نیمی از گونه‌های مهاجر دراثر فعالیت‌های انسان در معرض خطر انقراض هستند

براساس جامع‌ترین ارزیابی که تاکنون درباره‌ی گونه‌های مهاجر انجام شده، انسان بسیاری از حیوانات مهاجر مثل لاک‌پشت‌های دریایی، شامپانزه‌ها، شیرها و پنگوئن‌ها را در کنار ده‌ها گونه‌ی دیگر به سمت انقراض سوق داده است.

گزارش اخیر درباره‌ی وضعیت گونه‌های مهاجر جهان که به دست دانشمندان حافظ محیط‌زیست و زیر نظر مرکز نظارت بر حفاظت از محیط‌زیست سازمان ملل متحد تهیه شده است، کاهش جمعیت را به‌عنوان عامل زمینه‌ساز انقراض، در تقریبا نیمی از ۱۲۰۰ گونه‌ی فهرست‌شده در کنوانسیون گونه‌های مهاجر (CMS) نشان می‌دهد. هدف این کنوانسیون که در سال ۱۹۷۹ امضا شد، محافظت از گونه‌هایی است که از مرزهای بین‌المللی عبور می‌کنند.

یافته‌های گزارش با دیگر ارزیابی معتبر سازمان ملل، یعنی گزارش ارزیابی تنوع زیستی و خدمات اکوسیستم جهانی در سال ۲۰۱۹ مطابقت دارد. براساس آن گزارش، تقریبا یک میلیون گونه از ۸ میلیون گونه‌ی جانوری زمین به دلیل فعالیت‌های انسانی در معرض خطر انقراض قرار دارند. از دهه‌ی ۱۹۷۰، گوناگونی زیستی و تنوع حیات روی زمین، ۷۰ درصد کاهش یافته است.

گونه‌های مهاجر به دلیل وابستگی به اکوسیستم‌های متعدد که مرزهای ملی کشورها را فرامی‌گیرند، با خطرات منحصربه‌فرد و شدیدی روبه‌رو هستند و الگوهای قابل پیش‌بینی مهاجرت، آن‌ها را در برابر شکارچیان آسیب‌پذیر می‌کند. براساس جدیدترین گزارش، از هر پنج گونه‌ی فهرست CMS، یکی در معرض خطر انقراض قرار دارد و این آمار برای ماهی‌ها به ۹۷ درصد می‌رسد.

به باور مؤلفان، ارقام گزارش ممکن است بسیار وحشتناک‌تر باشد؛ زیرا پیمان CMS که به کنوانسیون بن هم معروف است، تنها یک‌چهارم از گونه‌های مهاجر شناخته‌شده‌ی جهان را پوشش می‌دهد. گزارش نشان می‌دهد که ۳۹۹ گونه‌ی مهاجر دیگر نیز از جمله ماهی کپور، درنده‌کوسه‌سانان و مرغ‌ها‌ی باران که در فهرست کنوانسیون قرار ندارند، با کاهش جمعیت روبه‌رو هستند.

مؤلفان برای تهیه‌ی گزارش به ارزیابی مکان‌های کلیدی مهاجرت گونه‌ها پرداختند. اما موقعیت‌یابی گونه‌ها کار دشواری است؛ زیرا هر ساله میلیاردها جانور وحشی سفر خود را در خشکی‌ها، آب‌ها و آسمان آغاز می‌کنند. از گله‌های گوریل‌های کوهستانی که در جنگل‌های بارانی آفریقای مرکزی حرکت می‌کنند تا پروانه‌های پادشاه که هزاران کیلومتر از آمریکای شمالی تا مکزیک پرواز می‌کنند و سفره‌ماهی‌های غول‌پیکر که اقیانوس‌ها را می‌پیمایند، گونه‌های مختلف، مسافت‌های کوتاه و بلند را به دنبال شرایط مساعد زندگی، غذا و تولید مثل طی می‌کنند.

فعالیت‌های غیرپایدار انسان به شیوه‌های مختلف گونه‌های مهاجر را تهدید می‌کنند. دو نمونه‌ از این فعالیت‌ها از بین بردن زیستگاه‌ها و بهره‌برداری بی‌رویه هستند.

از بین رفتن زیستگاه که معمولا به دلیل تغییر کاربری زمین برای کشاورزی رخ می‌دهد، باعث زوال و فروپاشی اکوسیستم‌های بنیادی و ضروری برای بقای گونه‌های مهاجر می‌شود و بر سه‌چهارم کل گونه‌های فهرست CMS تأثیر می‌گذارد. برای مثال گوریل‌های کوهی بخش زیادی از زیستگاه خود را به دلیل جنگل‌زدایی ناشی از گسترش کشاورزی از دست داده‌اند.

بهره‌برداری بی‌رویه‌‌ ناشی از شکار، ماهی‌گیری و صید تصادفی بر هفت از ده گونه‌ی فهرست CMS از جمله آلباتروس سرخاکستری تأثیر گذاشته است. جمعیت این پرنده‌ها بر اثر ماهیگیری به روش لانگ‌لاین کاهش یافته است.

بخشی از کاهش جمعیت گونه‌ها به دلیل آلودگی ناشی از آفت‌کش‌ها، پلاستیک‌ها، فلزهای سنگین، نور و سر و صدا و همچنین ساخت و ساز جاده، حصار، سد و دیگر زیرساخت‌هایی است که مانع فیزیکی ایجاد می‌کنند. با توجه به عبور جمعیت انسان‌ها از ۸ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۲ و رشد اقتصاد جهانی، نزدیک به یک‌چهارم از سطح زمین تحت تأثیر نورهای مصنوعی قرار می‌گیرد که باعث تغییر مسیر حیوانات مهاجر می‌شوند و به برخورد آن‌ها با زیرساخت‌های انسانی و در نهایت به مرگشان می‌انجامند.

به‌طورکلی تمام تهدید‌ها حاصل تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت انسان‌ هستند. افزایش دما، تغییر در روند بارش، رویدادهای شدید آب و هوایی، افزایش سطح دریاها و اسیدی شدن اقیانوس‌ها توانایی سازگاری موجودات با محیط را به خطر می‌اندازند.