آلودگی هوا با افزایش جهانی مقاومت آنتی‌بیوتیکی مرتبط است

مقاومت آنتی‌بیوتیکی تهدیدی جدی برای سلامت جهانی به‌شمار می‌رود. این مسئله در سال ۲۰۱۹ به مرگ بیش‌ از ۱٫۲۷ میلیون نفر در جهان منجر شد و پیش‌بینی می‌شود که مقاوم‌شدن باکتری‌ها درمقابل آنتی‌بیوتیک‌ها تا سال ۲۰۵۰ هم، مرگ ۱۰ میلیون نفر در سال را به‌دنبال خواهد داشت.

به‌نقل از کانورسیشن، آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت مجاری ادرار و ذا‌ت‌الریه استفاده می‌شوند؛ اما استفاده‌ی بیش‌ازحد و نادرست از آن‌ها به ظهور باکتری‌هایی منجر شده است که به‌دلیل داشتن برخی ژن‌های خاص، دربرابر آنتی‌بیوتیک‌های کشنده مقاوم شده‌اند. این مقاومت آنتی‌بیوتیکی در‌نهایت بروز عفونت‌هایی را درپی دارد که درمان آن‌ها بسیار سخت است.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی معمولاً ازطریق غذا یا آب آلوده به انسان سرایت می‌کند؛ اما مطالعه‌ی اخیر نشان می‌دهد که غذا و آب آلوده، تنها راه سرایت باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک نیستند. به‌گفته‌ی محققان چینی و ایتالیایی، آلودگی هوا نیز ممکن است باعث شیوع مقاومت آنتی‌بیوتیکی شود. پژوهش اخیر اولین مطالعه‌ای است که ارتباط بین افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی و آلودگی هوا را در سطح جهانی بررسی می‌کند.

مطالعه‌ی مروری اخیر یافته‌های مطالعات قبلی را درباره‌ی الگوهای گسترش مقاومت آنتی‌بیوتیکی ازطریق هوا در دو دهه‌ی گذشته تجزیه‌وتحلیل می‌کند. محققان یافته‌های ۱۲ مطالعه‌ی انجام‌شده در ۱۱۶ کشور جهان ازجمله بریتانیا، ایالات متحده‌ی آمریکا، چین، هند و استرالیا را بررسی کردند. این مطالعات وجود باکتری‌ها یا ژن‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را در جوّ تخمین زده‌اند.

پژوهش جدید به‌طور خاص خطرناک‌ترین نوع آلودگی هوا (PM2.5) را بررسی کرده است که درواقع، ذراتی معلق با قطر ۲٫۵ میکرومتر هستند؛ یعنی چیزی حدود ۳ درصد قطر تار موی انسان که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود و به‌راحتی استنشاق‌شدنی است.

یافته‌های محققان نشان می‌دهد که میزان مقاومت آنتی‌بیوتیکی هم‌زمان با افزایش غلظت PM2.5 در هوا افزایش می‌یابد. هر ۱۰ درصد افزایش در غلظت PM2.5 با ۱٫۱ درصد افزایش در مقاومت آنتی‌بیوتیکی و ۴۳٬۶۵۴ مرگ ناشی از عفونت‌های باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک همراه است.

براساس مطالعه‌ی جدید، بیشترین میزان مقاومت آنتی‌بیوتیکی در شمال آفریقا و غرب آسیا مشاهده می‌شود و شدیدترین آلودگی PM2.5 نیز در این مناطق وجود دارد. اروپا و آمریکای‌شمالی مناطقی بودند که کمترین میزان میانگین آلودگی PM2.5 در آن‌ها گزارش شد و مقاومت آنتی‌بیوتیکی هم در این مناطق کمتر بود.

به‌گفته‌ی محققان، مطالعه‌ی اخیر نشان می‌دهد که حتی ۱ درصد افزایش در غلظت PM2.5 در تمام مناطق، با افزایش مقاومت نوعی باکتری‌ به‌ نام «کلبسیلا پنومونیه» به آنتی‌بیوتیک‌های متعدد ازجمله پلی‌میکسین‌ها (آخرین راه‌حل آنتی‌بیوتیکی) همراه است. اکلبسیلا پنومونیه معمولاً در بیمارستان شیوع پیدا می‌کند و به بروز بیماری‌هایی مانند ذات‌الریه و مننژیت و عفونت‌های دستگاه ادراری منجر می‌شود.

محققان شواهدی مبنی‌بر دلیل این ارتباط پیدا نکردند؛ اما به یافته‌هایی دست پیدا کردند که وجود ژن‌های مقاومت آنتی‌بیوتیکی را در DNA باکتری‌های توالی‌یابی‌شده از نمونه‌های هوا اثبات می‌کند. این یافته نشان می‌دهد که PM2.5 می‌تواند انتشار باکتری‌ها و ژن‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را از راه هوا تسهیل کند.

پژوهش جدید اولین مطالعه‌ای نیست که ارتباط بین آلودگی هوا و مقاومت آنتی‌بیوتیکی را نشان می‌دهد؛ چراکه پیش‌ازاین نقش آلودگی هوا به‌عنوان عامل خطر در بروز بیماری سل ناشی از باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به‌اثبات رسیده بود. مطالعه‌ای در هنگ‌کنگ نیز ارتباط بین قرارگرفتن درمعرض PM2.5 در فضای باز و مرض سل را تأیید می‌کند. این مطالعه نشان داد که افزایش غلظت PM2.5 در زمستان با افزایش ۳ درصدی موارد سل در بهار و تابستان بعد همراه است.

هنوز مشخص نیست که چه سازوکارهایی به انتشار مقاومت آنتی‌بیوتیکی در هوا منجر می‌شوند؛ به‌همین‌دلیل، بررسی این موضوع در مطالعات آتی از اهمیت فراوانی برخوردار است. تنها نتیجه‌ای که از بررسی اخیر و مطالعات پیشین می‌توان به‌دست آورد، این است که PM2.5 ممکن است حاوی باکتری‌ها یا ژن‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک باشد که می‌توانند از راه سیستم تنفسی وارد بدن انسان شوند.

مطالعات پیشین نشان می‌دهند که باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک می‌توانند از راه هوا و قطرات تنفسی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. عطسه و سرفه و حتی صحبت‌کردن می‌توانند قطرات تنفسی را در هوا منتشر کنند. همچنین، فردی که باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را از راه هوا استنشاق کرده، ممکن است هنگام عطسه‌ یا سرفه این باکتری‌ها را به اشخاص دیگر منتقل کند.

تغییرات زیست‌محیطی ناشی از آلودگی هوا مانند افزایش دما و رطوبت ممکن است رشد باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک را نیز آسان‌تر کنند؛ البته محققان به تحقیقات بیشتری نیاز دارند تا بفهمند که آیا این احتمال در عمل هم اتفاق می‌افتد یا خیر.

بررسی نقش عواملی جز PM2.5 در ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی، از دیگر موضوعاتی است که اهمیت زیادی برای محققان دارد؛ عواملی مانند قرارگرفتن درمعرض آلاینده‌ها، غذاهای مصرفی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای حیوانات و بلایای زیست‌محیطی.

اگرچه ممکن است دقیقاً ندانیم که آلودگی هوا چگونه به گسترش مقاومت آنتی‌بیوتیکی کمک می‌کند، واضح است که این دو موضوع با یکدیگر ارتباط دارند. آلودگی هوا با طیف وسیعی از بیماری‌های دیگر مانند بیماری‌های قلبی، آسم، عملکرد ضعیف ریه و افسردگی نیز مرتبط است. باتوجه‌به مضرات فراوان آلودگی هوا برای سلامتی انسان، مطالعه‌ی اخیر استدلال‌های موجود برای بهبود فوری کیفیت هوا و کاهش آلودگی در سطح جهانی را تقویت می‌کند.