پستانداران بزرگ دراثر آتش‌سوزی‌های عظیم پایان عصر یخبندان منقرض شدند

در طول دهه‌ی گذشته، آتش‌سوزی‌های مرگبار به دلیل تغییرات آب‌وهوایی ناشی از فعالیت‌های انسانی و اقدامات ناکارآمد و مخرب در مدیریت زمین، به‌طور فزاینده‌ای رایج شده است. جنوب کالیفرنیا، یکی از مناطقی است که به‌شدت تحت تاثیر آتش‌سوزی‌ها قرار دارد.

جنوب کالیفرنیا در زمانی حدود ۱۳ هزار سال پیش نیز موجی از آتش سوزی‌های جنگلی گسترده را تجربه کرد. این آتش‌سوزی‌ها برای همیشه پوشش گیاهی منطقه را تغییر داد و در وقوع بزرگترین انقراض تاریخ زمین در بیش از ۶۰ میلیون سال گذشته دخیل بود.

مطالعه‌ی جدیدی که اوت ۲۰۲۳ منتشر شد، حاکی از این است که دیرینه‌شناسان در جنوب ایالت کالیفرنیا در جستجوی شواهد تغییراتی بودند که در طول آخرین رویداد انقراض بزرگ در دوره‌ی پلیستوسن پسین یا دورانی که به عنوان عصر یخبندان شناخته می‌شود، رخ داد و باعث انقراض حیوانات پیشاتاریخی شد. این رویداد در بازه‌ی زمانی بین ۱۰ هزار تا ۵۰ هزار سال پیش اتفاق افتاد و بیشتر پستانداران بزرگ زمین را از بین برد. این دوره با مشخصه‌های چشمگیری از جمله تحولات آب‌وهوایی شگرف و رشد پرسرعت و گسترده‌ی جمعیت‌ انسانی شناخته می‌شود.

دانشمندان اغلب ۶۶ میلیون سال گذشته در تاریخ زمین را عصر پستانداران می‌نامند. در این دوره، اجداد باستانی انسان از انقراض دایناسورها به نفع خود استفاده کردند تا به موجودات غالب سیاره و حکمرانان زمین تبدیل شوند. در دوره‌ی پلیستوسن، اوراسیا و قاره‌ی آمریکا مملو از جانوران عظیمی مانند ماموت‌های پشمالو، خرس‌های غول‌پیکر و گرگ‌های وحشت بود. در لس‌آنجلس کنونی نیز دو گونه شتر، سه گونه تنبل زمینی و پنج گونه گربه‌ی بزرگ زندگی می‌کردند. ناگهان، تمام این حیوانات از روی زمین ناپدید شدند.

دلیل اصلی این انقراض‌ها همچنان مبهم است. برای چندین دهه، دیرینه‌شناسان و باستان‌شناسان درباره‌ی عوامل بالقوه‌ی این انقراض‌ها مناقشه کرده‌اند. فقدان مقصر آشکار دلیل این ابهام نیست، بلکه تعداد عوامل دخیل در انقراض بسیار زیاد است. همزمان با پایان یافتن آخرین عصر یخبندان، گرم شدن اقلیم به تغییر الگوهای آب‌وهوا و سازماندهی مجدد پوشش گیاهی منجر شد. در همان زمان، جمعیت انسان به سرعت در حال افزایش و گسترش در سرتاسر جهان بود.

یک یا دو مورد از این فرآیندها می‌تواند نقش گسترده‌ای در رخداد انقراض بزرگ داشته باشد. اما پیشینه‌ی فسیلی هرکدام از این مناطق معمولاً بسیار پراکنده است؛ تشخیص زمان دقیق انقراض گونه‌های پستانداران بزرگ در مناطق مختلف آسان نیست. اینکه آیا از دست رفتن زیستگاه‌ها، کمبود منابع، بلایای طبیعی، شکار توسط انسان یا ترکیبی از این عوامل در انقراض نقش داشته‌ یا خیر، تشخیص عوامل دخیل در انقراض را دشوار می‌کند.

برخی از سوابق فسیلی سرنخ‌های قابل توجهی را ارائه می‌دهد. سایت باستان‌شناسی گودال‌های لابریاتار در لس‌آنجلس کالیفرنیا، غنی‌ترین محوطه‌ی فسیلی عصر یخبندان در جهان است و فسیل‌هایی از استخوان‌های هزاران پستاندار بزرگ را که در ۶۰ هزار سال گذشته در قیرهای معدنی چسبناک به دام افتاده بودند، حفظ کرده است. پروتئین‌های موجود در این استخوان‌ها را می‌توان با استفاده از کربن رادیواکتیو به طور دقیق تاریخ‌گذاری کرد. این روش تاریخ‌گذاری بینش بی‌سابقه‌ای از یک اکوسیستم باستانی و فرصتی برای روشن کردن زمان و علل فروپاشی این اکوسیستم را به دانشمندان ارائه می‌دهد.

مطالعه‌ی اخیر پژوهشگران روی گودال‌های لابریاتار و دریاچه‌ی السینور در مجاورت این گودال‌ها، شواهدی از وقوع یک رویداد شگرف در ۱۳ هزار سال پیش را کشف کرده است که پوشش گیاهی کالیفرنیای جنوبی را برای همیشه تغییر داد و باعث ناپدید شدن پستانداران بزرگ منطقه شد. بایگانی‌های رسوبات کف دریاچه و سوابق باستان‌شناسی منطقه، شواهدی از ترکیب عوامل مرگبار را ارائه می‌دهد: آب‌و‌هوای گرم‌تر که با خشکسالی‌های چند دهه‌ای و افزایش پرسرعت جمعیت انسانی همراه است. این عوامل تغییر اکوسیستم کالیفرنیای جنوبی را به نقطه‌ی بحرانی رساند.

ترکیب مشابهی از گرم شدن آب‌وهوا و ردپای انسان در انقراض عصر یخبندان در مکان‌های دیگر نیز مقصر شناخته شده است؛ اما مطالعه‌ی اخیر نکته‌ی جدیدی را به همراه داشت. به نظر می‌رسد افزایش بی‌سابقه‌ی آتش‌سوزی‌های جنگلی که احتمالاً توسط انسان‌ ایجاد شده است، این دگرگونی چشمگیر را سرعت بخشیده باشد.

در هزاره‌ی منتهی به دوره‌ی انقراض، میانگین دمای سالانه در منطقه ۵٫۵ درجه‌ی سانتیگراد افزایش یافت و دریاچه شروع به تبخیر کرد. سپس، ۱۳٫۲۰۰ سال پیش، اکوسیستم وارد یک دوره‌ی خشکسالی ۲۰۰ ساله شد و نیمی از درختان باقیمانده از بین رفت. به دلیل وجود تعداد کمی از جانوران بزرگ گیاهخوار، پوشش گیاهی مرده منطقه را فرا گرفت. در همان زمان جمعیت انسانی در سراسر آمریکای شمالی گسترش یافت و گسترش انسان یک ابزار قدرتمند جدید، یعنی آتش را با خود به همراه داشت.

اجداد انسان صدها هزار سال است که از آتش استفاده کرده‌اند، اما حضور آتش در اکوسیستم‌های مختلف اثرات متفاوتی دارد. جمع‌آوری سوابق زغال چوب از دریاچه‌ی السینور نشان می‌دهد که پیش از انسان، فعالیت‌های مرتبط با آتش در سواحل جنوبی کالیفرنیا بسیار کم بود. اما با گسترش جوامع انسانی در بازه‌ی زمانی ۱۳٫۲۰۰ تا ۱۳٫۰۰۰ سال پیش، وقوع آتش‌سوزی در منطقه به مقیاس بزرگی افزایش یافت.

محققان مطالعه‌ی اخیر معتقدند که ترکیبی از گرما، خشکسالی، از بین رفتن جانوران گیاهخوار و وقوع آتش‌سوزی توسط انسان، سیستم را به نقطه بحرانی رسانده است. در پایان این دوره، کالیفرنیای جنوبی پوشیده از گیاهان چاپارل بود که پس از آتش‌سوزی رشد می‌کند. آتش‌سوزی‌ها ریشه دوانده و گونه‌های بزرگ‌زیاگان نمادین لابریاتار ناپدید شده بودند.

بررسی علل و پیامدهای انقراض بزرگ دوره‌ی پلیستوسن در کالیفرنیا، امروزه می‌تواند زمینه‌ی ارزشمندی را برای درک بحران‌های آب‌و‌هوایی و تنوع زیستی فراهم کند. ترکیب مشابهی از گرم شدن آب‌و‌هوا، افزایش جوامع انسانی، از بین رفتن تنوع زیستی و آتش‌سوزی‌های ناشی از عوامل انسانی که رویداد انقراض بزرگ عصر یخبندان در کالیفرنیای جنوبی را توصیف می‌کند، امروز دوباره درحال نقش‌آفرینی در زمین است.

در وهله اول، تفاوت هشدار‌دهنده این است که امروزه به دلیل احتراق سوخت‌های فسیلی، درجه‌ی حرارت ۱۰ برابر سریع‌تر از پایان عصر یخبندان در حال افزایش است. در ۴۵ سال گذشته این تغییرات آب‌وهوایی ناشی از انسان باعث افزایش پنج برابری تناوب و شدت آتش‌سوزی و میزان مساحت زمین‌های سوخته در ایالت کالیفرنیا شده است.

تشابه فراوان میان انقراض بزرگ‌زیاگان در دوره‌ی پلیستوسن پسین و بحران‌های زیست‌محیطی امروزی، بسیار قابل توجه است. بررسی گذشته به ما می‌آموزد اکوسیستمی که به آن متکی هستیم، تحت فشارهای متقاطع و متعدد در معرض فروپاشی قرار می‌گیرد. تلاش مضاعف برای رفع انتشار گازهای گلخانه‌ای، جلوگیری از احتراق بی‌پروای آتش و حفظ بزرگ‌زیاگان باقیمانده در زمین، می‌تواند به پیشگیری از یک تحول مصیبت‌بار دیگر کمک کند.