از پرومتئوس تا درخت راز؛ با کهنسال‌ترین درخت‌های جهان آشنا شوید

قدیمی‌ترین درخت‌های جهان زمانی رشد کردند که اهرام بزرگ جیزه در حال ساخت بودند و در زمان حکمرانی ژولیوس سزار، عمرشان به هزاران سال می‌رسید. دانشمندان برای بررسی سن یک درخت، به جمع‌آوری نمونه‌های مغزه از پایه‌ی گیاه و سپس شمارش حلقه‌های آن می‌پردازند. این روش تاریخ‌‌گذاری حلقه‌ی درختان، «درخت‌گاه‌شماری» نامیده می‌شود و می‌تواند ابزار ارزشمندی برای اندازه‌گیری سن درختان و بررسی تغییرات محیطی به مرور زمان باشد.

با این‌حال به دلیل پوسیدگی و ضخامت تنه‌ی درخت، همیشه نمی‌توان به مغزه‌های کامل آن رسید. اغلب اوقات سن درختان پس از مرگ آن‌ها تعیین می‌شود اما می‌توان با ابزار ویژه‌ای که قادر به استخراج مغزه‌های بسیار باریک است، بدون آسیب‌زدن به مغزه، آن را به‌دست آورد.

به نوشته‌ی لایوساینس، درصد بسیار کوچکی از درختان کهنسال نمونه‌برداری شده‌اند، در حالی که زمین خانه‌ی بیش از ۳ تریلیون درخت است. در این مقاله کهنسال‌ترین درختان روی زمین را که تابه‌حال شناسایی شده‌اند، معرفی می‌کنیم.

عمر: حداقل ۴۹۰۰ سال هنگام قطع‌شدن

پرومتئوس، یک کاج زبرمیوه یا بریستلکون (Pinus longaeva) در حوضه بزرگ ویلر پیگ در ایالت نوادا آمریکا بود که پیش از قطع‌شدن در سال ۱۹۶۴، نزدیک به ۵۰۰۰ سال عمر کرده بود. پرومتئوس تا به امروز رکورد کهنسال‌ترین درخت ثبت‌شده را در اختیار دارد.

پرومتئوس زمانی به پایان عمر خود رسید که دونالد راسک کوری، جغرافیدان آمریکایی در حال بررسی یخسارهای عصر یخبندان بود و اجازه داشت که از کاج‌های موجود در پارک در نمونه‌برداری کند. او با مجوز پرومتئوس را برید و با شمارش ۴۸۶۲ حلقه، تخمین زد که درخت بیش از ۴۹۰۰ سال عمر دارد. کنده‌ای که کوری برای شمارش حلقه‌ها به کار برد از بخش پائین درخت گرفته نشده بود؛ بنابراین قطعاً پرومتئوس بیش از ۴۸۶۲ سال عمر داشت.

در مورد علت افتادن درخت، گزارش‌های متضادی وجود دارد. براساس محبوب‌ترین روایت، ابزار مغزه‌برداری کوری گیر کرد و به قطع‌شدن درخت انجامید. برخی دیگر می‌گویند، او برای شمارش بهتر حلقه‌ها و نتیجه‌گیری بهتر، درخت را قطع کرد. امروزه می‌توان بخشی از این درخت را در مرکز بازدید حوضه‌ی بزرگ نوادا در پارک ملی گریت بیسین مشاهده کرد.

عمر: حداقل ۴۶۰۰ سال

کاج زبرمیوه‌ی متوشلخ از سال ۱۹۵۷، عنوان کهنسال‌ترین درخت زنده‌ی جهان را از آن خود کرده است. ادموند شولمن، پژوهشگر معروف درختان و دانشمند آزمایشگاه پژوهش‌ حلقه‌ی درختان از دانشگاه آریزونا، درخت متوشلخ را کشف کرد. او پس از برداشت نمونه‌های مغزه از تعداد زیادی از کاج‌های زبرمیوه‌ی آن منطقه و شمارش حلقه‌هایشان، به سن متوشلخ رسید. نام متوشلخ یا متوشالح برگرفته از نام یکی از شخصیت‌های اساطیر سامی است که به دلیل عمر طولانی به درخت نسبت داده شده است.

سازمان جنگل‌داری ایالات متحده، برای محافظت از متوشلخ در برابر هجوم جهانگردها که ممکن است با لمس کردن یا راه رفتن در نزدیکی ریشه‌ها به آن آسیب‌ بزنند، موقعیت دقیق این درخت را محرمانه نگه‌داشته و عکس‌های آن را منتشر نمی‌کند. این درخت در مسیر کوره‌راه ۷٫۲ کیلومتری متوشلخ در کوهستان وایت جنگل ملی اینیو کالیفرنیا قرار دارد.

عمر: ۴۰۰۰ تا ۴۹۰۰ سال

بر اساس شایعاتی در دهه‌ی ۲۰۱۰، شولمن و گروه پژوهشی او سهواً نمونه‌های مغزه‌ی درختی کهنسال‌تر از متوشلخ را جمع‌آوری کرده‌اند. تام هارلان، دانشمند همکار شولمن، پیش از مرگش در سال ۲۰۱۳ گفته بود که نمونه‌ی مغزه از درخت کاج زبرمیوه‌ی دیگری پیدا کرده است که حداقل ۴۸۰۰ سال قدمت دارد.

بااین‌حال، متیو سالزر، دانشمند پژوهشگر آزمایشگاه پژوهش حلقه‌ی درخت، نتوانست مغزه‌ی درخت را پیدا کند. سالزر و همکارش از یادداشت‌های قدیمی برای یافتن درختی که فکر می‌کردند هارلان درباره‌اش صحبت می‌کرد، استفاده کردند؛ اما نمونه‌ی کافی برای تایید سن درخت به‌دست نیاوردند. بااین‌حال براساس مغزه‌ی ناقص موجود گفتند درخت یادشده می‌تواند کهنسال‌تر از متوشلخ باشد، اما احتمالا به کهنسالی پرومتئوس نیست. این درخت نیز در کوهستان وایت کالیفرنیا قرار دارد، اما موقعیت دقیق آن محرمانه است.

عمر: ۲۴۰۰ تا ۵۴۰۰ سال

درخت آلرس میلناریو یا گران آبوئلو (پدرجد بزرگ) که در پارک ملی آلرس کوستروی شیلی قرار دارد، در سال ۲۰۲۲ به تیتر اخبار تبدیل شد. در آن زمان پژوهشگرها با مدلسازی‌های کامپیوتری سن این درخت را ۵۴۸۴ سال تخمین زدند.

کنده‌ی درخت آلرس (Fitzroya cupressoides) که سرو پاتاگونیا نیز نامیده می‌شود، با ضخامت بیش از ۴٫۳ متر، آن‌قدر بزرگ است که پژوهشگرها تنها توانستند مغزه‌ای جزئی از آن به‌دست آورند. آن‌ها ۲۴۰۰ حلقه‌ی درخت را شمردند و با استفاده از مدلسازی‌ها سن اضافی درخت را تخمین زدند. به‌نقل از نشریه ساینس، سن آلرس میلناریو ۵۴۸۴ سال برآورد شده است.

هرچند مدلسازی مورد استفاده به‌دست پژوهشگران هنوز در جامعه‌ی علمی تأیید نشده، همان مغزه‌ی جزئی به‌تنهایی آلرس میلناریو را به یکی از قدیمی‌ترین درختان روی زمین تبدیل می‌کند. موقعیت آلرس میلناریو مخفی نیست و جهانگردها به صورت مرتب از آن بازدید می‌کنند و اطراف سیستم ریشه‌ی آن قدم می‌زنند. جاناتان باریچیویچ، دانشمند محیط‌زیست که سرپرستی پژوهشی جدید درباره‌ی آلرس میلناریو را برعهده داشته، امیدوار است تلاش‌های بیشتری برای محافظت از این درخت کهنسال صورت بگیرد.

عمر: بیش از ۳۰۰۰ سال

سکویاهای غول‌پیکر کالیفرنیا (Sequoiadendron giganteum) مانند درخت آلرس به‌قدری عظیم هستند که ابزارهای مغزه‌برداری درختان عموما نمی‌توانند سن درخت را هنگامی که زنده است تخمین بزنند. پیتر براون، بنیان‌گذار مرکز تحقیقات حلقه درخت کوهستان راکی که فهرستی از قدیمی‌ترین درختان تایید‌شده‌ی جهان را نگهداری می‌کند، می‌گوید دقیق‌ترین تخمین‌ها از سکویاها عمدتاً از درخت‌هایی به دست می‌آید که به دلایل طبیعی قطع شده یا سقوط کرده‌اند.

چهار درخت سکویای غول‌پیکر با سن بیش از ۳۰۰۰ سال کشف شده‌اند؛ اما هیچ‌کدام از آن‌ها دیگر پابرجا نیستند. عمر درخت پرزیدنت که در پارک ملی سکویای کالیفرنیا قرار دارد، ۳۲۰۰ سال تخمین زده می‌شود. همچنین بر اساس تخمین‌ها طول عمر ژنرال شرمان، بزرگ‌ترین درخت جهان به ۲۲۰۰ سال می‌رسد.

عمر: حداقل ۲۶۲۴ سال

پژوهشگرها در سال ۲۰۱۹ از کشف درخت سرو مردابی (Taxodium distichum) با سن ۲۶۲۴ سال خبر دادند. این درخت بی‌نام، قدیمی‌ترین درخت شناخته‌شده‌ی زنده در شرق آمریکای شمالی است. این سرو مرداب کهنسال در امتداد رود سیاه کارولینای شمالی که انشعابی از رودخانه‌ی کیپ فیر است، قرار دارد. موقعیت دقیق این درخت هم مانند بسیاری از درخت‌های کهنسال دیگر افشا نشده است.

پژوهشگرها در همان منطقه درخت‌های دیگری را با طول عمر بیش از ۲۰۰۰ سال پیدا کردند. آن‌ها صرفاً از بخش کوچکی از درختان منطقه مغزه‌برداری کردند؛ بدین معنی که ممکن است درختان سرو مرداب کهنسال‌تری در آنجا وجود داشته باشند.

طول عمر: حداقل ۲۴۳۵ سال

کاج‌های زبرمیوه‌ی کوهستان راکی (Pinus aristata) به اندازه‌ی خویشاوندان خود در حوضه بزرگ عمر نمی‌کنند؛ اما همچنان می‌توانند به سن بسیار بالا برسند. براساس پژوهشی در سال ۱۹۹۲، طول عمر این درخت‌ها می‌تواند به حداقل ۲۵۰۰ سال برسد. پژوهشگرها به بررسی درخت‌های کوهستان بلک و کوهستان آلماگره در کلرادو پرداختند و ۱۲ کاج زبرمیوه کوهستان راکی با طول عمر بیش از ۱۵۰۰ سال و چهار درخت با طول عمر بیش از ۲۱۰۰ سال را کشف کردند. کهنسال‌ترین درخت این گروه، CB-90-11 با حداقل طول عمر ۲۴۳۵ سال بود.

عمر: ۲۲۳۰ سال

پژوهشگرها در سال ۲۰۱۹، کهنسال‌ترین درخت چین را کشف کردند. این درخت از نوع سرو کوهی (Juniperus przwalskii) در دلینگها و استان چینگهای قرار دارد و در سال ۲۰۰۹ طول عمر آن ۲۲۳۰ سال تخمین زده شد. این درخت یکی از ۹۸ درخت مستند‌شده‌ با سن بیش از ۱۰۰۰ سال در چین است. کهنسال‌ترین درخت‌های چین در مناطق دورافتاده‌ی کوهستانی یافت می‌شوند. در این مناطق درختان از تهدیدهایی مثل آتش‌سوزی و جنگل‌تراشی در امان هستند.

در سرتاسر جهان درختانی وجود دارند که براساس ادعای بومیان، عمرشان به هزاران سال می‌رسد. یکی از این درخت‌ها سرو ابرکوه، نوعی سرو ایرانی (Cupressus sempervirens) در استان یزد است که گفته می‌شود بیش از ۴۵۰۰ سال قدمت دارد. درخت دیگر، نوعی درخت کافور به نام کافور بزرگ تاکئو (Cinnamomum camphora) در ژاپن است که تصور می‌شود بیش از ۳۰۰۰ سال عمر دارد.

همچنین درخت سرخدار معمولی (Taxus baccata) در ولز شمالی بر اساس گفته‌ها دارای طول عمر ۵۰۰۰ هزار سال و درخت سرخدار فورتینگال در اسکاتلند به عقیده‌ی برخی بومیان داری عمر ۹۰۰۰ سال هستند. سن این درخت‌ها و بسیاری از درخت‌های دیگر از نظر علمی بررسی نشده؛ بنابراین قدمت واقعی‌شان نامعلوم است.