بحران جهانی آب: آیا فناوری‌های محلی می‌توانند راهکار مناسبی باشند؟

کنفرانس آب سازمان ملل متحد که مارس امسال برای اولین‌ بار در تقریباً ۵۰ سال گذشته در شهر نیویورک برگزار شد، ایجاد هیچ‌گونه توافق‌نامه‌ی الزام‌آوری را در پی نداشت، اما زنگ خطری را برای جهانیان به‌ صدا درآورد: بحران‌ آب رو به وخامت است و به توجه فوری نیاز دارد.

به‌ گزارش نیچر، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آژانس کودکان سازمان ملل متحد (UNICEF) در ماه ژوئیه گزارش دادند که تا سال گذشته حدود ۲٫۲ میلیارد نفر هنوز به آب آشامیدنی سالم دسترسی نداشتند و حدود ۶۵۳ میلیون نفر از امکانات لازم برای شست‌وشوی دست در خانه‌هایشان بی‌بهره بودند.

چاره‌جویی برای رفع این مشکلات یکی‌ از هدف‌های ششمین بند از سند اهداف توسعه پایدار در مجمع عمومی سازمان ملل متحد (SDG) است: «تضمین در دسترس قرار گرفتن و مدیریت پایدار آب و فاضلاب برای همه تا سال ۲۰۳۰».

اما در مجموع پیشرفت با سرعت کافی حاصل نشده است و در اوایل سال ۲۰۱۸، سازمان آب وابسته‌ به سازمان ملل که امور مربوط به آب و فاضلاب را هماهنگ می‌کند، هشدار داد که جهان در مسیر درستی قرار ندارد. چه در سطح ملی و چه در سطح جهانی، کشورها این هدف را در اولویت قرار نمی‌دهند. براساس برآوردهای سازمان ملل، برای دستیابی به ششمین هدف از اهداف توسعه پایدار، جهان باید تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۲۶۰ میلیارد دلار هزینه کند. این هزینه عمدتاً باید به قاره‌های آسیا و آفریقا و مناطقی‌ که بیشترین تعداد افراد محروم از آب آشامیدنی سالم را دارند، اختصاص یابد.

در حال حاضر بودجه‌ی معاونت توسعه بین‌المللی پروژه‌های آبی حدود نُه میلیارد دلار در سال است و از سال ۲۰۱۷ کاهش یافته است. در صورت فقدان استراتژی سیاستی، آزمایش و اجرای پروژه‌های تحقیقاتی در مقیاس بزرگ دشوار می‌شود. با این‌ حال، اگر قرار باشد که دسترسی به آب پاک و فاضلاب به امری جهانی تبدیل شود، باید همین راهکارها را آزمایش کرد.

جوامعی که نسل‌درنسل با تنش آب دست و پنجه نرم کرده‌اند، نتایج دانش و نوآوری را برای دسترسی به آب به‌کار برده‌اند. اما در بهترین حالت، تلاش‌ برای به اشتراک‌گذاری نظام‌مند تکنیک‌هایی که در مقیاس محلی کار می‌کنند، موفقیت نسبی داشته است؛ مانند جمع‌آوری آب از ابرها به‌ وسیله‌ی تورهای غول‌پیکر مه‌گیر که در شیلی و پرو استفاده می‌شود، یا ذخیره کردن برف برای استفاده در دوره‌های خشک که در بخش‌هایی از چین انجام می شود.

فناوری‌های جدیدتر نیز همین مسیر را دنبال می‌کنند. به عنوان مثال، تقطیر غشایی روشی با دمای پایین برای نمک‌زدایی آب است. محمد رسول قتاشات مهندس شیمی از دانشگاه اردن و همکارانش در سال گذشته گزارش دادند که این روش سبزتر از راهکارهای موجود است؛ زیرا از برق کمتری استفاده می‌کند. با این‌ حال، آن‌ها در تلاش هستند تا این روش از مراحل تحقیقاتی و آزمایشی گذر کند و در مقیاس‌های بزرگ‌تر به کار گرفته شود.

پاتریشیا گورگوجو مهندس شیمی از دانشگاه ساراگوسا و همکارانش، در پژوهشی که در ماه مارس منتشر شد بهبود ارتباط بین دو گروه از محققان را توصیه کردند: افرادی که مطالعات را در مقیاس کوچک انجام می‌دهند و آن‌هایی که پروژه‌های آزمایشی را در مقیاس گسترده اجرا می‌کنند، زیرا این دو گروه اغلب نیازهای متفاوتی دارند.

سرا یانگ انسان‌شناس پزشکی و تیمش در دانشگاه نورث وسترن، نشان دادند که وقتی پژوهش در مفهوم گسترده‌‌ی خود انجام شود، نتایج را نیز می‌توان به نسبت ثابت افزایش داد. آن‌ها معیارهای فراگیر تجربه‌ی کمبود آب را توسعه داده و آن را مقیاس تجربه‌ی ناامنی آبی (WISE) نامیده‌اند.

با نزدیک‌تر شدن جهان به موعد مقرر سند اهداف توسعه پایدار ۲۰۳۰، بی‌شک ایده‌های بیشتری با توانایی‌های امیدوارکننده ظاهر خواهد شد. اما رسیدن به هدف ششم از اهداف توسعه پایدار، بدون توجه به مقیاس امکان‌پذیر نخواهد بود. تا به امروز آب و فاضلاب مورد کم‌لطفی قرار گرفته؛ ولی درنهایت اجرای طرح‌های ارائه‌شده در مقیاس گسترده تنها چیزی است که اهمیت دارد.