امواج سونامی عظیمی در گرینلند به مدت ۹ روز زمین را لرزاند

در سپتامبر ۲۰۲۳، سیگنال لرزه‌ای غیرعادی کل جهان را پیمود و در کمتر از یک ساعت از شرق گرینلند به جنوبگان رسید. امواج لرزه‌ای به مدت ۹ روز در سراسر جهان منتشر شدند و زمین را مانند زنگی بزرگ به صدا درآوردند.

اکنون دانشمندان منبع این سیگنال‌های مرموز را ردیابی کرده‌اند: زمین‌لغزه‌ای بزرگ در آبدره دورافتاده‌ای در گرینلند که موجب امواج سونامی به ارتفاع ۲۰۰ متر شد. استیون هیکس، نویسنده مطالعه جدید و زلزله‌شناس در کالج دانشگاهی لندن می‌گوید سونامی همچون آب متلاطم درون وان حمام، درون دره باریک  طنین‌انداز شد و امواج لرزه‌ای جهانی ایجاد کرد.

گرچه پژوهشگران به سرعت سیگنال عجیب را تشخیص دادند، ابتدا درباره علت آن سردرگم شدند. امواج به‌طور عجیبی یکنواخت و دارای فرکانس مشابه بودند و با امواج آشفته‌ای که توسط زمین‌لرزه ایجاد می‌شوند، متفاوت بودند. امواج همچنین بسیار بلند بودند و هر ۹۰ ثانیه تکرار می‌شدند. امواج بلندمدت مشابه اغلب توسط آتشفشان‌ها ایجاد می‌شود، مانند امواجی که سال ۲۰۱۸ توسط بزرگ‌ترین فوران زیرآبی ثبت‌شده تولید شدند. اما این سیگنال‌ها معمولا برای چند دقیقه یا چند ساعت تداوم دارند، نه اینکه چندین روز ادامه داشته باشند.

دانشمندان در رصدخانه‌های لرزه‌نگاری سراسر جهان متحیر شده بودند. گوران اکستروم، زلزله‌شناس از دانشگاه کلمبیا که عضو تیم مطالعه نبود، می‌گوید: «من داده‌های لرزه‌‌ای زیادی را بررسی می‌کنم و هرگز چیزی شبیه این ندیده بودم.»

پژوهشگران سردرگم در اپلیکشین مترموست گرد هم آمدند تا منبع سیگنال‌ها را پیدا کنند، اما به نتیجه قطعی نرسیدند و آن را به‌عنوان «شیء لرزه‌ای ناشناس» طبقه‌بندی کردند.

گروهی از پژوهشگران سیگنال‌های لرزه‌ای را دنبال کردند، ولی فقط توانستند آن را تا منطقه گسترده‌ای در شرق گرینلند ردیابی کنند. بنابراین، با دانشمندان محلی تماس گرفتند و از طریق آن‌ها دریافتند که دستگاه‌های اندازه‌گیری سطح آب دریا، سونامی بزرگی را در آبدره دیسکون، دره خالی از سکنه‌ای در نزدیکی منبع سیگنال ثبت کرده‌اند.

بررسی‌های بیشتر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و ویدئوهای ثبت‌شده به‌وسیله‌ی پهپادها، طوفان کاملی از رویدادها را آشکار کرد که موجب لرزه جهانی شد: سنگ‌لغزه‌ای بالای آبدره به یخچالی کوبید که آبدره را تغذیه می‌کرد. حدود ۲۵ میلیون متر معکب سنگ و یخ (تقریبا معادل ده هرم جیزه) به پایین آبدره یخی و درون آب‌ها سرازیر شد.

وقتی پژوهشگران بعدا از محل این اتفاق بازدید کردند، نوار تیره‌ای از رسوبات را روی سطح یخچال یافتند که اثری از مرتفع‌ترین امواج بود و نشان می‌داد امواج اولیه ارتفاعی بیش از دو برابر ارتفاع مجسمه آزادی داشتند. آب‌های متلاطم پوشش گیاهی کناره‌های آبدره را نیز از شسته و از بین برده بود.

امواج سونامی معمولا طی چند دقیقه تا چند ساعت متوقف می‌شوند، اما چرا این امواج بیش از یک هفته ادامه داشتند؟ برای یافتن پاسخ، پژوهشگران سونامی را با استفاده از نقشه‌های پروضوح از شکل و عمق کانال شبیه‌سازی کردند. آن‌ها دریافتند که خمیدگی تند به سمت دهانه‌ی آبدره و سد یخی در انتهای دیگر آن، از پخش شدن انرژی سونامی جلوگیری کرده بود. علاوه‌بر‌این، زمین‌لغزه با زاویه قائمه وارد آبدره شده بود به‌طوری‌که بیشتر انرژی خود را به سمت دیواره مخالف پرتاب کرده بود. نتیجه این شرایط، آن بود که امواجی به طول هفت متر به مدت ۹ روز بین دیواره‌های باریک کانال نوسان می‌کرد.

به‌گفته‌ی پژوهشگران، مطالعه جدید بر تاثیرات آبشاری تغییرات اقلیمی تاکید می‌کند. یخ‌های درون آبدره در سال‌های اخیر نازک شده بودند و کاهش ضخامت یخ باعث شده بود دیواره‌های پرشیب آبدره بدون پشتیبان باقی بمانند و احتمال وقوع سنگ‌لغزه بیشتر شود.

پژوهش جدید که اخیرا در مجله‌ی ساینس منتشر شد، همچنین بر قدرت داده‌های لرزه‌ای در تشخیص خطرات در دورافتاده‌ترین نقاط جهان تاکید می‌کند. گرچه این سونامی عظیم به کسی آسیب نزد، مردم همیشه در چنین شرایطی خوش‌شانس نیستند. در سال ۲۰۱۷ زمین‌لغزه‌ای در آبدره کارات در غرب گرینلند موجب وقوع سونامی شد که چهار نفر را کشت و اهالی دو روستا مجبور شدند برای همیشه روستاهای خود را ترک کنند.

زمین‌لغزه‌ها و سونامی‌ها می‌توانند خطوط ارتباطی را قطع کنند و برقراری ارتباط برای درخواست  کمک به جوامع دورافتاده را دشوار سازند. با‌این‌حال، شبکه جهانی درحال گسترش حسگرها به‌طور مداوم لرزه‌های زمین را ثبت می‌کند و می‌تواند به تیم‌های نجات کمک کند به سرعت به فاجعه‌ها حتی در دورافتاده‌ترین نقاط زمین پاسخ دهند.