چرا حیوانات به انسان حمله می‌کنند؟

پس از سیل حملات حیوانات شکارچی به کوهنوردان و پارکبانان در ایالات متحده، بی‌بی‌سی به بررسی چرایی حمله‌ی حیوانات به انسان در طبیعت می‌پردازد.

دو زن اخیراً از برخوردهای وحشتناک با حیوانات وحشی در ایالات متحده جان سالم به در بردند. کری برگر با دوستانش در حال دوچرخه‌سواری در مسیر جنگلی توکول کریک در نزدیکی شهر فال سیتی واشنگتن بود که دو شیر کوهی جلوی آن‌ها ظاهر شدند. یکی از شیرها به داخل جنگل رفت، اما دیگری  به او حمله کرد و صورتش را گاز گرفت و ۱۵ دقیقه او را رها نکرد. پس از تلاش‌های دوستان برگر برای رهایی او با ضربات سنگ، چوب و چاقو و همچنین ضربه‌های برگر به چشم‌ها و دهان جانور، شیر کوهی سرانجام او را رها کرد. برگر توانست با کمک دوستانش فرار کند؛ اما به صورت دائمی دچار آسیب جدی و دائمی به اعصاب صورتش شد.

ونسا چاپوت در حالی که با سگش در محله‌ی هاینس در منطقه‌ی یوکان کانادا می‌دوید، با سه خرس گریزلی روبرو شد. وقتی قلاده‌ی سگش باز شد، یکی از خرس‌ها به او حمله کرد و آرواره‌هایش را روی سر چاپوت گذاشت. خوشبختانه کلیپس مو‌ی او در دهان خرس شکسته و باعث رها‌شدنش شد. پارس سگش حواس خرس را پرت کرد و به او اجازه داد فرار کند، اگرچه او دچار صدمات قابل‌توجهی از جمله آسیب عصبی و شکستگی استخوان شد.

کریستوفر سروهین، سرگروه برنامه‌ی بازیابی خرس گریزلی بازنشسته در خدمات ماهی و حیات وحش ایالات متحده، می‌گوید در بیشتر موارد، مقامات اقدام مهلکی علیه خرس‌ها انجام نمی‌دهند بااین‌حال هم شیر کوهی و هم خرس گریزلی که در حملات اخیر به انسان‌ها دخیل بودند کشته شدند. با گسترش جمعیت انسانی و تغییرات آب‌و‌هوایی که منجر به کمبود منابع می‌شود، درگیری بین انسان و حیات وحش افزایش می‌یابد. این روند می‌تواند تلاش‌های حفاظتی را تضعیف کند، همان‌طور که با کاهش جمعیت گرگ در اروپا و ایالات متحده و انقراض برخی زیرگونه‌های ببر در نیم‌کره‌ی جنوبی مشاهده شده بود.

iStock

وینچنزو پنتریانی، محقق شورای ملی تحقیقات اسپانیا (CSIC)، می‌گوید: «توجه زیادی پیرامون این حملات وجود دارد، اما در واقعیت تعداد حملات بسیار کم است.» طبق مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ که توسط پنتریانی انجام شد، بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۹، تعداد ۵٬۰۸۹ حمله از گوشتخواران بزرگ در سراسر جهان رخ داد. تنها ۳۲ درصد از این حملات به مرگ انسان‌ها منجر شد و عامل دو سوم تلفات، گربه‌های بزرگ مانند شیرها و شیرهای کوهی بودند.

حملات گوشتخواران به انسان اغلب سه عامل اصلی دارد که می‌توان از برخی از آن‌ها جلوگیری کرد:

• پرخاشگری طبیعی: این نوع درگیری زمانی رخ می‌دهد که حیوانات، مانند ماده‌هایی که از بچه‌های خود یا حیواناتی که از منبع غذایی محافظت می‌کنند، احساس خطر کنند. اگر مردم از این حیوانات و منابع آن‌ها دوری کنند، معمولاً می‌توان از درگیری اجتناب کرد.
• درگیری‌های مرتبط با غذا: گوشتخوارانی که به غذای انسان وابسته می‌شوند و غذا را در کمپ‌ها یا سطل‌های زباله می‌یابند، ترس طبیعی خود را از انسان از‌دست‌می‌دهند. این امر به برخوردهای بیشتری منجر می‌شود که اغلب مرگ حیوان را در پی دارد.
• حملات حیوانات شکارچی: این حملات نادر هستند و زمانی اتفاق می‌افتند که یک گوشتخوار به انسان به‌عنوان طعمه نگاه کند. چنین حملاتی از سال ۱۹۵۵ (۱۳۳۳-۱۳۳۴) تاکنون تنها ۱۷ درصد از حوادث را در آمریکای شمالی تشکیل داده‌اند. نمونه‌ی آن حمله‌ی اخیر شیر کوهی در کالیفرنیا است که در آن یک نفر کشته و دیگری زخمی شد.

علاوه‌بر‌این، جرقه‌ی برخی از حملات توسط افرادی زده می‌شود که سعی می‌کنند با حیوانات در محیط‌های طبیعی عکس بگیرند یا به آن‌ها غذا بدهند. این برخوردها اغلب با کشتن حیوانات به دلایل ایمنی به پایان می‌رسد. کریستین ویلکینسون، محقق پسادکترا در دانشگاه کالیفرنیا برکلی، که در حال مطالعه‌ی درگیری‌های کایوت و انسان است می‌گوید: «در‌نهایت، آن حیوان به مردم عادت می‌کند و [سپس] اتفاقات بدی برای حیوان می‌افتد.»

براساس مطالعه‌ی سال ۲۰۱۷، دو مورد از رایج‌ترین رفتارهای پرخطر این است که والدین فرزندان خود را برای بازی در بیرون از خانه بدون مراقبت رها می‌کنند و با سگ‌های بدون‌قلاده قدم می‌زنند. ویلکینسون می‌گوید در ۶۶ درصد از حملات کایوت‌ها یک سگ نیز وجود دارد. ویلکینسون می‌گوید: «[مردم] در موقعیتی قرار می‌گیرند که سگشان تعقیب می‌شود، یا سگ‌شان یک کایوت را تعقیب می‌کند، یا شاید سگشان را نزدیک لانه‌ای که علامت‌گذاری شده است می‌برند و کایوت می‌خواهد آن‌ها را دور کند.»

تحقیقات پنتریانی نشان می‌دهد که حملات گوشتخواران بزرگ از سال ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۹ به‌طور پیوسته افزایش یافته؛ اگرچه ممکن‌ است این مسئله تا حدودی تحت‌تأثیر افزایش همزمان گزارش درگیری‌های حیات‌وحش و انسان باشد. چند دلیل کلیدی برای این وضعیت وجود دارد. در دهه‌های اخیر، تلاش‌های حفاظت از گوشتخواران و بازیابی جمعیت نسبتاً مؤثر بوده است. سروهین می‌گوید: «جمعیت خرس‌های گریزلی پنج برابر ۴۰ سال پیش در ۴۸ ایالت سرزمین اصلی ایالات متحده است.»

Getty Images

گسترش شهری در کشورهای پردرآمد دلیل نگران‌کننده‌تر است. سروهین می‌گوید افرادی که از شهرها به حومه‌ی شهر نقل‌مکان می‌کنند، اغلب نمی‌دانند یا وقت نمی‌گذارند که یاد بگیرند چگونه به حیات‌وحشی که در آنجا زندگی می‌کند، احترام بگذارند. ناآگاهی به رفتارهای سهل‌انگارانه منجر می‌شود، مانند داشتن سطل‌های زباله‌ای که ضد حیوانات نیستند، که در نهایت می‌تواند گوشتخواران را به تهدیدات مرتبط با غذا تبدیل کند.

گرمایش جهانی به‌طور غیرمستقیم به افزایش درگیری بین انسان و گوشتخواران کمک می‌کند. با گرم‌شدن سیاره‌ی ما، منابعی مانند غذا و آب کمیاب‌تر می‌شوند و گوشتخواران و مردم در نهایت برای این منابع محدود به رقابت می‌پردازند؛ در نتیجه بیشتر با یکدیگر روبرو و درگیری بین آن‌ها محتمل‌تر می‌شود. در حالی که کارشناسان به این ارتباط اعتقاد دارند، تحقیقات بیشتری برای درک کامل رابطه‌ی پیچیده بین گرمایش جهانی و درگیری‌های انسان و گوشتخواران مورد نیاز است.

برای مثال، جن‌میلر، متخصص برنامه‌های بین المللی برای خدمات ماهی و حیات‌وحش ایالات متحده می‌گوید، در طول خشکسالی که شیرها و مردم به منابع آبی مشابهی تکیه می‌کردند، حملات شیرها در غرب هند افزایش یافت.

توجه زیادی پیرامون حملات حیوانات به انسان وجود دارد، اما در واقع تعداد حملات بسیار کم است

- وینچنزو پنتریانی

گرمایش جهانی همچنین زمستان را کوتاه می‌کند و پوشش برف را در نیمکره‌ی شمالی کاهش می‌دهد. سروهین می‌گوید کوتاه‌شدن زمستان ممکن است باعث شود خرس‌ها قبل از اینکه غذایی که معمولا به آن متکی هستند، یعنی حشرات و گیاهان، به‌طور گسترده در دسترس باشند، به خواب زمستانی پایان دهند. او می‌گوید: «هنگامی که [خرس‌ها در جستجوی غذا] به ارتفاعات کم می‌روند، به [دره‌هایی] می‌رسند که در آن مردم زیادی وجود دارد.»

با گرم‌شدن قطب شمال و ذوب‌شدن یخ‌ها، خرس‌های قطبی به‌طور فزاینده‌ای برای جستجوی غذا وارد مناطق تحت‌اشغال انسان‌ها  می‌شوند. این وضعیت برخوردهای مرگبار مانند کشته‌شدن یک کارگر در نوناووت کانادا، توسط دو خرس قطبی را در پی دارد.

تحقیقات پنتریانی نشان می‌دهد که درگیری‌های انسان و حیوانات گوشتخوار در کشورهای کم‌درآمد با مناطق روستایی بزرگ، که در آن زمین‌های کشاورزی با زیستگاه‌های گوشتخواران همپوشانی دارند، شایع‌تر است. در این مناطق، مردم اغلب به کشاورزی و دامداری تکیه می‌کنند که احتمال برخورد با گوشتخواران را افزایش می‌دهد. این همپوشانی چرخه‌ای از درگیری ایجاد می‌کند که اغلب منجر به مرگ‌و‌میر حیوانات بیشتر می‌شود. در برخی موارد، خشونت علیه حیات‌وحش تنها راه برای مردم محلی برای محافظت از معیشت خود است.

کارشناسان با قاطعیت می‌گویند که حذف حیوانات در پاسخ به درگیری‌های انسان و حیات‌وحش راه‌حل مناسبی نیست، زیرا می‌تواند منجر به کاهش جمعیت و حتی انقراض شود، همانطور که در مورد گرگ‌های خاکستری در ایالات متحده قبل از دهه‌ی ۱۹۶۰ مشاهده شد. در عوض، تمرکز باید بر پیشگیری و کاهش احتمال حملات باشد.

عکاس: Ben Mater

با رشد جمعیت انسانی و تجاوز به زیستگاه‌های گوشتخواران، درگیری‌ها ممکن است اجتناب‌ناپذیر به نظر برسد، اما راه‌هایی برای به‌حداقل‌رساندن خطر وجود دارد. درک رفتار گوشتخواران محلی و آنچه آن‌ها را جذب می‌کند، نکته‌‌ی کلیدی است. ویلکینسون تأکید می‌کند که آماده‌بودن، مانند بسته‌نگه‌داشتن غذا در هنگام کمپینگ، داشتن اسپری خرس در اطراف محل زندگی‌ آن‌ها و باز‌نکردن قلاده‌ی سگ‌ها، می‌تواند به جلوگیری از برخورد کمک کند.

برخی از نکات کلی برای ایمن‌ماندن عبارت‌اند از سفر در گروه‌های حداقل سه نفری از افراد بالغ هنگام حضور در قلمرو‌ی گوشتخواران، بازنکردن قلاده‌ی سگ در هنگام پیاده‌روی حتی در مناطق شهری‌تر در حاشیه‌ی طبیعت وحشی، پرهیز از فعالیت‌های خارج از منزل در هنگام طلوع یا غروب آفتاب، یعنی زمانی که گوشتخواران بیشترین فعالیت را دارند و حفظ فاصله‌ی ایمن حداقل ۹۱ متری (تقریبا طول زمین فوتبال) در صورت مشاهده حیوان گوشتخوار.

جلوگیری از عادت‌کردن حیوانات به حضور انسان و غذا، چالشی بزرگ است، به‌خصوص که با رشد جمعیت افراد بیشتری به مناطق دورافتاده نقل‌مکان می‌کنند. برای رفع این مشکل، برنامه‌ی جامعه‌ی Bear Smart توسط سروهین به‌عنوان راهنمای زندگی ایمن در زیستگاه خرس ایجاد شد. این برنامه که در‌حال‌حاضر در سراسر مونتانا مورد استفاده قرار گرفته است، شامل اقداماتی مانند ایمن‌کردن غذا، زباله یا هر چیز با بوی قوی با سطل‌های زباله ضد خرس، نصب حصارهای برقی در اطراف دام‌ها و باغ‌ها، رها‌نکردن غذا در محیط بیرون از خانه و حمل اسپری خرس در حین کمپینگ است.

پنتریانی معتقد است که اقدامات پیشگیرانه می‌تواند بیشتر حملات گوشتخواران را متوقف کند، اما اگر حمله‌ قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد، هنوز راه‌هایی برای جلوگیری از آسیب وجود دارد. به عنوان مثال، اگر با شیر کوهی یا گربه‌ی بزرگ دیگری روبرو شدید، نباید بدوید؛ زیرا غریزه‌ی حمله‌ی حیوان را تحریک می‌کند. در عوض، با کف‌زدن، لگد‌زدن به زمین یا حتی حرکتی ناگهانی و تهاجمی به سمت حیوان، خود را بزرگتر و تهدیدآمیزتر جلوه دهید تا شاید او را بترسانید.

هنگامی که نمی‌توان از حمله جلوگیری کرد، مانورهای دفاعی می‌تواند به شما کمک کند که از آسیب جدی یا تهدید‌کننده‌ی زندگی جلوگیری کنید، اما این واکنش‌ها بسته به حیوان متفاوت هستند. ویلکینسون می‌گوید درمورد حمله‌ی خرس گریزلی می‌توانید خود را به مردن بزنید، روی شکم دراز بکشید یا آسیب‌پذیرترین قسمت‌های بدنتان را با کوله‌پشتی بپوشانید. همچنین بهتر است سر و بازوهای خود را بپوشانید. از سوی دیگر، با خرس سیاه آمریکایی باید با تمام توان مبارزه کرد؛ زیرا احتمال موفقیت شما در برابر حیوان کوچکتر بیشتر است.

اگر با یک شیر کوهی یا شکارچی مشابه روبرو شدید، مهم است که با استفاده از هر چیزی که دارید، مانند سنگ، شاخه یا حتی دوچرخه، حیوان را تهدید یا تسلیم کنید تا زمانی که فرار کند یا کمک از راه برسد.

در نهایت، اجتناب از درگیری با حیات‌وحش مستلزم تعیین مرزها و احترام به فضای حیوانات است تا آن‌ها نیز بتوانند همین کار را انجام دهند. میلر اعتقاد دارد، همزیستی مسالمت‌آمیز امکان‌پذیر است، اما انسان‌ها به عنوان گونه‌ی غالب، باید پیشقدم باشند و ابتکار عمل بیشتری را به کار گیرند.

میلر می‌گوید: «اگر بتوان از افرادی که با گوشتخواران زندگی می‌کنند حمایت کرد و آنچه را که برای همزیستی نیاز دارند به آن‌ها داد، در این صورت همزیستی انسان و گوشتخوار امکان‌پذیر است.» همزیستی در‌حال‌حاضر در بسیاری از نقاط جهان اتفاق می‌افتد، حتی اگر گرمایش جهانی روی زیستگاه‌ها تأثیر بگذارد.