کدام حیوانات ممکن است تا سال ۲۰۵۰ منقرض شوند؟

پنج انقراض جمعی در تاریخ زمین اتفاق افتاده است و بسیاری از کارشناسان هشدار داده‌اند که ششمین انقراض جمعی ممکن است درنتیجه‌ی فعالیت‌های انسانی از زمان عصر اکتشاف درحال وقوع باشد. برخی از دانشمندان حتی پیش‌بینی کرده‌اند که حدود ۴۰ درصد از گونه‌هایی که درحال‌حاضر در زمین زندگی می‌کنند، ممکن است تا سال ۲۰۵۰ منقرض شوند. اما آیا این سناریویی افراطی است یا واقعاً ممکن است چنین کاهش چشمگیری در گونه‌های زمین اتفاق افتد؟

پلنگ آمور درمعرض خطر انقراض قرار دارد و فقط ۷۰ پلنگ آمور در حیات وحش باقی مانده است.

نیک راولنس، مدیر آزمایشگاه پالئوژنتیک اوتاگو و مدرس ارشد دی‌ان‌ای باستانی در گروه جانورشناسی دانشگاه اوتاگو در نیوزیلند گفت، احتمال وقوع ششمین انقراض جمعی وجود دارد. راولنس در ایمیلی به لایوساینس نوشت:

فکر می‌کنم این اتفاق کاملاً محتمل است و اگر گونه‌ها در سطح جهانی منقرض نشوند، این احتمال وجود دارد که گونه‌هایی که نمی‌توانند با جهان به سرعت درحال تغییر ما سازگار شوند، کاهش محدوده، تنگناهای جمعیتی، انقراض‌های محلی را تجربه کنند و درنهایت ازنظر عملکردی منقرض شوند. بحران انقراض کنونی ممکن است به اوج پنج انقراض جمعی بزرگ نرسیده باشد؛ اما اگر کاری برای متوقف کردن آن انجام نشود، مطمئناً در این مسیر قرار خواهد گرفت.

براساس فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، حدود ۴۱ هزار، نزدیک یک سوم از تمام گونه‌های ارزیابی‌شده، مورد تهدید انقراض قرار دارند.

بسیاری از گونه‌ها و زیرگونه‌های شناخته‌شده به‌عنوان گونه‌های در بحران انقراض (درمعرض نابودی گونه‌ای) قرار دارند، یعنی خطر انقراض آن‌ها در طبیعت بسیار بالا است. برخی از این موارد شامل اورانگوتان سوماترایی (Pongo abelii)، پلنگ آمور (Panthera pardus orientalis)، فیل سوماترایی (Elephas maximus sumatranus)، کرگدن سیاه (Diceros bicornis)، لاک‌پشت پوزه‌عقابی (Eretmochelys imbricata)، ببر جزیره سوندا (Panthera tigris sondaica) و گوریل رود کراس (Gorilla gorilla diehli) هستند.

نوزاد اورانگوتان سوماترایی مادرش را در آغوش گرفته است

طبق تعریف آی‌یوسی‌ان، گونه‌های در بحران انقراض شامل گونه‌هایی هستند که درنتیجه‌ی کاهش جمعیتی ۸۰ تا بیش از ۹۰ درصدی طی ده سال گذشته (یا سه نسل)، اندازه جمعیت فعلی کمتر از ۵۰ فرد دارند یا عوامل دیگر خطر انقراض آن‌ها بسیار بالا است.

بسیاری از این گونه‌ها چنان درمعرض خطر انقراض قرار دارند که ممکن است تا سال ۲۰۵۰ دوام نیاورند. برای مثال، فقط ۷۰ پلنگ آمور در طبیعت باقی مانده است، درحالی‌که جمعیت گرازماهی کالیفرنیا (Phocoena sinus) که تصور می‌شود کمیاب‌ترین پستاندار دریایی جهان باشد، به ۱۰ عدد کاهش پیدا کرده است.

گونه‌های کمتر شناخته شده‌ای نیز وجود دارند که درمعرض خطر هستند. مروری از سال ۲۰۱۹ که در مجله‌ی Biological Conservation منتشر شد، نشان داد بیش از ۴۰ درصد از گونه‌های حشره درمعرض انقراض قرار دارند و پژوهشگران بیان کردند که رویه‌های پایدارتر مبتنی‌بر بوم‌شناسی باید در سراسر جهان اتخاذ شود تا این روندها کند شده یا معکوس شود و جمعیت‌ رو به کاهش حشرات احیا شود و نقش حیاتی که در اکوسیستم دارند، تضمین شود.

تعداد زیادی از گونه‌های حشرات در فهرست در بحران انقراض IUCN قرار دارند، ازجمله ملخ گونه Chorthippus acroleucus، جیرجیرک بیشه‌ای Anonconotus apenninigenus، پروانه آبی سوانپوئل (Lepidochrysops swanepoeli)، زنبورهای گرده فرانکلین (Bombus franklini) و ملخکان بدون بال سیشیل (Procytettix fusiformis).

همان پیش‌بینی وحشتناک کاهش شدید تقریباً در تمام اشکال حیات روی زمین وجود دارد. براساس گزارشی سال ۲۰۱۸ هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC)، حتی اگر گرمایش جهانی در حد ۱/۵ درجه سانتیگرد حفظ شود، بیش از ۹۰ درصد از صخره‌های مرجانی جهان ممکن است تا سال ۲۰۵۰ نابود شوند.

اگرچه گزارش جدیدتر IPCC از این هم وحشتناک‌تر بوده است و پیش‌بینی می‌کند که با افزایش ۱/۵ درجه‌ای دما، تا اوایل دهه ۲۰۳۰، تقریباً ۹۹ درصد از صخره‌های مرجانی جهان امواج گرمای مکرری را تجربه خواهند کرد که تاب تحمل آن‌ها را نخواهند داشت.

تا سال ۲۰۵۰، بیش از ۹۰ درصد از صخره‌های مرجانی جهان ممکن است نابود شده باشد

براساس گزارشی که سال ۲۰۲۲ در مجله Nature منتشر شده است، از هر پنج گونه دوزیست، دو گونه درخطر انقراض قرار دارند، درحالی‌که گزارشی که سال ۲۰۱۶ در مجله‌ی Biology Letters منتشر شد، بیان کرد که تا سال ۲۰۵۰، ۳۵ درصد از قورباغه‌های جنگل‌های گرمسیری مرطوب کوئینزلند استرالیا ممکن است منقرض شوند.

نابودی دوزیستان احتمالاً از این هم شدیدتر خواهد بود. دانشمندان اذعان می‌کنند دوزیستان زیادی وجود دارند که به رغم تلاش‌های بسیار، هنوز اطلاعات زیادی از آن‌ها به دست نیامده و این گونه‌ها در دسته‌ی گونه‌هایی جای گرفته‌اند که اطلاعات کافی درمورد آن‌ها وجود ندارد.

براساس گزارشی که سال ۲۰۲۲ در مجله‌ی Communications Biology منتشر شد، ۸۵ درصد از دوزیستانِ دسته‌ی کمبود داده احتمالاً درمعرض خطر انقراض قرار دارند و همچنین بیش از نیمی از گونه‌های دسته‌ی کمبود داده در بسیاری از گروه‌های دیگر مانند پستانداران و خزندگان نیز چنین وضعیتی دارند.

بنابراین، تعیین تعداد دقیق گونه‌هایی که احتمالاً تا سال ۲۰۵۰ منقرض می‌شوند، بسیار دشوار است؛ تا حد زیادی به این دلیل که هنوز وسعت انقراض‌ها مشخص نشده است. علاوه‌بر‌این، نمی‌دانیم چند گونه وجود دارد و این امر تعیین کل موجودات درمعرض خطر انقراض را تقریباً غیرممکن می‌کند.

راولنس گفت این تاحدی به این دلیل است که تاکسونومی (علم نام‌گذاری تنوع زیستی) به‌شدت با کمبود بودجه مواجه است. او گفت: «اگر نتوانیم تنوع زیستی را نام ببریم (یا پیش از اینکه منقرض شود، نامی برای آن تعیین کنیم)، نمی‌توانیم تعداد گونه‌هایی را که منقرض می‌شوند، تعیین کنیم.»

درحالی‌که انقراض‌ها به‌طور طبیعی رخ می‌دهند و بیش از ۹۹ درصد از کل گونه‌هایی که تاکنون وجود داشته‌اند، منقرض شده‌اند، فعالیت‌های انسانی می‌تواند سرعت انقراض گونه‌ها را افزایش دهد. راولنس گفت: «اکوسیستم‌های جزیره نمونه‌های عالی برای نشان دادن این موضوع هستند. آن‌ها دورافتاده هستند و غالبا حیات وحش منحصربه‌فرد و بومی دارند. نیوزیلند در زمان ورود انسان‌ها حدود ۲۳۰ گونه پرنده داشت که این تعداد به حدود ۱۵۰ گونه رسیده است، یعنی ۸۰ گونه پرنده از بین رفته‌اند.»

بسیاری از گونه‌ها در صورت داشتن زمان می‌توانند با تغییرات اقلیمی و تغییر در محیط طبیعی‌شان سازگار شوند. پژوهشی که سال ۲۰۲۱ در مجله‌ی Trends in Ecology & Evolution منتشر شد، نشان داد برخی از حیوانات مورفولوژی خود را تغییر می‌دهند تا بهتر بتوانند با تغییرات اقلیمی کنار بیایند و به‌نظر می‌رسد برخی از پرندگان از همه سازش‌پذیرتر باشند.

براساس این پژوهش، چندین گونه از طوطی‌های استرالیایی در طول ۱۵۰ سال گذشته تکامل پیدا کرده‌اند و اندازه منقارشان بزرگتر شده که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا بهتر بتوانند دمای درونی خود را تنظیم کنند.

اما در شرایطی که فعالیت‌های انسانی تغییرات اقلیمی و تخریب زیستگاه‌ها را تسریع می‌کند، برخی از آسیب‌پذیرترین گونه‌ها احتمالاً تحت فشار قرار می‌گیرند و نمی‌توانند با این تغییرات سازگار شوند.

با توجه به اینکه گونه‌های فراوانی در خطر انقراض قرار دارند، آیا می‌توانیم کاری برای پیشگیری از بدترین سناریو انجام دهیم؟

شرکت کلایم ورکز که در سوئیس قرار دارد، پیشگام فناوری جذب کربن‌دی‌اکسید از هوا است و هدفش ساخت تاسیساتی است که بتواند کربن‌دی‌اکسید را برای همیشه از هوا حذف کند. اولین کارخانه آن در سال ۲۰۲۱ در ایسلند افتتاح شد.

همچنین، سازمان غیرانتفاعی Project Drawdown که در سال ۲۰۱۴ راه‌اندازی شد، به‌دنبال ایجاد ارتباط بین کارشناسان در سراسر جهان است تا بتوانند ایده‌هایی را برای توقف افزایش گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر پیشنهاد و آزمایش کنند و درنهایت شاهد کاهش آن باشند، درحالی‌که شرکت SCoPEx تحت حمایت بیل گیتس درحال ارزیابی امکان پاشیدن غبار غیرسمی کربنات‌کلسیم در اتمسفر به‌منظور منعکس‌کردن نورخورشید و درنتیجه خنثی‌کردن یا کاهش اثرات گرمایش جهانی است. راولنس گفت:

در همین حین باید به گذشته نگاه کنیم تا آینده‌ی سیاره را درک کنیم. برای نجات تنوع زیستی باقی مانده، باید بدانیم تنوع زیستی چگونه به تغییرات اقلیمی گذشته و حال و اثرات انسانی واکنش نشان داده است تا بتوانیم پیش‌بینی کنیم که چگونه ممکن است به استراتژی‌های مدیریت حفاظت مبتنی‌بر شواهد آینده پاسخ ‌دهد.

خلاصه اینکه، قبل از اینکه خیلی دیر شود، باید تلاش و پژوهش‌های بیشتری انجام شود.