قطعه یخ عظیم جنوبگان در عرض سه روز شکست

در عرض سه روز در اواخر ژانویه ۲۰۲۲، توده‌ یخی به اندازه فیلادلفیا از سکوی لارسن B روی شبه‌جزیره جنوبگان جدا شد و پس از بیش از سه دهه ماندن در آنجا، در آب‌ها شناور شد. ماهواره‌های ناسا این فروپاشی را بین ۱۹ ژانویه تا ۲۱ ژانویه ثبت کردند و همراه آن شاهد جداشدن کوه‌های یخ از یخچال‌های مجاور بودند، زیرا یخ دریا دیگر آن‌ها را حفظ نمی‌کرد.

اکنون یخچال‌های شبه‌جزیره جنوبگان که بیشتر از قبل مستعد ذوب شدن شده‌اند و شدت جریان آن‌ها به سمت اقیانوس افزایش یافته است، می‌توانند به‌طور مستقیم موجب افزایش سطح آب دریا شوند.

بقایای سکوی یخی لارسن B، پر از یخ فصلی در ژانویه ۲۰۱۶. تا ژانویه ۲۰۲۲، یخ دریا به حفظ یخچال‌های نزدیک کمک می‌کرد و میزان جریان آن‌ها به سوی دریا را کاهش می‌داد.

سکوی یخی لارسن در امتداد بخش شمالی شبه‌جزیره جنوبگان در دریای ودل واقع شده است. این سکوی یخی به چهار منطقه تقسیم می‌شود که تاقچه‌های مجزایی را در امتداد خط ساحلی تشکیل می‌دهند و لارسن A، لارسن B، لارسن C و لارسن D نامیده می‌شوند. هریک از این تاقچه‌ها در دهه‌های اخیر تغییراتی را تجربه کرده است.

از بین رفتن ۳۲۵۰ کیلومتر مربع یخ از سکوی یخی لارسن B در سال ۲۰۰۲ به حضور آب‌های گرم‌تر اقیانوس که آن را از بخش زیرین آب کرده است و وجود آب روی سطح آن نسبت داده شده است که سرعت کاهش یخ را تسریع کرده است. با توجه به این موضوع که پس از فروپاشی، بخش کوچکی از سکوی یخی باقی ماند، این بخش پایداری بسیار کمتری داشت و مستعد فروپاشی بیشتر بود. در این شرایط، این سکوی یخی نازک‌تر شد و به یخچال‌های روی سطح خشکی اجازه داد تا سریع‌تر جریان پیدا کنند. در مناطقی که تازه باز شده بود، هر سال زمستان یخ دریا تشکیل می‌شد، اما سرانجام در سال ۲۰۱۱ یخ دریا در تمام طول سال باقی ماند و در بهار آب نشد.

بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲، یخچال‌های طبیعی تاحدودی تثبیت شدند، زیرا سکوی یخی باقیمانده و یخ دریا به خشکی متصل شدند و مسیر یخچال‌ها را به اقیانوس بستند. اما این پهنه بزرگ در ماه ژانویه در عرض سه روز شکست. این رویداد را ماهواره‌های ترا و آکوا ناسا ثبت کردند.

تصویر ماهواره‌ای از فروپاشی سکوی یخی لارسن B در سال ۲۰۰۲

استف لرمیت، استاد دانشگاه فناوری دلفت که متخصص علوم زمین و سنجش از راه دور است، توضیح داد که به‌سختی می‌توان گفت چه چیزی موجب فروپاشی شد، زیرا یخ دریا قبل از شکستن، ترک‌هایی داشت.

برخی پژوهشگران دمای گرم‌تر تابستان و گرم‌بادهایی را که هوای گرم و مرطوب را به این منطقه می‌برند، تاحدودی عامل این مسئله می‌دانند. در سال جاری، شکستن یخ سالانه دریا نیز زودتر از حد معمول رخ داد و این عامل نیز به بی‌ثباتی یخ کمک کرد. لرمیت افزود: «چنین شکستن‌های سریعی معمولاً درمورد یخ‌های سریع معمول است، زیرا یخ سریع اغلب مجموعه‌ای از قطعات سست یخ دریا است. هنگامی که این یخ می‌شکند، سریعا متلاشی می‌شود.»

فروریختن اخیر یخ در سکوی لارسن B مهم است؛ زیرا یخچال‌های طبیعی بزرگی که توسط یخ مهار شده بودند، اکنون درمعرض دریا قرار گرفته‌اند. برخلاف یخ دریا و ذوب ناشی از سکوی یخی، یخچال‌های طبیعی می‌توانند به‌طور مستقیم سطح آب دریا را افزایش دهند.

اگرچه یخ دریایی که منجمد شده و به خشکی رسیده است، به اندازه سکوی یخی اولیه‌ای که زمانی در سکوی لارسن B قرار داشت، در مهار جریان یخچال‌ها مؤثر نیست، در طول دهه گذشته در به حداقل رساندن افزایش سطح دریا نقش داشته است.

هم‌زمان با تماشای فروپاشی لارسن B، مطالعه جدیدی منتشر شد که چرخه زندگی کوه یخی بزرگی را که در سال ۲۰۱۷ از لارسن C جدا شده بود و A68 نام داشت، شرح می‌داد. این کوه یخی ششمین کوه یخی بزرگی است که تاکنون توسط ماهواره‌ها ثبت شده است و وقتی برای اولین‌بار از سکوی یخی جدا شد، اندازه آن به حد ایالت دلاوِر (حدود ۵ هزار کیلومتر مربع) بود. کوه یخی A68 پس از سه و نیم سال، در ژانویه ۲۰۲۱ در نزدیکی جزایر جورجیای جنوبی متلاشی شد و از بین رفت.

مسیر کوه یخ A68 بین ژوئیه ۲۰۱۷ تا مارس ۲۰۲۱. طبق برآوردها، این کوه یخ همان‌طور که در حوالی جزایر جورجیای جنوبی شناور بود، ۱۵۲ میلیارد تن آب شیرین و مواد مغذی را به اقیانوس ریخت.

آن براکمن فولگمن، نویسنده اصلی مطالعه که A68 را مورد مطالعه قرار داده است، توضیح می‌دهد، زمانی که این کوه یخ جدا شد، نگرانی‌هایی ایجاد کرد، زیرا اندازه سکوی یخی را به میزان قابل‌توجهی کاهش داد. این درحالی بود که لارسن A و لارسن B از قبل متلاشی شده بودند.

درحالی‌که معمولاً جدایی کوه یخ بر پایداری سکوی یخی والدی که از آن جدا می‌شود، تأثیر می‌گذارد، آنچه از لارسن C باقی مانده است، از سال ۲۰۱۷ پایدار بوده است.

پیش‌بینی می‌شود که با گرم شدن هوا و تغییر الگوهای اقلیمی، فراوانی وقوع رویدادهای قابل‌توجه در امتداد سکوی یخی لارسن بیشتر شود. دانشمندان می‌توانند هر بخش از سکوی یخی لارسن را از نزدیک تحت‌نظر داشته باشند و فروپاشی سکوی یخی، رشد یخ دریا و بقای بلندمدت کوه‌های یخی را که مناطق دوردست را تهدید می‌کنند، مستند کنند.

سؤال مهمی که وجود دارد این است که با تداوم گرمایش زمین، قطعه لارسن D تا چه زمانی پایدار می‌ماند. تاکنون، موقعیت آن در نزدیکی قطب جنوب، از آن دربرابر اثرات تغییرات اقلیمی محافظت کرده است. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نه‌تنها ازنظر حفظ یخ روی شبه‌جزیره جنوبگان، بلکه به خاطر حفظ صفحات یخی بزرگ‌تر شرق و غرب جنوبگان اهمیت دارد.