دانشمندان معمای قتل کوسه گمشده در اقیانوس اطلس را حل کردند

روایت کشف اخیر دانشمندان به آغاز مستندهای جنایی واقعی شباهت دارد: مادری باردار در شرایط مرموزی ناپدید می‌شود و هرچند کسی نمی‌تواند جسدی پیدا کند، بازرسان به قتل مشکوک می‌شوند. اما صحنه‌ی جرم در این مورد، اقیانوس آزاد و قربانی به‌گفته‌ی پژوهشگران، کوسه‌ی درنده‌ای عظیم‌الجثه بود.

دانشمندان در ابتدا برنامه‌ریزی کرده بودند که کوسه‌ای باردار از گونه‌ی پوربیگل را که دو متر طول داشت، با استفاده از دستگاه‌های ردیاب ماهواره‌ای به مدت یک سال تحت‌نظر بگیرند. اما بروک اندرسون، زیست‌شناس دریا از دانشگاه ایالتی آریزونا می‌گوید یکی از دستگاه‌ها از کوسه جدا شد و خیلی زودتر از حد انتظار شروع به ارسال داده کرد. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از برچسب نشانگر فقط یک نتیجه بود: شکارچی عظیم خود به طعمه تبدیل شده است.

اندرسون توضیح می‌دهد اگرچه انسان‌ها به‌طور منظم کوسه‌های پوربیگل (Lamna nasus) را شکار می‌کنند و می‌کشند، این کشف اولین مورد شناخته‌شده از شکارشدن حیوانی بالغ توسط حیوانی دیگر است. او می‌گوید: «باورم نمی‌شد که کوسه‌ی پوربیگل باردار دو متری طعمه‌ی شکارچی دیگری شده است.»

بیشتر گونه‌های کوسه‌ها خونسرد هستند، اما کوسه‌های پوربیگل توانایی تولید گرما و حفظ آن را دارند و به خاطر این توانایی می‌توانند سرمای اقیانوس اطلس شمالی را تحمل کنند.

اندرسون و همکارانش چند سال گذشته را صرف مطالعه مهاجرت‌های طولانی کوسه‌های پوربیگل با تمرکز ویژه روی ماده‌های باردار کرده‌اند. با ردیابی حرکت‌های ماده‌های باردار، اندرسون و همکارانش امیدوارند کشف کنند کدام زیستگاه‌های کوسه‌های پوربیگل بیشترین نیاز به حفاظت را دارند.

گرچه کوسه‌های پوربیگل می‌توانند تا ۶۵ سال زندگی کنند، ماده‌ها تا حدود ۱۳ سالگی شروع به تولیدمثل نمی‌کنند و در هر بار زایمان تعداد کمی فرزند به دنیا می‌آورند. این مسئله باعث می‌شود جمعیت آن‌ها به سختی از تهدیداتی مانند صید بی‌رویه و از دست‌دادن زیستگاه احیا شود. درنتیجه، کوسه‌های پوربیگل اقیانوس اطلس شمال غربی، توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت به‌عنوان «در معرض خطر انقراض» فهرست شده‌اند، درحالی‌که جمعیت‌های این گونه در سایر مناطق «در بحران انقراض» درنظر گرفته می‌شود.

در ۲۸ اکتبر ۲۰۲۰، پژوهشگران یک کوسه پوربیگل ماده به طول ۲ متر را در نزدیکی ساحل دماغه کاد در شمال شرقی ایالات متحده به دام انداختند. پس از تأیید بارداری کوسه با استفاده از سونوگرافی، یک فرستنده GPS و یک برچسب ماهواره‌ای جداشونده به او وصل کردند. برچسب که برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به عمق و دمای آب طراحی شده، پس از یک سال جدا می‌شود و به سطح دریا می‌آید و در آنجا داده‌های خود را ازطریق ماهواره به پژوهشگران ارسال می‌کند.

پس از اتصال ردیاب، پژوهشگران کوسه را با احتیاط به آب برگرداندند. طبق داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط برچسب، در پنج ماه اول، همه چیز عادی بود. کوسه باردار در طول روز در عمق  ۶۰۰ تا ۸۰۰ متری در حرکت بود و شب‌ها به سطح نزدیک‌تر می‌شد. برچسب GPS نصب‌شده روی باله‌اش تنها یک بار، در اوایل نوامبر، سیگنال ارسال کرد و این سیگنال در فاصله‌ای نزدیک به جایی که او صید شده بود، دریافت شد.

در ۳ آوریل ۲۰۲۱، برچسب جداشونده به‌طور غیرمنتظره در اتفاقی که بیانگر آمدنش به سطح آب بود، شروع به ارسال داده از نقطه‌ای در جنوب غربی برمودا کرد. بااین‌حال، اطلاعاتی که برچسب جمع‌آوری کرده بود، عجیب به‌نظر می‌رسید.

تقریباً یک هفته قبل از شروع انتقال زودهنگام داده، برچسب افزایش ملایم و مداوم دما را ثبت کرده و همچنان در عمق چند صد متری زیر سطح آب باقی مانده بود. به‌گفته‌ی اندرسون، این حالت تنها زمانی اتفاق می‌افتد که برچسب در معده شکارچی باشد که می‌تواند درجه حرارت بدن خود را از دمای اقیانوس بالاتر حفظ کند. سپس برچسب از دستگاه گوارش حیوان شکارچی عبور کرده و پس از ۴ روز دفع شده و به سطح دریا می‌آید و در آنجا شروع به ارسال داده‌ها می‌کند. داده‌ها همگی به این نتیجه اشاره داشتند که جانوری کوسه پوربیگل باردار را خورده است.

اما قاتل چه کسی بود؟ اندرسون می‌گوید تنها موجوداتی که می‌توانند چنین شکارچی بزرگی را به طعمه تبدیل کنند، پستانداران دریایی بزرگ، مانند نهنگ‌های اورکا یا سایر کوسه‌های بزرگ‌تر هستند. پژوهشگران نظریه نهنگ‌های اورکا را رد کردند. اگر برچسب جداشونده در معده پستاندار خون‌گرم قرار می‌گرفت، افزایش دمای بسیار بیشتری را ثبت می‌کرد.

درعوض، افزایش نسبتاً ملایم به دو مظنون دیگر که مانند پوربیگل‌ها قادر به گرم‌کردن بدن خود هستند، اشاره داشت: کوسه سفید بزرگ و کوسه ماکوی باله‌کوتاه. اما داده‌های عمقی که توسط برچسب ثبت شده‌اند، الگویی از غواصی را نشان می‌دهند که بیشتر به حالت حرکت کوسه سفید بزرگ شباهت دارد.

آندرسون می‌گوید از دست‌دادن یک کوسه پوربیگل باردار دو خسارت همزمان است. او می‌گوید: «در عرض چند دقیقه، جمعیت گونه نه تنها یک ماده باردار را که نقش تولیدمثلی داشت، بلکه تمام بچه‌های درون شکم او را نیز از دست داد.»

نیل همرشلگ، بوم‌شناس دریا و زیست‌شناس حفاظت که در پژوهش جدید مشارکت نداشته است، می‌گوید: یافته‌ها تهدیداتی را که در‌حال‌حاضر کوسه‌های پوربیگل با آن‌ها مواجه‌اند، برجسته می‌کند و اهمیت حفاظت از کوسه‌های پوربیگل را نشان می‌دهد. او می‌گوید: «آنچه که به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد، خارج از کنترل ما است، اما می‌توانیم تهدیدات انسانی را کنترل کنیم.»

یافته‌های پژوهشگران در نشریه Frontiers in Marine Science منتشر شده است