در جستجوی پرندگان گمشده؛ آیا دانشمندان می‌توانند گونه‌های ناپدیدشده را دوباره کشف کنند؟

در سال ۲۰۲۲، یک پرنده‌شناس در ارتفاعات رشته‌کوه سیرا نوادا دی سانتا مارتا در شمال کلمبیا، پرهایی را با رنگ‌های سبز زمردی و آبی کبالت مشاهده کرد که به پرنده‌ای به نام «سانتا مارتا سابروینگ» متعلق بودند. مشاهده‌ی این مرغ مگس بزرگ از سال ۱۸۷۹ تا سال ۲۰۲۲، فقط دو بار مستند شده بود. پرنده‌شناس که یورگن وگا نام دارد، تصاویر پرنده را در حالی که روی شاخه‌ای نشسته بود، به ثبت رساند. این پرنده زمانی برای علم از دست رفته بود، اما اکنون دوباره پیدا شده است.

مرغ مگس سانتا مارتا سابروینگ، به‌عنوان یکی از ۱۰ پرنده‌ی گمشده‌ی مورد جستجوی انجمن حفاظت از پرندگان آمریکا، در صدر فهرست طولانی‌تر «پرندگان گمشده» قرار دارد. پرندگان گمشده به‌ طور رسمی به عنوان گونه‌هایی تعریف می‌شوند که حداقل در یک دهه‌ی گذشته، با ارائه‌‌‌‌‌ی شواهد تصویری، صوتی یا ژنتیکی، مستند نشده‌اند.

یکی از اهداف اصلی محققان از تهیه‌ی فهرست پرندگان گمشده، این است که پرنده‌شناسان و دیگر افراد را ترغیب کنند تا در حین گشت‌و‌گذار در طبیعت، به دنبال این پرندگان نیز بگردند و شواهدی ارائه دهند که نشان دهد آن‌ها هنوز منقرض نشده‌اند.

مردم دهه‌ها به دنبال پرندگان گمشده گشته‌اند، اما در سال ۲۰۲۰، این فرایند توسط انجمن حفاظت از پرندگان آمریکا، با همکاری دو گروه دیگر به نام‌های ری:وایلد و انجمن جهانی پرندگان، رسماً به عنوان پروژه‌ی «جستجوی پرندگان گمشده» آغاز شد.

کمرون رات، نویسنده اصلی مقاله که به‌تازگی پروژه‌ی انجمن حفاظت از پرندگان آمریکا را سازمان‌دهی می‌کرد، به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «با افزایش اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی در شبکه‌های جهانی پرنده‌شناسی و پرنده‌نگاری، توانایی بالایی برای یادگیری بیشتر درباره‌ی پرندگانی که به‌خوبی شناخته نشده و به‌شدت در معرض تهدید هستند، ایجاد می‌شود.»

کارشناسان پس از مستندسازی پرندگان دوباره کشف‌شده، چگونگی محافظت و مطالعه‌ی آن‌ها را تجزیه‌وتحلیل کردند. برای مثال، از زمان کشف دوباره‌ی پرنده سانتا مارتا سابروینگ، محققان نیازهای زیستگاهی و زیست‌شناسی این پرنده را مطالعه و یافته‌هایشان را به‌تازگی در قالب مطالعه‌ای منتشر کرده‌اند.

محققان پنج جمعیت کوچک از سانتا مارتا سابروینگ را که شامل حدود ۵۰ پرنده می‌شود، در دره‌ی جنگلی کوچکی در یکی از شاخه‌های رودخانه گواتاپوری در کلمبیا، شناسایی کردند. به گفته‌ی محققان، جمعیت سابروینگ کشف‌شده نمونه‌ای از بوم‌زادی کوچک است. بدین معنی که گونه، به مکانی بسیار کوچک و خاص محدود می‌شود. این پرنده به‌ طور بحرانی در معرض خطر قرار دارد.

بوترو دلگادیو می‌افزاید محل کشف مرغ مگس گمشده برای بیش از یک سال مبهم بود. این پرنده در زمین‌های بومیان زندگی می‌کند و همین امر، مدیریت مسائل مربوط به آن‌ها را پیچیده‌تر می‌کند.

خشونت نیز می‌تواند یکی دیگر از خطر‌های در کمین برای زیستگاه‌های برخی پرندگان گمشده باشد. کشف دوباره‌ی گروه کوچکی از طوطی‌های گوش‌زرد در سال ۱۹۹۹، پرندگانی با رنگ‌های سبز درخشان و لکه‌های زرد در کلمبیای غربی، به حفاظت از منطقه منجر شد. پس از تغییر کاربری زیستگاه این پرنده به منطقه‌ی حفاظت‌شده، جمعیت گونه به هزار عضو افزایش یافت.

اما در سال ۲۰۲۱، گونزالو کاردونا، محیط‌بان و محافظ جمعیت طوطی‌های گوش‌زرد که باعث افزایش مناسب جمعیت آن‌ها شده بود، توسط گروهی ناشناس از جنایتکاران، به ضرب گلوله به قتل رسید و در قبری کم‌عمق دفن شد. بوترو دلگادیو می‌گوید تیم محققان او نیز باید در این زمینه محتاطانه عمل کنند.

یکی دیگر از گونه‌های پرندگانی که به‌تازگی در فهرست ۱۰ پرنده‌ی گمشده قرار گرفت، کبوتر قرقاولی گردن‌سیاه است. این پرنده به اندازه‌ی یک مرغ است و پس از ۱۲۶ سال گم‌شدن، در سال ۲۰۲۲ در یکی از مناطق دورافتاده‌ی پاپوآ گینه نو دیده شد.

حضور گونه‌ای از پرنده‌ها در طبیعت، ممکن است برای مدت‌های طولانی توسط علم مستند نشده باشد؛ اما این امر به معنی از دست‌رفتن گونه برای مردم بومی نیست. محققان برای یافتن کبوتر قرقاولی گردن‌سیاه در پاپوآ گینه نو که به عنوان پرنده‌ای زمینی در معرض بیشترین خطر قرار دارد، به روستاهایی سفر کردند که آخرین بار این پرنده در آن‌ها مشاهده شده بود.

جان سی میترمیر، بنیان‌گذار پروژه‌ی جستجوی پرندگان گمشده، یکی از اعضای گروه محققان جستجوگر کبوتر قرقاولی گردن سیاه در پاپوآ گینه نو بود. میترمیر می‌گوید: «مردمی که در آن روستاها زندگی می‌کنند، عمدتاً کشاورزان، ماهیگیران و شکارچیان معیشتی هستند و بنابراین، منطقه و حیات‌وحش آن را به خوبی می‌شناسند. ما از آن‌ها پرسیدیم آیا این گونه را که نام محلی‌اش او-وو است، دیده‌اند؟»

سه گونه پرنده نیز در آمریکای شمالی به عنوان پرندگان گمشده فهرست شده‌اند. مشهورترین آن‌ها، دارکوب نوک‌عاجی است. آخرین مشاهده‌ی تأییدشده از این پرنده در ایالات متحده، در سال ۱۹۴۴ در لوئیزیانا به ثبت رسید. این پرنده در سال ۱۹۸۷ نیز در کوبا مشاهده شد. از آن زمان، هیچ مشاهده تأییدشده‌ای وجود نداشته است. به دلیل ویدیوهای بی‌کیفیتی که ممکن است دارکوب نوک‌عاجی را نشان دهند، سازمان ماهیگیری و حیات‌وحش ایالات متحده هنوز این پرنده را منقرض‌شده اعلام نکرده است. دو پرنده‌ی گمشده‌ی دیگر در آمریکای شمالی، گیلانشاه اسکیمو و سسک باخمن هستند.

زمان زیادی نگذشت تا بعضی از ۱۴۴ پرنده‌ی گمشده‌ی پروژه پیدا شوند؛ تاکنون بیش از ده مورد از آن‌ها شناسایی شده‌اند. اولین مورد، قبل از انتشار مقاله پیدا شد: موسو تریلر، پرنده‌ای کوچک با دم و بال‌هایی بلند، توسط جاشوا برگمارک، راهنمای تور، در پاپوآ گینه نو عکس‌برداری شد.

دکتر میترمیر از این خبر بسیار خوشحال شد و وقتی که محققان پروژه اعلام کردند مشاهده‌ی سسک تک‌رنگ نیز در بولیوی مستند شده است، حتی بیشتر احساس خوشحالی کرد. او می‌گوید: «اشتیاق مردم در سراسر جهان، به من امید می‌دهد که بتوانیم پرندگان گمشده‌ی بیشتری را پیدا کنیم»