چین در آستانه ساخت نخستین ابَرسد جهان است

چین قهرمان بلامنازع سدسازی در جهان است. این کشور نه‌تنها سدهای بزرگ بیشتری نسبت به سایر کشورهای جهان دارد، بلکه صاحب رکورد بزرگترین نیروگاه برق آبی درحال بهره‌برداری جهان (سد سه دره روی رودخانه‌ی یانگ تسه) نیز است. درحال‌حاضر این ابرقدرت شرق آسیا درحال ساخت نخستین ابرسد جهان است که گفته می‌شود تمام رکورهای پیشین را خواهد شکست.

چین برای اولین‌بار در سال ۲۰۲۱، پس از تصویب چهاردهمین برنامه‌ی پنج‌ساله‌ی کشور توسط کنگره‌ی ملی خلق، خبر ساخت ابرسد خود را رسانه‌ای کرد. این سد در پایین‌دست رودخانه‌ی یارلونگ سانگ‌پو که در هندوستان با نام برهماپوترا شناخته می‌شود و درمیان کوهپایه‌های هیمالیا در منطقه‌ی خودمختار تبت، احداث خواهد شد.

رودخانه یارلونگ سانگ‌پو در امتداد عمیق‌ترین دره‌ی جهان به‌طول ۵۰۴٫۶ کیلومتر در امتداد گرند کنیون یارلونگ سانگ‌پو قرار دارد و تنها اندکی عمیق‌تر از گرند کنیون در ایالات متحده است. هدف چین از احداث ابرسد، بهره‌برداری از مقادیر عظیم انرژی بالقوه‌ای است که در رودخانه‌ها و صخره‌های این منطقه پهناور وجود دارد. به‌گفته‌ی رسانه‌های دولتی چین، این ابرسد درمجموع می‌تواند سه برابر نیروی برق‌آبی بیشتر را درمقایسه با نیروگاه‌های سه‌دره تولید کند.

دولت چین در توجیه طرح خود برای ساخت ابرسد می‌گوید این سازه به چین کمک خواهد کرد تا تولید کربن را تا سال ۲۰۳۰ کاهش دهد و به هدف خود برای انتشار کربن صفر در سال ۲۰۶۰ دست یابد.

شایعات مطرح‌شده درخصوص ابرسد چین، تنش‌هایی را هم در همسایگان هم‌مرز چین برانگیخته است. چین و هند در زمان‌های اخیر تنش‌هایی را بر سر منابع آبی هیمالیا تجربه کرده‌اند و تحولات اخیر در امتداد رودخانه‌ی یارلونگ سانگ‌پو این پتانسیل را دارد که به تنش‌های پیشین دامن بزند.

همان‌طور که تحلیلگران سیاسی به این موضوع اشاره کرده‌اند، کشورهای هند و بنگلادش در پایین‌دست رودخانه‌ی یارلونگ سانگ‌پو قرار دارند و به‌شدت به منابع آبی آن متکی هستند. ازآنجاکه ابرسد چین از پتانسیل تغییر مسیر و جریان رودخانه برخوردار است، هند نگران این است که منابع آبی کشورش اساسا به‌عنوان باج نگه داشته شوند.

سخنگوی وزارت منابع آبی هند در گفتگو با الجزیره به این نکته اشاره کرد که کشورش برای مقابله با تاثیر ابرسد چین، درحال برنامه‌ریزی برای احداث پروژه‌ی ۱۰ گیگاواتی در شاخه‌ی دیگری از رود برهماپوترا است.

برخی از مفسران هندی روی این موضوع تاکید کرده‌اند که چین در تلاش برای خاموش‌کردن واکنش‌های بین‌المللی به ساخت سد، پرده‌ای از پنهان‌کاری روی پروژه‌ی خود کشیده است. به‌گفته‌ی آنان، بدون وجود شفافیت، تاثیرات کامل ابرسد تا زمان تکمیل‌نشدن پروژه نامعلوم باقی خواهد ماند و پس از بهره‌برداری از سد نیز دیگر برای اعتراض دیر خواهد بود.

مشاجرات مشابهی در سایر نقاط دنیا نیز به‌وقع پیوسته است. اتیوپی در بحبوحه‌ی ساخت یک سیستم سد برق آبی بسیار بحث‌برانگیز روی رودخانه‌ی نیل است. این موضوع واکنش‌ مصر را به‌همراه داشته است؛ زیرا مقامات مصری بر این باورند که سد اتیوپی آن‌ها را از دسترسی به آب گرانبهای نیل محروم خواهد کرد.

درست به‌همین ترتیب، کنترل مجموعه رودخانه‌های دجله و فرات نیز تهدیدی برای متزلزل‌کردن رقابت‌های دیرینه در خاورمیانه به‌شمار می‌رود. تمام این مسايل نشانه‌هایی برای احتمال وقوع جنگ‌های آبی در آینده هستند.