حیوانات هم‌نوع‌خوار: ۱۲ حیوانی که هم‌نوع خود را می‌خورند

میلیون‌ها سال است حیوانات هم‌نوع خود را می‌خورند. قدیمی‌ترین مورد شناخته‌شده از هم‌نوع‌خواری به تریلوبیت‌ها با قدمتی درحدود نیم میلیارد سال تعلق دارد.

امروزه بسیاری از موجودات رفتار هم‌نوع‌خواری یا کانیبالیسم را نشان می‌دهند. حیوانات هم‌نوع‌خوار همیشه دست به خوردن اعضای گونه خود نمی‌زنند و فقط در شرایط بسیار خاص به هم نوع‌خوار تبدیل می‌شوند. در ادامه، به‌نقل از وب‌سایت لایوساینس به چندین نمونه کانیبالیسم در حیوانات اشاره می‌کنیم.

هم‌نوع‌خواری در میمون‌ها معمولا با کشتن نوزادان همراه است. برای مثال، در سال ۲۰۱۹ پژوهشگران گروهی از میمون‌های کپوچین روسفید پانامایی (Cebus imitator) را مشاهده کردند که در پارک سانتا روزا در کاستاریکا پس از افتادن میمون ده روزه‌ای از درخت، آن را خوردند. پژوهشگرانی که این هم‌نوع‌خواری را شاهد بودند، مشکوک بودند که آیا نر بالغی نوزاد را هل داده یا به او حمله کرده و موجب مرگ شده است. نرهای بالغ بسیاری از گونه‌ها فرزندان غیرخویشاوند را می‌کشند تا خود فرصت برای تولیدمثل داشته باشند.

اکثر موارد هم‌نوع‌خواری خرس‌های قطبی (Ursus maritimus) شامل نرهایی می‌شود که خرس‌های جوان و در موارد نادر ماده‌های بالغ را می‌کشند. با‌این‌حال، براساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۱ در مجله‌ی Arctic منتشر شد، خرس‌های قطبی نر و ماده، لاشه خرس‌های قطبی مرده‌ای را که توسط انسان‌ها کشته شده و پوست آن‌ها کنده شده است، می‌خورند.

گاردین در سال ۲۰۲۰ گزارش کرد هم‌نوع‌خواری در خرس‌های قطبی در شمال روسیه رو به افزایش و علت آن احتمالا کمبود غذا است، زیرا آب شدن یخ دریا براثر تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی آن‌ها را مجبور کرده است از شکارگاه‌های معمول خود فاصله بگیرند.

در مطالعه‌ای از سال ۲۰۱۰ در مجله‌ی The Southwestern Naturalist اولین مورد از هم‌نوع‌خواری در میان جگوارهای بالغ (Panthera onca) گزارش شد. به‌نظر می‌رسید دو جگوار نر جگوار ماده‌ای را کشته و قسمتی از لاشه او را خورده‌اند. بنا به باور پژوهشگران، با توجه به طعمه‌های فراوان در این منطقه، این برخورد خشونت‌آمیز احتمالا ناشی از استرس اجتماعی مواجهه با جگوارهای ناآشنا در جنگل است. هم‌نوع‌خواری جگوارها می‌تواند به شکل توله‌خواری هم مشاهده شود، اگرچه نادر است.

کوسه‌های ببری شنی (Carcharias taurus) حتی قبل از اینکه رحم مادر را ترک کنند، هم‌نوع‌خواری را شروع می‌کنند. پژوهشگران مدت‌ها است وجود رویان‌های کوسه ببری را در معده رویان‌های دیگر ثابت کرده‌اند که در آن توله‌ها هنگام رشد به همتایان خود در رحم مادر حمله کرده و آن‌ها را می‌خورند. این نوع هم‌نوع‌خواری به این معنا است که فقط بزرگ‌ترین و قوی‌ترین فرزندان زنده خواهند ماند. ماده‌های بالغ می‌توانند با چند نر جفت‌گیری کنند و هم نوع‌خواری ممکن است بین رویان‌های حاصل از پدرهای مختلف روی دهد.

پژوهشگران پنج تا هفت رویان از چند پدر را در رحم ماده‌ها در اوایل بارداری و دو رویان از یک پدر را در رحم ماده‌ها در مراحل بعدی بارداری مشاهده کرده‌اند. این امکان وجود دارد که فرزندان اولین نری که با ماده‌ای جفت‌گیری می‌کند، زمان بیشتری برای رشد داشته باشند و فرزندان نرهای بعدی کوچک‌تر باشند و به غذای آن‌ها تبدیل شوند. اما کوسه‌های بالغ اعضای کوچک‌تر گونه خود را نیز می‌خورند.

الیگاتورها (تمساح پوزه‌پهن) طعمه‌های مختلف ازجمله الیگاتورهای دیگر را می‌خورند. بنا به گزارشی که سال ۲۰۲۲ منتشر شد، یکی از ساکنان بندر شارلوت این هم نوع‌خواری را در پارکی در فلوریدا ثبت کرد. در این ویدئو الیگاتور بزرگی درحالی‌که الیگاتور کوچک‌تری را درون دهانش داشت، روی سطح آب ظاهر شد.

آدام روزنبلات، استادیار زیست‌شناسی در دانشگاه فلوریدا شمالی که الیگاتور آمریکایی (Alligator mississippiensis) را مطالعه می‌کند، می‌گوید هم‌نوع‌خواری در الیگاتورها میلیون‌ها سال است رخ می‌دهد. الیگاتورها حیوانات کوچک‌تر را به‌طور کامل می‌خورند و طعمه‌های بزرگ را درون آرواره‌های خود تکان می‌دهند تا آن‌ها را به تکه‌های کوچک‌تری تبدیل کنند.

دانشمندان هنوز درحال مطالعه رفتار هم‌نوع‌خواری در ببرها (Panthera tigris) هستند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ببرهای بالغ گاهی توله‌ها و ببرهای بالغ دیگر را می‌خورند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹ ببری در پارک ملی کانها در هند، ببر ماده بالغ و مدتی بعد دو ببر جوان را کشت و خورد. با توجه به وجود طعمه‌های دردسترس فراوان در این منطقه، رفتار هم‌نوع‌خواری ببرها مقام‌های حیات وحش و حامیان محیط‌زیست را شگفت‌زده کرده است.

هم‌نوع‌خواری در عنکبوت‌ها به شکل‌های مختلفی دیده می‌شود. نمونه‌های زیادی از عنکبوت‌های ماده وجود دارد که پس از جفت‌گیری نرها را می‌خورند (برخی از گونه‌های عنکبوت بیوه سیاه ازنظر این رفتار مشهور هستند)، تا جایی که یکی از نرهای یکی گونه‌های عنکبوت گرد باف یعنی Philoponella prominens سازگارهای خاصی برای فرار از گیر افتادن در چنگال عنکبوت ماده تکامل داده است. این نرها بلافاصله پس از جفت‌گیری خود را پرتاب می‌کنند تا از ماده دور شوند. عنکبوت‌های نری که نمی‌توانند فرار کنند غذای عنکبوت‌های ماده می‌شوند.

عنکبوت‌های بیابابی (Stegodyphus lineatus) نر با خوردن کیسه تخم ماده قبل از تولد فرزندان، رفتار فرزندکشی را نشان می‌دهند و اگر فرزندان موفق شوند از تخم خارج شوند، در قالب رفتاری معروف به «مادرخواری»، مادر خود را می‌خورند.

نیشترماهی پوزه بلند (Alepisaurus ferox) هم‌نوع‌خوارهای عجیب اعماق دریا هستند که در اقیانوس‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری طول آن‌ها به ۲٫۱ متر می‌رسد و اغلب در ناحیه گرگ و میش آب و در عمق حدود ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ متری زندگی می‌کنند.

نیشترماهی‌های کوچک‌تر اغلب در معده نیشترماهی‌های بزرگتر ظاهر می‌شوند که نشان می‌دهد این موجودات معمولا یکدیگر را می‌خورند. پژوهشگران حتی نیشتر ماهی را درون معده نیشترماهی دیگری پیدا کرده‌اند.

سمندرهای آبی (Cryptobranchus alleganiensis) نر معمولا حدود ۱۴ درصد از فرزندان خود را می‌خورند. این امر اغلب اوقات برای بقای گونه آن‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کند، زیرا غالبا فرزندانی را می‌خورند که احتمال زنده‌ماندنشان پایین است. اگرچه، جنگل‌زدایی اشتهای آن‌ها را افزایش داده است.

پژوهشگران گمان می‌کنند تخریب جنگل‌ها شیمی آب را در زیستگاه‌های سمندرها تغییر می‌دهد و با کاهش منابع غذایی آن‌ها، موجب می‌شود نرها بیشتر بچه‌های خود را بخورند. جانوران دیگری ازجمله وزغ نیشکر (Rhinella marina) و گردوی دریایی (Mnemiopsis leidyi) نیز بچه‌های خود را می‌خورند.

پژوهشگران تا دهه ۱۹۹۰ فکر می‌کردند اسب‌های آبی (Hippopotamus amphibius) کاملا گیاه‌خوار هستند، تا اینکه این جانوران درحال مشاهده لاشه‌خوری شامل بقایای گونه خودشان مشاهده شدند. ممکن است هم‌نوع‌خواری تا حدودی علت شیوع سیاه زخم در جمعیت اسب‌های آبی در اوگاندا در سال ۲۰۰۴ بوده باشد.

فک‌های خاکستری (Halichoerus grypus) بیشتر ماهی می‌خورند، اما گاهی نیز دست به هم‌نوع‌خواری می‌زنند. مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۹ در مجله‌ی Journal of Sea Research منتشر شد، شامل گزارشی از فک نر جوانی بود که توله فکی را کشته و به مدت حدود ۹۰ دقیقه لایه چربی پر از انرژی او را خورده بود.

به‌گفته‌ی نویسندگان، ۲۸ گرم چربی بلابر فک دارای همان مقدار کالری است که ۱۰۰ گرم شاه‌ماهی (غذای معمولا فک‌ها) دارد، درحالی‌که ۱۲ گرم بلابر معادل ۱۰۰ گرم ماهی کاد است، بنابراین، هم‌نوع‌خواری ازنظر انرژی برای فک‌ها ارزشمند است.

انسان‌ها در طول تاریخ دست به هم نوع‌خواری زده‌اند. آن ها گاهی از روی خشونت دست به هم‌نوع‌خواری می‌زدند و گاهی نیز به خاطر احترام به مرگ عزیزانشان آن‌ها را می‌خوردند. انسان‌ها همچنین در شرایط قطحی، سفرهای دشوار و سرگردانی دست به هم‌نوع‌خواری می‌زدند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نئاندرتال‌ها و سایر بستگان منقرض‌شده انسان‌ها نیز گاهی هم‌نوع‌خواری می‌کردند.