر کرد. تغییرات فوق پیامدهای چشمگیری برای زندگی انسان‌ها دارند. برای مثال، درآمد بسیاری از کشورهای جزایر گرمسیری از طریق ناوگان ماهیگیری تن و فروش مجوز آن به آب‌های قلمروی خود تأمین می‌شود. گونه‌های ماهی تن احتمالا به‌سرعت به سمت مناطق زیرحارهای حرکت کنند که در آن سوی قلمروی کشورهای قرار دارند.
به‌طور مشابه بسیاری از گونه‌های تپه‌های دریایی یا ریف که برای ماهیگیران حائز اهمیت هستند و گونه‌های عظیم‌‌الجثه مثل کوسه‌ی نهنگی، سفره‌ماهی‌های عظیم و لاک‌پشت‌های دریایی که حامی صنعت توریسم هستند هم به سمت مناطق زیرحارهای حرکت می‌کنند. حرکت ماهی‌های تجاری و زینتی و همچنین ماهیان عظیم می‌تواند توانایی کشورهای گرمسیری برای برآورده ساختن اهداف توسعه‌ی پایدار را به خطر بیندازد.
چاره چیست؟
یکی از راه‌حل‌ها طبق توافق اقلیمی پاریس، کاهش نشر گازهای گلخانه‌ای است. فرصت‌های دیگری هم برای کمک به حفظ گوناگونی زیستی و به حداقل رساندن پیامدهای منفی کوچ گونه‌ها از استوا وجود دارند. در حال حاضر ۲٫۷ درصد از اقیانوس در محدوده‌ی کاملا یا نسبتا حفاظت‌شده قرار دارند. این محدوده زیر ده درصد توافق‌شده‌ی سازمان ملل برای حفظ گوناگونی زیستی در سال ۲۰۲۰ است.
اما گروهی شامل ۴۱ کشور به‌دنبال هدف‌گذاری جدید برای حفاظت از ۳۰ درصد از اقیانوس تا سال ۲۰۳۰ هستند. این هدف ۳۰ در ۳۰ می‌تواند مانع از استخراج‌های بستر دریا و در نتیجه از بین رفتن ماهی‌ها در مناطق حفاظت‌شده و در نهایت جلوگیری از نشر کربن دی‌اکسید شود. این مقیاس‌ها همچنین فشار وارده بر گوناگونی زیستی را کاهش می‌دهند. طراحی مناطق هوشمند اقلیمی می‌تواند راه حلی دیگر برای محافظت از گوناگونی زیستی در برابر تغییرات آینده شود. برای مثال، مناطق زیست دریایی را می‌توان در پناهگاه‌هایی با اقلیم پایدار قرار داد. بر اساس شواهد موجود تغییرات اقلیمی بر بهترین و شناخته‌‌ترین الگوهای جهانی بوم‌شناسی هم تأثیر می‌گذارد در نتیجه نباید اقدامات احیاکننده را به تأخیر انداخت.