اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است انرژی هسته‌ای و گاز طبیعی را به‌عنوان سرمایه‌گذاری‌های سبز قلمداد کند

اتحادیه‌ی اروپا در حال تنظیم طرحی است تا بعضی از نیروگاه‌های هسته‌ای و گاز طبیعی را در شمار سرمایه‌گذاری‌های سبزی قلمداد کند. این طرح تحول‌آفرین می‌تواند به اروپا در قطع انتشار گاز‌های گلخانه‌ای کمک کند و درصورت تصویب آن، در دهه‌های آتی تجدید حیات نیروگاه‌های هسته‌ای را در این قاره شاهد خواهیم بود.

کمیسیون اروپا اعلام کرده است که رایزنی با کشور‌های عضو اتحادیه‌ی اروپا را برای ارائه‌ی تعریف مشترکی از آنچه شامل «سرمایه‌گذاری تجدیدپذیر» می‌شود، آغاز کرده است. طرح نهایی می‌تواند با اکثریت کشور‌های عضو اتحادیه یا پارلمان اروپا رد شود.

در بیانیه‌ی کمیسیون اروپا، آمده است:

کمیسیون فکر می‌کند گاز طبیعی و انرژی هسته‌ای می‌توانند در تسهیل گذار به آینده‌ای عمدتاً بر‌پایه انرژی‌های تجدیدپذیر نقش ایفا کنند.

درحالی‌که رهبران اروپایی به نجات سیاره از لبه‌ی پرتگاه فاجعه اقلیمی متعهد شده‌اند، این طرح به یکی از جدال‌های داغ این قاره دامن زده است. پس از ماه‌ها لابی گسترده‌ی بلوک طرفدار انرژی هسته‌ای به رهبری امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، برای غلبه بر آلمان و سایر کشور‌هایی که از گسترش نیروگاه‌های هسته‌ای در خاک اروپا ابراز نگرانی کرده‌اند، طرح جدید به‌دنبال اتخاذ موضعی میانی است.

متن پیش‌نویس این طرح هفته‌ی گذشته در بروکسل منتشر شد. در این متن، گاز طبیعی و انرژی هسته‌ای به‌عنوان منابع انرژی سبز «انتقالی» در نظر گرفته می‌شوند تا پُلی در مسیر حرکت کشور‌ها از زغال‌سنگ و انرژی‌های منتشر‌کننده‌ی کربن به‌سوی منابع انرژی پاکی چون باد و خورشید باشند.

انرژی هسته‌ای در‌صورتی به‌عنوان سرمایه‌گذاری تجدیدپذیر شناخته خواهد شد که کشور‌ها بتوانند زباله‌های رادیواکتیو آن را به‌صورت ایمن دفع کنند. این یکی از نگرانی‌های مهم بلوک تحت‌ رهبری آلمان است. بنابر متن پیش‌نویس، نیروگاه‌های جدید از سال ۲۰۴۵ برای کسب گواهی بررسی می‌شوند و در طول عمر فعالیت خود، برای اطمینان از برخورداری از بهترین سطح استاندارد‌های ایمنی ممکن باید همواره به‌روزرسانی شوند.

نیروگاه‌های گاز طبیعی در‌صورتی به‌عنوان منابع انرژی سبز انتقالی برای سرمایه‌گذاری شناخته خواهند شد که معیار‌های مشخصی از انتشار آلاینده‌ها را برآورده کنند و جایگزین نیروگاه‌های آلاینده‌تر سوخت‌های فسیلی شوند. اتحادیه‌ی اروپا در تلاش است تا تجدیدپذیر‌بودن و ملاحضات اقلیمی را طبق «توافق سبز» با مقررات مالی خود یکپارچه کند. هدف توافق سبز، رساندن اروپا به نقطه‌ی انتشار خالص صفر (Net-zero Emission) گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰ است.

این مقررات قصد دارند سرمایه‌ی خصوصی و بودجه‌های عمومی را به‌سمت سرمایه‌گذاری‌های تجدیدپذیر هدایت کنند و شرکت‌ها را از «سبزنمایی» با طرح ادعا‌های غیر مسئولانه درباره کمک به پاکیزگی محیط‌زیست باز دارند. حامیان این طرح باور دارند گاز طبیعی و انرژی هسته‌ای می‌توانند انرژی الکتریکی لازم برای اقتصاد‌های در حال گذار به منابع پاک چون باد و خورشید و فناوری‌های نو مانند استفاده از هیدروژن را تأمین کنند.

دراین‌میان، مخالفان معتقدند گاز طبیعی و انرژی هسته‌ای شایسته تأیید به‌عنوان سرمایه‌گذاری سبز نیستند و به دی‌اکسید‌کربن حاصل از سوختن گاز طبیعی و خطرات زیست‌محیطی نیروگاه‌های هسته‌ای اشاره می‌کنند.

انتظار می‌رفت که طرح پیشنهادی کمیسیون اروپا با مخالفت‌ اعضای پارلمان اروپا روبه‌رو شود. باس اِیکهات، نماینده‌ی حزب سبز هلند در پارلمان اروپا، می‌گوید طبقه‌بندی گاز طبیعی به‌عنوان سرمایه‌گذاری سبز به‌معنی ریختن جایگاه رهبری اقلیمی اتحادیه‌ی اروپا در جهان به چاه فاضلاب است و سیگنال غلطی به دنیا می‌دهد. از نظر او، این بحث در حال تبدیل به «جنگ نیابتی» درباره‌ی آینده‌ی انرژی قاره در میان رهبران ملی است.

از میان این دو تکنولوژی، انرژی هسته‌ای دستمایه‌ی بیشترین اختلافات سیاسی است. فرانسه امسال ائتلافی با حضور کشور‌های اروپای‌شرقی (با بیشترین وابستگی به زغال‌سنگ در اروپا) تشکیل داده است تا انرژی هسته‌ای و گاز طبیعی را به‌عنوان سرمایه‌گذاری تجدیدپذیر معرفی کند. لهستان، مجارستان، بلغارستان و رومانی ازجمله‌ی این کشور‌ها هستند که در تلاش برای حذف سوخت‌های فسیلی به سرمایه‌گذاری بیشتر بر انرژی هسته‌ای چشم دوخته‌اند.

در طرف مقابل، آلمان به‌همراه اتریش، لوکزامبورگ، پرتغال و دانمارک نگرانی‌های خود را از احداث نیروگاه‌های هسته‌ای و زباله‌های رادیواکتیو آن‌ها ابراز کرده‌اند. الکساندر لِمان، رئیس آکادمی دنیای تجدیدپذیر در مدرسه‌ی مالی و مدیریت فرانکفورت می‌گوید:

دیدگاه‌های متفاوت درباره‌ی گذارِ کم کربن راه خود را به بحث‌های سیاسی باز کرده‌اند. هزینه‌های گذار برای مردم در حال روشن‌شدن است و سیاست‌های کاملاً متضاد در حوزه‌ی انرژی با یکدیگر روبه‌رو شده‌اند.

افزودن انرژی هسته‌ای و گاز طبیعی در کتاب مقررات سرمایه‌گذاری تجدیدپذیر اروپا تبعات فراوانی در داخل و خارج این قاره خواهد داشت. در اروپا این تغییر باعث آزاد‌شدن میلیارد‌ها یورو از کمک‌های دولتی برای پروژه‌های پر‌هزینه‌ی انرژی هسته‌ای خواهد شد. بانک‌ها و مدیران صندوق‌های بازنشستگی که پیشنهاد‌های سرمایه‌گذاری حامی محیط‌زیست و اجتماع و حاکمیت (به‌اختصار سرمایه‌گذاری ESG یا سرمایه‌گذاری اخلاقی) ارائه می‌دهند، شرکت‌های صنعت انرژی هسته‌ای و گاز طبیعی را با عنوان سرمایه‌گذاری تجدیدپذیر به مشتریان خود پیشنهاد می‌کنند یا مستقیما از طرف آن‌ها در این صنایع سرمایه‌گذاری خواهند کرد.

ماریسا درو، رئیس بخش سرمایه‌گذاری تجدیدپذیر در کرِدیت سوئیس می‌گوید:

روی‌هم‌رفته انرژی هسته‌ای پیش‌از‌این سرمایه‌گذاری اخلاقی قلمداد نمی‌شد؛ ولی با تأیید اتحادیه‌ی اروپا، موج بزرگی از سرمایه‌گذاری به‌راه خواهد افتاد و تریلیون‌ها دلار سرمایه‌ی ESG راه خود را در این مسیر باز می‌کنند.

ساندرین دیکسون‌دکلیو، یکی از رؤسای باشگاه رم (متفاوت با باشگاه فوتبال رم) و یکی از اعضای هیئت مشاوره‌دهنده به کمیسیون اروپا درباره‌ی انرژی هسته‌ای و گاز طبیعی، هیچ‌یک از این دو منبع انرژی را سبز نمی‌داند. این هیئت اوایل سال گذشته‌ی میلادی نتیجه‌گیری کرد که نیروگاه‌های هسته‌ای به‌دلیل تولید زباله‌های رادیواکتیو و نگرانی‌ها از جمع‌آوری ایمن آن‌ها، آسیب فراوانی به محیط‌زیست وارد می‌کنند.

اِتْسوِتِلینا کوزمانوا، متخصص امور مالی تجدیدپذیر و مشاور سیاست‌گذاری در اتاق فکر E3G واقع در بروکسل، افزودن انرژی هسته‌ای و گاز طبیعی به این طبقه‌بندی را برابر با سبز نامیدن چیزی می‌داند که سبز نیست. او فکر می‌کند کشور‌های دیگری هم تحت‌تأثیر تصمیم نهایی اتحادیه‌ی اروپا قرار خواهند گرفت و هشدار می‌دهد که این موضوع می‌تواند به رقابتی برای رسیدن به قعر جدول تبدیل شود. ادامه‌ی اختلاف‌نظرها به این معنی خواهد بود که سال‌ها طول می‌کشد تا مقررات جدید اتحادیه‌ی اروپا به اجرا گذاشته شوند.

هم‌اکنون جریان سیاسی هرچه‌بیشتر به سود حامیان انرژی هسته‌ای به‌عنوان راه‌حلی کم‌کربن برای تسکین تغییرات اقلیمی تغییر کرده است. توسعه‌ی نسل جدیدی از نیروگاه‌های کوچک‌تر و ارزان‌تر در سراسر دنیا در این‌باره بسیار مؤثر بوده است. جورج بورواس، رئیس بخش هسته‌ای در شرکت حقوقی چند ملیتی هانتون اندروز کرث می‌گوید:

در آینده، رنسانسی هسته‌ای را شاهد خواهیم بود. این تغییر برای همه اتفاق نخواهد افتاد؛ ولی بعضی از کشور‌ها در این مسیر حرکت خواهند کرد.

درو از سوئیس کردیت به این موضوع اشاره می‌کند که سرمایه ناگهان در این حوزه جریان پیدا نخواهد کرد. وی می‌افزاید:

بانک‌ها باید سیاست‌های سرمایه‌گذاری خود را برای پیشنهاد به مشتریان به‌روز کنند تا در کنار باد و خورشید، انرژی هسته‌ای و گاز طبیعی را شامل شود. پروژه‌های رآکتور‌های هسته‌ای ماژولار هنوز در ابتدای مسیر قرار دارند و افراد کمی با طرح اقتصادی (Business Plan) به‌دنبال جذب سرمایه هستند.

با رشد این صنعت، حجم سرمایه‌گذاری نیز افزایش خواهد یافت. شرکت‌هایی مانند رولزرویس و وستینگهاوس در حال ساخت نمونه‌هایی هستند که با کسری از هزینه‌ی احداث نیروگاه‌های هسته‌ای عظیم سنتی، در کارخانه تولید و در محل نصب می‌شوند. ماریسا درو می‌گوید

این گزاره‌ی اقتصادی متفاوت است. سرمایه‌گذاران به نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس هسته‌ای به‌عنوان منبع انرژی برای کارخانه‌ها و تأسیسات نمک‌زدایی از آب دریا و حتی ماینر‌های رمز ارز‌ها نگاه می‌کنند... اگر این طرح به‌تصویب برسد، دیگر نمی‌توانیم غول را به درون چراغ جادو بازگردانیم.