۸ حیوانی که با بکرزایی تولیدمثل می‌کنند

برخی از حیوانات می‌توانند بدون نیاز به جفت‌گیری بچه‌دار شوند. این امر طی فرایند بکرزایی یا پارتنوژنز اتفاق می‌افتد که در آن حیوان ماده از تخمک بارورنشده، رویان تولید می‌کند و فرزندان معمولاً همه از یک جنس یعنی همه ماده یا همه نر هستند. وقتی حیوانی منحصراً از این روش تولیدمثل می‌کند، بکرزایی اجباری نامیده می‌شود. در حیواناتی که معمولاً تولیدمثل جنسی دارند، این فرایند بکرزایی اختیاری نامیده می‌شود. بکرزایی اختیاری معمولاً بسیار نادر است.

از اژدهای کومودو تا کوسه‌ها، در ادامه به نقل از وب‌سایت لایوساینس به هشت حیوان اشاره می‌کنیم که به روش بکرزایی تولیدمثل می‌کنند.

دانشمندان در سال ۲۰۰۶ کشف کردند اژدهای کومودو (Varanus komodoensis) می‌تواند به روش بکرزایی تولیدمثل کند. در آن زمان، فقط دو اژدهای کومودو در اروپا زندگی می‌کردند. یکی از آن‌ها که ماده‌ای در باغ وحش چستر بریتانیا بود، با اینکه هرگز با نری در تماس قرار نگرفته بود، ۲۶ تخم گذاشت.

یک روز صبح در باغ‌ وحش و آکواریوم هنری دورلی اوماها، نگهبانان باغ وحش با پیدا کردن کوسه کوچکی به طول ۱۶٫۵ سانتی‌متر در مخزن حاوی سه کوسه بیل‌کله ماده شگفت‌زده شدند. هیچ‌یک از این کوسه‌های ماده قبلاً در معرض نر این گونه در اسارت قرار نگرفته بودند و اثر جفت‌گیری با گونه‌ی دیگری درون مخزن روی بدن آن دیده نمی‌شد.

تولدهای خود‌به‌خودی مانند این مورد زمانی با توانایی ماده برای ذخیره اسپرم به مدت طولانی توضیح داده می‌شد. با‌این‌حال، کوسه‌های بیل‌کله‌ی ماده سه سال پیش از بلوغ جنسی از طبیعت گرفته شده بودند، بنابراین دانشمندان این توضیح را رد کردند. این اتفاق برای اولین‌بار از نظر ژنتیکی تأیید کرد فرایند بکرزایی در کوسه‌ها نیز وجود دارد.

از آن زمان، تولیدمثل به روش بکرزایی در کوسه‌های گورخری (Stegostoma tigrinum)، کوسه باله سیاه آب‌سنگی (Carcharhinus melanopterus) و کوسه صیقلی (Mustelus mustelus) مشاهده شده است.

ماده‌های رخ‌کرکس کالیفرنیا که گونه‌ای در بحران انقراض است، حتی زمانی که نر در اطراف آن‌ها وجود داشته باشد، گاهی بدون جفت‌گیری تولیدمثل می‌کنند. پژوهشگران در باغ وحش سن‌دیگو به امید کمک به رشد مجدد جمعیت این گونه، رخ‌کرکس‌های ماده را همراه یک نر بارور نگهداری کردند، اما ظاهراً به نر نیازی نبود: آزمایش نمونه‌های دی‌ان‌ای در آزمایشگاه دو جوجه نر را شناسایی کرد که دو نسخه‌ی یکسان از دی‌ان‌ای مادر خود را داشتند.

برخلاف سایر حیوانات، پارتنوژنز در چوبک‌سانان نادر نیست. در واقع، موجودات سرده تیمما منحصراً به این روش تولیدمثل می‌کنند. آن‌ها یک میلیون سال است این کار را انجام می‌دهند.

اما تولیدمثل بدون رابطه جنسی ایدئال نیست: در درازمدت، تولیدمثل غیرجنسی می‌تواند بر توانایی حیوانات برای سازگاری با محیط متغیر در طول زمان تأثیر منفی بگذارد. پس چگونه حشرات سرده تیمما توانسته‌اند برای مدت طولانی باقی بمانند؟

مطالعه‌ای که ماه سپتامبر در مجله‌ی Proceedings of the Royal Society B منتشر شد، هشت جمعیت از چهار گونه (شامل Timema genevievae، T. shepardi، T. monikensis و T. douglasi) را مورد بررسی قرار داد. مشخص شد رابطه‌ی جنسی پنهانی علت بقای طولانی‌مدت آن‌ها است: دو گونه از چهار گونه گاهی اوقات به تولیدمثل جنسی دست می‌زنند و موجب ایجاد تنوع در مخزن ژنی و کاهش خطر می‌شوند.

مار کرمی‌شکل معمولی (Ramphotyphlops braminus) گونه‌ی دیگری است که تصور می‌شود فقط به روش غیرجنسی تولیدمثل می‌کند. تاکنون نری از این گونه شناسایی نشده است.

تاردیگریدها موجودات آبزی و میکروسکوپی‌ای هستند که به‌دلیل توانایی تحمل شرایط بسیار سخت معروف‌اند. این خرس‌های آبی می‌توانند هم به شکل جنسی و هم غیرجنسی تولیدمثل کنند؛ اگرچه بکرزایی فقط در زیستگاه‌های خشکی و دریاچه‌ها رایج است.

سال گذشته، دانشمندان اولین مورد شناخته‌‌شده بکرزایی در تمساح‌ها را توصیف کردند. یک تمساح آمریکایی (Crocodylus acutus) پس از ۱۶ سال دوری از نرها، ۱۴ تخم تولید کرد. تمساح ماده در سال ۲۰۰۲ به باغ وحش کاستاریکا برده شد و تمام این مدت تنها بود.

درحالی‌که تمساح توانسته بود به‌تنهایی تخم بارور تولید کند، آن‌ها ماندگار نبودند. تخم‌ها در دستگاه با شرایط مناسب قرار داده شد و از ۱۴ تخم فقط هفت مورد رشد کردند. پس از انکوباسیون، فقط یک تخم جنینِ کامل داشت اما بچه تمساح مرده به دنیا آمد. تجزیه‌و‌تحلیل دی‌ان‌ای تطابق ژنتیکی بیش از ۹۹٫۹ درصدی با تمساح ماده را تأیید کرد.

یکی از شگفت‌انگیزترین انواع پارتنوژنز، پارتنوژنز وابسته به اسپرم است که در ماهی مولی آمازون (Poecilia formosa) نشان داده شده است. نام ماهی‌های مولی از قبایل کاملا زن در اساطیر یونان برگرفته شده است که از مردان فقط برای تولیدمثل استفاده می‌کردند و پسران را در بدو تولد می‌کشتند. ماهی‌های مولی آمازون برای تحریک تشکیل تخم بارورشده به اسپرم نرها وابسته هستند، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که نرها از گونه‌های مرتبط دیگر می‌آیند و از نظر ژنتیکی مشارکتی در تشکیل تخم ندارند.