آزمایش بحث‌برانگیز دانشمندان برای کاهش نور خورشید لغو شد؛ گام بعدی چیست؟

دانشمندان هاروارد چندی پیش از لغو آزمایش جنجالی ژئومهندسی خورشیدی خود خبر دادند و حامیان این پروژه را ناامید کردند. اما مدافعان می‌گویند همچنان شانس موفقیت وجود دارد و ارزیابی روش‌های خنک‌سازی مصنوعی سیاره در سطح بین‌المللی درحال گسترش است.

به‌گزارش نیچر، مطالعه دانشمندان هاروارد که آزمایش اختلال کنترل‌شده استراتوسفر (SCoPEx) نام داشت، قرار بود اولین آزمایشی باشد که ذرات را به‌طور سیستماتیک به اتمسفر فوقانی زمین تزریق می‌کرد و سپس اندازه‌گیری می‌کرد که آیا آن‌ها می‌توانند نور خورشید را به‌طور ایمن به فضا منعکس کنند یا خیر.

موقعیت هاروارد به‌عنوان موسسه پژوهشی برتر این ترس‌ها را تقویت کرد که حتی اگر تاثیرات جهانی داشته باشد، کشورهای قدرتمند ممکن است به‌طور یکجانبه این فناوری را توسعه دهند. پیتر فرومهوف، دانشمند اقلیم‌شناس هاروارد که به سازماندهی هیئت مشاوره علمی پروژه کمک کرد، می‌گوید آن‌چه موردنیاز است، نوعی اتفاق‌نظر بین‌المللی دررابطه‌با ژئومهندسی خورشیدی است. چنین به‌نظر می‌رسد که در شرایط کنونی هیچ اتفاق‌نظری وجود ندارد که آیا باید دراین‌زمینه پژوهشی انجام شود و چنان‌چه باید انجام شود، تحت چه قوانینی باید پیشرفت کند.

طرح SCOPEx شامل فرستادن یک بالون به استراتوسفر بود؛ لایه‌ای از جو زمین که حدود ۱۰ تا ۵۰ کیلومتر بالای سطح سیاره امتداد دارد. بالون می‌توانست تا دو کیلوگرم ذرات کربنات کلسیم (از عناصر موجود در ضداسیدهای بدون نسخه) را وارد هوا کند و سپس پراکنش و تعامل آن‌ها را با سایر مواد شیمیایی موجود در استراتوسفر و همچنین توانایی آن‌ها را برای انعکاس نور خورشید انداز‌ه‌گیری کند.

تیم هرگز تا این حد پیش نرفت: اولین پرتاب که به‌عنوان آزمایش تجهیزات درنظر گرفته شده بود و قرار بود در مرکز فضایی اسرانژ در شمال سوئد انجام شود، در سال ۲۰۲۱ با مخالفت طرفداران محیط زیست و گروه‌های بومی متوقف شد.

سازمان‌های علمی مانند انجمن سلطنتی بریتانیا و آکادمی ملی علوم ایالات متحده مدت‌ها است خواستار انجام پژوهش‌های ژئومهندسی خورشیدی هستند و دانشمندان مدل‌سازی‌های کامپیوتری جامعی دراین‌باره انجام داده‌اند.

البته برخی از پروژه‌های ژئومهندسی بدون نظارت یا با نظارت اندک به جلو حرکت کرده‌اند. اندرو لاکلی، پژوهشگر مستقل در بریتانیا بالون کم‌هزینه‌ای را به فضا فرستاده است که در سال ۲۰۲۲، ۴۰۰ گرم دی‌اکسید گوگرد را وارد استراتوسفر کرد و اکنون در تلاش است نتایج خود را منتشر کند.

شرکت Make Sunsets، مستقر در شهرستان باکس الدر داکوتای جنوبی با استفاده از بالون دی‌اکسید گوگرد را در استراتوسفر منتشر کرده است. این شرکت با حمایت سرمایه‌گذاران خطرپذیر و مورد انتقاد دانشمندان، اعتبارات خنک‌سازی را می‌فروشد.

درهمین‌حال، اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده (NOAA)، جمع‌آوری داده‌های پس‌زمینه از استراتوسفر را برای درک بهتر و شناسایی تلاش‌های بالقوه ژئومهندسی خورشیدی در آینده چه آشکار و چه پنهان، آغاز کرده است.

بررسی‌های اولیه هواپیمایی بر فراز شمالگان در سال گذشته نشان داد که پرتاب موشک و ریزش بقایای ماهواره، ذرات آلومینیوم، مس و فلزات ناشناس را در استراتوسفر باقی گذاشته و پیامدهای آن هنوز ناشناخته است. این برنامه که در سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد، بودجه‌ای بالغ بر ۹٫۵ میلیون دلار دریافت کرده و اداره ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده به درخواست کنگره‌ی این کشور، درحال آماده‌سازی طرحی برای پژوهش‌های ژئومهندسی آینده است. دیوید فاهی، دانشمند جوی که این تلاش را رهبری می‌کند می‌گوید دانشمندان برای آزمایش مدل‌های تئوری خود به جمع‌آوری داده‌های پس‌زمینه نیاز دارند.

دانشمندان می‌گویند بحث درمورد ژئومهندسی خورشیدی متوقف نمی‌شود. همین چند هفته‌ی پیش، کشورها در مجمع محیط‌زیست سازمان ملل متحد برای دومین بار در پنج سال گذشته موفق نشدند پیشنهادی را که خواستار ارزیابی رسمی این فناوری بود، تصویب کنند.

شوچی تالاتی، مهندس محیط‌زیست که در کمیته مشاوره SCOPEx حضور داشته است، می‌گوید پیشنهاد اخیر ممکن است به دلیل اختلاف‌نظر درباره‌ی نحوه‌ی پیشبرد کار و همچنین نگرانی درمورد مشروعیت بخشیدن به این فناوری به مانع برخورد کرده باشد، اما نشان می‌دهد گفتگو در سطح بین‌المللی درحال گسترش است.

در ماه فوریه، برنامه تحقیقات جهانی آب‌وهوا، ابتکاری را برای ترویج پژوهش درباره مداخله‌های اقلیمی مانند ژئومهندسی خورشیدی راه‌اندازی کرد که هدف آن مشخص کردن اولویت‌ها و تعیین برنامه‌های تحقیقاتی جهانی است.

البته، برخی از دانشمندان متقاعد نشده‌اند فرایندهای توصیف‌شده برای آزمایش‌های کوچکی که انتظار نمی‌رود بر محیط‌زیست تاثیر بگذارد، ضروری باشد و می‌گویند برای این آزمایش‌ها به فرایندی جهانی نیاز نداریم.