مکزیکوسیتی با سرعت نگران‌کننده‌ای درحال فرونشست است

پس از قرن‌ها تخلیه‌ی آب سفره‌های آب زیرزمینی، بستر دریاچه‌ای که شهر مکزیکوسیتی (پایتخت مکزیک) روی آن قرار دارد، به‌طور فزاینده‌ای خشک شده و موجب شده است صفحات رسی زیر شهر فشرده شود و ترک بخورد. این اتفاق نه‌تنها زیرساخت‌ها را درمعرض خطر قرار می‌دهد؛ بلکه امنیت آب میلیون‌ها نفر را نیز تهدید می‌کند.

به گزارش ساینس الرت، با وجود توقف حفاری‌ برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در دهه‌ی ۱۹۵۰، ۱۱۵ سال داده‌های ارتفاع‌یابی و ۲۴ سال داده‌های جی‌پی‌اس نشان داده‌اند که مکزیکوسیتی تقریبا با همان سرعت و به‌طور پیوسته درحال فروافتادن است. پژوهشگران دریافته‌اند که در بخش شمال‌شرقی و غیرشهری مکزیکوسیتی، زمین با سرعتی در حد ۵۰ سانتی‌متر در سال فرو می‌نشیند. گفته می‌شود حتی اگر سطوح آب افزایش پیدا کند، هیچ امیدی برای بازیابی بخش اعظم ارتفاع ازدست‌رفته و ظرفیت ذخیره ازدست‌رفته این آب‌خوان کم‌تراوا وجود ندارد. آب‌خوان کم‌تراوا منطقه‌ای است که جریان آب زیرزمینی را از یک آبخوان به آب‌خوان دیگر محدود می‌کند.

جای پایی را روی ماسه خیس تصور کنید. وقتی پا برداشته می‌شود و آب دوباره به درون آن نفوذ می‌کند، اثر پا شروع به پر شدن می‌کند و به حالت قبل برمی‌گردد. اگرچه، سنگینی مداوم شهری وسیع و بهره‌برداری مداوم از آب‌های زیرزمینی موجب می‌شود فرونشست بیشتر اجتناب‌ناپذیر شود. این واقعیت که فروافتادگی در مناطقی نیز اتفاق می‌افتد که هنوز تحت‌تأثیر شهری‌سازی سنگین نشده‌اند، بسیار نگران‌کننده است. ادی برومهد، مهندس ژئوتکنیک از دانشگاه کینگستون لندن در سال ۲۰۰۴ به گاردین گفته بود: «اگر ساختمان‌های سنگین را روی آن نوع زمین قرار دهید و از پی‌ریزی‌های کم‌عمق استفاده کنید، خاک فشرده می‌شود. بنابراین، علت وضعیت آشفته‌ی مکزیکوسیتی این عامل و نیز برداشت آب‌ است».

دانشمندان اولین‌بار اوایل دهه‌ی ۱۹۰۰ متوجه شدند مکزیکوسیتی با سرعت تقریبا ۸ سانتی‌متر در سال درحال فرونشست است. تا سال ۱۹۵۸، میزان نشست به حد ۲۹ سانتی‌متر در سال رسید که منجر به تصمیم‌گیری برای محدودسازی مقدار آبی شد که از چاه‌های مرکز شهر استخراج می‌شد. پس‌از‌آن، نرخ فرونشست به کمتر از ۹ سانتی‌متر در سال برگشت؛ اما در دو دهه‌ی گذشته، داده‌های باوضوح بالاتر نشان‌دهنده‌ی نرخ ثابت ۴۰ سانتی‌متر در سال در مرکز شهر بوده است.

تمام قسمت‌های شهر با سرعت یکسانی درحال فرونشست نیستند. برخی مناطق قبلا به پایین‌تر از بستر دریاچه‌ای اصلی فرونشست کرده‌اند؛ درحالی‌که برخی دیگر روی زمین بالاتری قرار دارند. درحالی‌که عدم فرونشست یکنواخت ممکن است خوب به‌نظر برسد، درنهایت به خطر بالاتر شکستگی شدید سطح منجر می‌شود که می‌تواند به زیرساخت‌ها خسارت وارد کند و موجب آلودگی منابع آب شود.

بارش باران و جاری شدن آب چشمه از کوهستان‌های اطراف مکزیکوسیتی این شهر را نسبت‌به سیل آسیب‌پذیر می‌کند. نویسندگان ابراز نگرانی کرده‌اند که همان‌طور که رس زیر شهر بیشتر فرو می‌افتد و ترک برمی‌دارد، جریان آب رو به پایین درنهایت به آب‌های زیرزمینی نفود کند و آلاینده‌ها یا فاضلاب را نیز با خود ببرد.

در شرایط کنونی، ۷۰ درصد از آب آشامیدنی شهر از چاه‌های استخراج آب‌های زیرزمینی می‌آید که درحال تخلیه‌ی آب‌خوان‌های منطقه هستند. اگر این آب آلوده شود، درنهایت زمینه‌ساز بحران آلودگی آب خواهد شد. بدون وجود سیستم گسترده‌ای برای استفاده مجدد از فاصلاب یا جمع‌آوری آب باران، شهر ازنظر تأمین آب موردنیاز خود با مشکل مواجه خواهد شد.

در‌حال‌حاضر، ۱٫۱ میلیون خانه در مکزیکوسیتی به آب سالم دسترسی ندارند و بیشترین شکستگی‌های و شکاف‌های زمین در مناطقی درحال رخ دادن است که وضعیت اجتماعی‌اقتصادی ضعیفی دارند. ساکنان ثروتمندتر شهر می‌توانند به مناطقی بروند که آسیب‌پذیری کمتری دارد یا آب خود را از جای دیگری بخرند؛ اما اگر اقدامی به موقع و قدرتمند انجام نشود، سایر مردم مجبور خواهند شد به همراه زمین سقوط کنند.

پژوهش اخیر در مجله‌ی JGR Solid Earth منتشر شد.