مزارع پرورش اختاپوس و نگرانی‌های بزرگ در زمینه رفاه حیوانات

وقتی دنیای اختاپوس را تصور می‌کنید، ممکن است موجود کنجکاوی را در محیط پیچیده زیر دریا تجسم کنید. با‌این‌حال، واقعیت زندگی برخی اختاپوس‌ها زندگی درون مخزنی ملالت‌آور است که انسان‌ها و اختاپوس‌های دیگر آن‌ها را احاطه کرده‌اند. این دنیای دلگیر پرورش اختاپوس است و قرار است به‌زودی مزارع تجاری جدیدی ساخته شوند.

اخیراً شرکتی اسپانیایی اعلام کرده است که قصد دارد مزرعه‌ی اختاپوس صنعتی جدیدی را با هدف تولید ۳ هزار تن اختاپوس در سال راه‌اندازی کند. این مسئله نگرانی‌های زیادی درباره‌ی رفاه حیوانات ایجاد می‌کند؛ زیرا بی‌تردید اختاپوس‌ها حیوانات پیچیده و باهوشی هستند.

اختاپوس‌های وحشی ازنظر استتارکردن مهارت زیادی دارند و به‌سرعت الگوی رنگ خود را تغییر می‌دهند تا با محیط پس‌زمینه خود ترکیب شوند. گاهی‌ اوقات آن‌ها خود را با پوسته‌‌ها می‌پوشانند و حتی پوسته نارگیل‌ها را حمل می‌کنند تا از شکارچیان پنهان شوند. آن‌ها در اسارت توانایی فرار زیادی دارند و می‌توانند در فضاهای بسیار کوچکی خود را جا دهند.

اختاپوس‌ها حتی ممکن است خصلت بازی‌گوشی داشته باشند. گزارش‌های مکرری از اختاپوس‌هایی وجود دارد که آب را به‌سمت بازدیدکنندگان و مراقبان می‌پاشند. اختاپوسی در آلمان به‌دلیل پاشیدن مکرر آب به‌سمت لامپ‌ها مشهور بود و ظاهراً می‌دانست این کار موجب اتصال کوتاه برق و هیاهو می‌شود. در محیط آزمایشگاهی نیز، آن‌ها نشان داده‌اند که در حل مارپیچ‌ها و معماهای دیگر برای رسیدن به پاداش غذایی مهارت دارند.

اختاپوس‌ها فقط باهوش نیستند؛ بلکه احساس نیز دارند و می‌توانند احساساتی مانند درد و لذت را تجربه کنند. پژوهشگران اخیراً پس از تجزیه‌و‌تحلیل بیش از ۳۰۰ مطالعه علمی، گزارشی برای دولت بریتانیا تهیه کردند. آنان شواهد محکمی در حمایت از وجود ادراک در سفالوپودها (ازجمله اختاپوس‌ها و ماهی مرکب و سپیداج) و ده‌پایان (مانند خرچنگ‌ها و شاه‌میگو) پیدا کردند.

اختاپوس‌ها خلق‌و‌خوی متفاوتی دارند و ممکن است بازی‌گوش باشند و رفتار شیطنت‌آمیزی از آن‌ها سر بزند.

پژوهشگران می‌گویند یافته‌های آن‌ها صرفاً چیزی را تأیید کرد که بسیاری از دانشمندان قبلاً آن را باور داشتند: اینکه اختاپوس‌ها حیوانات هوشیاری هستند که درست مانند مهره‌داران احساسات و زندگی درونی دارند. براین‌اساس، ایده‌ی پرورش اختاپوس برای بسیاری از آن‌ها ناراحت‌کننده است.

درحالی‌که مدت‌ها است بسیاری از افراد گاهی اوقات اختاپوس‌ها را به‌عنوان غذا می‌خورند، تقاضا برای گوشت اختاپوس به‌سرعت در حال افزایش است. این امر به پیشنهادهایی برای پرورش اختاپوس در مقیاس صنعتی منجر شده است. علاوه‌بر اسپانیا، تلاش‌های مشابهی در مکزیک، شیلی، چین و ژاپن وجود دارد.

اختاپوس‌ها به‌دلیل ارزش زیاد و سرعت رشد چشمگیر و تولیدمثل سریع نامزدهای جذابی برای آبزی‌پروری تجاری هستند؛ اما پژوهشگران هنگام کار روی گزارش خود، برخی از خطرهای بزرگ برای رفاه اختاپوس‌ها را ارزیابی کردند و پرورش اختاپوس‌ها در صدر فهرست آن‌ها قرار داشت. احتمال رفاه ضعیف بسیار نگران‌کننده است؛ خصوصاً اینکه هیچ حمایتی برای اختاپوس‌های پرورشی تحت قوانین رفاه حیوانات در هیچ‌جای دنیا وجود ندارد.

اختاپوس‌ها چند ویژگی دارند که موجب می‌شود مناسب پرورش متمرکز نباشند. آن‌ها بدن نرمی دارند و پوست آن‌ها به‌سادگی طی حمل‌و‌نقل خشن یا برخورد با دیواره‌های مخزن یا وسایل آسیب می‌بیند؛ به‌ویژه وقتی که از تهدیدهایی که درک کرده‌اند، دور می‌شوند. آن‌ها حیوانات آسیب‌پذیری هستند که ترجیح می‌دهند پنهان شوند و برای اینکه احساس امنیت کنند، به پناهگاه نیاز دارند.

استرس ناشی از ازدحام بیش‌ازحد حتی می‌تواند موجب شود تا اختاپوس‌ها خودخوری کنند و بازوهای خود را بخورند. ازآن‌‌‌جا‌‌که آن‌ها ازنظر رفتاری و شناختی پیچیده هستند، به محیط‌های پیچیده‌ای نیاز دارند که شرایط بروز رفتارهای طبیعی آن‌ها را داشته باشد.

درحال‌حاضر هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای کشتار اخلاقی اختاپوس وجود ندارد که در مقیاس تجاری اجرایی باشد؛ ازاین‌رو، پژوهشگران در گزارششان به این نتیجه رسیدند که در شرایط فعلی پرورش تجاری سفالوپودها در شرایط رفاه درخورتوجه ناممکن است.

طرفداران پرورش اختاپوس ادعا می‌کنند این رویه مزیت‌های زیست‌محیطی دارد. آنان می‌گویند این روش تولید پایدار است و از فشار بر جمعیت‌های وحشی اختاپوس خواهد کاست. درحال‌حاضر، سالانه حدود ۳۵۰ هزار تن اختاپوس وحشی برداشت می‌شود. اگر تقاضا افزایش همچنان افزایش پیدا کند، میزان برداشت نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

بااین‌همه، پژوهشگران با این ادعای پایداری قانع نشده‌اند. یکی از مشکلات آن است که اختاپوس‌ها گوشت‌خوار هستند؛ یعنی به ماهی یا محصولات دریایی دیگری مانند پودرماهی یا روغن ماهی نیاز دارند. این محصولات هنوز به‌طور مکرر از اقیانوس برداشت می‌شوند. علاوه‌بر‌این، ازآن‌جا‌که اختاپوس‌ها ضریب تبدیل غذایی حدود سه به یک دارند (یعنی برای تولید یک کیلوگرم اختاپوس به سه کیلوگرم گوشت نیاز است)، این روش استفاده بسیار ناکارآمدی از منابع است.

کاهش مصرف اختاپوس انتخاب پایداری است و نه پرورش آن

مشکل دوم این است که مشخص نیست که روی‌آوردن به آبزی‌پروری فشار بر ذخایر وحشی را کاهش می‌دهد. این احتمال وجود دارد که پرورش اختاپوس فقط قیمت‌ها را کاهش و تقاضا را افزایش دهد. بنابراین، اگر واقعاً می‌خواهیم که از جمعیت‌های اختاپوس‌ها وحشی محافظت کنیم، باید از انتخاب اشتباه میان صید بی‌رویه مخرب و پرورش صنعتی عبور کنیم.

تأکید باید به‌جای اینکه روی تلاش برای انتقال تقاضا از ذخایر وحشی به ذخایر اسیر باشد، روی کاهش مصرف باشد و برای انجام این کار، باید مراقب راه‌حل‌های سریعی مانند افزایش مصنوعی قیمت‌ها باشیم. این امر می‌تواند موجب اثرهای ناخواسته‌ای مانند کمبود کاذب شود که تمایل مصرف‌کننده را افزایش می‌دهد.

به‌منظور پیداکردن بهترین راه برای تغییر عمیق عادات غذایی، آن‌ها را باید کارشناسان تغییر رفتار طراحی و آزمایش کنند تا بتوانیم تقاضا را تغییر دهیم. ممکن است راه‌حل واحدی وجود نداشته باشد و به رویکردهایی نیاز باشد که در میان فرهنگ‌ها و گروه‌های مصرف‌کننده متفاوت باشد.