تماشا کنید: برای حیوانات صدای شیر ترسناک‌تر است یا انسان؟

پلنگی که پس از تعقیب و شکار ایمپالا به نفس‌نفس افتاده، طعمه‌اش را به دندان گرفته است و به نقطه‌ای سایه‌دار در کنار گودال آب می‌کشاند. پیش از آنکه شکارچی بنشیند و دلی از عزا درآورد، صدایی نامعلوم ناگهان شروع به صحبت می‌کند. پلنگ مکث می‌کند، نگاهی به منبع صدا می‌اندازد و سپس طعمه‌ای را که به سختی به‌دست آورده، رها می‌کند و پا به فرار می‌گذارد.

پلنگ بدشانس ناخواسته وعده‌ی غذایی‌اش را در خدمت علم رها کرده است. پژوهشگران در مطالعه‌ای جدید هزاران ویدئوی ضبط‌شده را تجزیه‌وتحلیل کردند تا سلسله‌مراتب ترس را در مجموعه‌ای از پستانداران ساکن در پارک ملی کروگر در آفریقای جنوبی آشکار کنند. درحالی‌که به شیرها لقب سلطان حیوانات داده شده است، ویدئوها نشان می‌دهد که پستانداران وحشی ساوانا، از شاخ‌درازان کوچک گرفته تا فیل‌های عظیم، ما انسان‌ها را ترسناک‌ترین و مرگبارترین شکارچی می‌دانند.

به‌گفته‌ی پژوهشگران، صدای انسان برای حیوانات ترسناک‌تر از غرغر شیرها است. مایکل کلینچی، زیست‌شناس حفاظت از محیط‌زیست در دانشگاه وسترن انتاریو به نیویورک‌تایمز می‌گوید یافته‌ها نشان می‌دهد که گونه‌ی ما به‌طرز منحصربه‌فردی از نظر جانوران خطرناک شناخته می‌شود؛ زیرا ما فوق‌العاده مرگبار هستیم.

پژوهشگران امیدوارند که درک این ترس فراگیر از انسان بتواند به جلوگیری از شکار غیرقانونی حیات‌وحش کمک کند.

مطالعه‌ی اخیر که پنجشنبه در نشریه کارنت بایولوژی منتشر شد، تازه‌ترین پژوهش از مجموعه مطالعاتی است که لیانا زانت از دانشگاه وسترن و دکتر کلینچی به همراه گروهی دیگر از کارشناسان پدیده ترس را در آن‌ها بررسی می‌کنند. پژوهشگران نشان داده‌اند که ترس از خورده‌شدن هم بر تک‌تک جانوران و هم کل جوامع آن‌ها، تأثیرات عمیقی برجای گذاشته است. دکتر زانت و دکتر کلینچی در این فکر بودند که در ساواناهای آفریقای جنوبی، جایی که مجموعه‌ای متنوع از پستانداران برای هزاران سال در کنار شیرها و انسان‌های شکارچی تکامل یافته‌اند، جایگاه انسان از نظر ترسناک‌بودن در بین سایر پستانداران کجا است.

پژوهشگران در مشارکت با همکاران محلی خود از آفریقای جنوبی، تجهیزاتی را نصب کردند که واکنش‌های ترس را در حیوانات مختلف آزمایش می‌کرد. سامانه‌های نصب‌شده، از پستانداران درحال عبور و واکنش آن‌ها به پخش ترکیبی از صداها در طیفی از بالقوه ترسناک تا بی‌ضرر فیلم می‌گرفت.

صداهای خوشایند به‌عنوان متغیر کنترل در آزمایش، آواز پرندگان محلی بود. صداهای تهدیدآمیز نیز پارس سگ‌ها، شلیک گلوله، غرغر شیرها و صحبت‌کردن آرام انسان‌ها را دربرمی‌گرفت.

صداهای انسانی شامل زنان و مردانی بود که به زبان‌های شنگانی، سوتوی شمالی، آفریکانس و انگلیسی صحبت می‌کردند. پژوهشگران به تنظیم درجه‌ی صدا برای تمام انواع صداها توجه زیادی داشتند تا هرگونه ترس احتمالی به جای بلندی صدا، ناشی از محتوای آن باشد. برای رسیدن به این هدف، آن‌ها از صدای آرام‌تر غرغر شیر به‌جای غرش بسیار بلندتر این حیوان استفاده کردند.

حتی فیل‌ها مانند سایر پستانداران با شنیدن صدای انسان پا به فرار گذاشتند. اما وقتی نوبت به واکنش فیل‌ها به صدای شیر رسید، آن‌ها استثنایی درخورتوجه بودند. فیل‌ها به‌جای فرار، به سمت منبع صدا می‌دویدند و در برخی موارد، به‌شدت تجهیزات را درهم‌می‌کوبیدند. دکتر کلینچی می‌گوید: «فیل‌ها ما را به دردسرهای زیادی انداختند. در یک ویدئو که هنگام شب با پخش صدای شیر ضبط شد، فیل دستگاه ضبط را درهم‌کوبید، تصویر سیاه شد و فیل‌ها شیپورزنان محیط را ترک کردند.»

کارن مک‌کوم، پژوهشگر ارتباطات حیوان در دانشگاه ساسکس که آزمایش‌های صوتی روی فیل‌ها را در کنیا انجام داد، می‌گوید: «واکنش تهاجمی فیل‌ها به شیرها کاملاً شناخته‌شده است.» او توضیح داد که فیل‌ها با شنیدن صدای شیر اغلب به‌هم می‌پیوندند، از نوزادان دفاع می‌کنند و به سمت منبع پخش صدای شیرها می‌روند. اما آن‌ها هرگز چنین کاری را با شنیدن صدای انسان انجام ندادند. مک‌کوم افزود: «فیل‌ها به اندازه‌ای بزرگ هستند که بتوانند حمله‌ی شیرها را دفع کنند؛ اما دربرابر انسان‌های مسلح به نیزه یا تفنگ، نزدیک‌شدن می‌تواند مرگبار باشد.»

پژوهشگران در مطالعه‌ی اخیر، مجذوب واکنش کرگدن‌ها شدند. این حیوانات با پخش صدای انسان دو برابر سریع‌تر از وقتی صدای شیرها را شنیدند، فرار کردند. درطول دوره‌ی تحقیقات، پنج کرگدن سفید جنوبی که به‌شدت درمعرض خطر انقراض است، از مناطق حفاظت‌شده‌ی مجاور شکار شدند. درنتیجه یکی از کاربردهایی که پژوهشگران می‌خواهند در آینده بررسی کنند، امکان استفاده از صدای انسان برای دور نگه‌داشتن کرگدن‌ها از خطوط حصار نزدیک جاده‌ها است؛ جایی که بیشترین شکار غیرقانونی در آن‌ها اتفاق می‌افتد.