هزینه سنگین اجتناب از میکروپلاستیک‌ها؛ چرا نمی‌توانیم پلاستیک را کنار بگذاریم

جفت، بافتی طبیعی و تازه در بدن جانداران است که به جنین و دیواره رحم متصل می‌شود. این عضو جدید در بدن مادران باردار، در طول دوره‌ی ۹ ماهه‌ی بارداری رشد می‌کند و در زمان زایمان، همراه با جنین خارج می‌شود. بنابراین، وقتی گروهی از پژوهشگران در هر جفت انسانی نمونه‌گیری شده میکروپلاستیک یافتند، کمی متعجب شدند.

متیو کمپن، استاد دانشگاه نیومکزیکو و یکی از اعضای گروه پژوهشگران، می‌گوید وجود میکروپلاستیک‌ها در بافتی کاملاً جدید از بدن، آنقدرها هم حیرت‌انگیز نیست. این ذرات ریز در هوایی که تنفس می‌کنیم، آبی که می‌نوشیم، باران و برفی که از آسمان می‌بارد و غذایی که می‌خوریم یافت می‌شوند. حتی در گرد‌و‌غبار خانه‌هایمان، رنگ دیوارها و لوازم آرایشی و بهداشتی ما هم وجود دارند و از دستگاه‌های دندانپزشکی، خمیردندان و خود مسواک هم جدا می‌شوند.

کمپن پس از مطالعه روی جفت‌های انسانی، متوجه شد که میکروپلاستیک‌ها به بیضه‌های انسان نفوذ کرده‌اند. او در پژوهشی که هنوز منتشر نشده، وجود میکروپلاستیک‌ها را در مغز انسان نیز تأیید می‌کند.

تا به امروز، حدود ۲۰ سالی می‌شود که دانشمندان در حال مطالعه در زمینه‌ی میکروپلاستیک‌ها هستند. اصطلاح «میکروپلاستیک» برای اولین بار در مقاله‌ای در سال ۲۰۰۴ به کار برده شد و حالا، نوبت به نانوپلاستیک‌ها رسیده است؛ ذرات بسیار ریزی که در اندام‌ها تجمع می‌کنند. در این مدت، میزان قرارگیری انسان در معرض میکروپلاستیک‌ها به‌ طرز چشمگیری افزایش یافته است و تا سال ۲۰۴۰، ممکن است مقدار پلاستیک موجود در محیط دو برابر شود.

اکنون، مجموعه‌ای از مطالعات جامع نشان می‌دهند که ترکیبات شیمیایی پلاستیک (مانند فتالات‌ها و بیسفنول‌ها)، طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی، از جمله اختلالات هورمونی، ناهنجاری‌های رشدی و سرطان را در انسان به دنبال دارند. اما دانشمندان هنوز به اطلاعات زیادی درباره‌ی تأثیرات ذرات ریز پلاستیک‌های موجود در اندام‌ها و جریان خون، دست نیافته‌اند.

دانشمندان نگران تأثیرات میکروپلاستیک‌ها بر وضعیت سلامتی انسان هستند. شیلا ساتیانارایانا، پزشک در مؤسسه‌ی تحقیقاتی کودکان سیاتل که تأثیرات پلاستیک بر بارداری و سلامت کودکان را مطالعه می‌کند، می‌گوید هرآنچه در مورد میکروپلاستیک‌ها بیاموزیم، احتمالاً خوشایند نخواهد بود. این ذرات، دست‌کم محرک‌هایی هستند که مانند ذرات ریز دود آتش‌سوزی، التهاب ایجاد می‌کنند.

ریچارد تامپسون، استاد زیست‌شناسی دریایی در دانشگاه پلیموث و نویسنده‌ی اصلی مقاله‌ی جدید، می‌گوید مدل‌های حیوانی به‌ وضوح نشان‌دهنده‌ی آسیب‌های احتمالی هستند و ما از نظر بیولوژیکی، تفاوت چندانی با حیوانات نمونه‌ی آزمایش نداریم. او می‌افزاید: «می‌توانیم میلیاردها دلار برای آزمایش‌های تشخیص آسیب‌ها در انسان‌ها، هزینه کنیم. اما مشکل در نهایت باید حل شود.»

در حال حاضر، انسان‌ها مجبورند که رابطه‌ی خود با پلاستیک را در دنیایی که میکروپلاستیک‌ها در تمام ابعادش حضور دارند، مدیریت کنند. حتی کاهش تماس با پلاستیک، اغلب به انجام پژوهش‌های دقیق و پرداخت هزینه‌های بسیار نیاز دارد. بدین صورت، اجتناب از پلاستیک‌ها در زندگی روزمره عملاً به یک امر لوکس تبدیل می‌شود.

استدلال یافتن جایگزین برای وسایل پلاستیکی را می‌توان برای هرگونه کالای خانگی و مصرفی به کار برد. پاکی مطلق امکان‌ناپذیر است، اما تلاش‌های نصفه‌و‌نیمه نیز همچنان بهتر از هیچ است. در عین حال، هرگونه عمل جایگزین، هزینه‌ی بسیاری را به دنبال دارد. برای مثال، اگر خانواده‌ای در انتظار تولد فرزند و خواستار تهیه‌ی وسایل نوزاد غیرپلاستیکی باشند، با توجه به هرآنچه که در مورد تأثیر پلاستیک بر رشد جنین و کودک می‌دانیم، هزینه‌ی بسیاری را متحمل خواهند شد.

ساتیانارایانا به خانواده‌های صاحب فرزند توصیه می‌کند که در صورت امکان، از برخی موارد اجتناب کنند: «در آشپزخانه از وسایل پلاستیکی استفاده نکنید، زیرا یکی از راه‌های اصلی ورود میکروپلاستیک‌ها به بدن، از طریق بلعیدن است.» او پیشنهاد می‌کند که غذا در ظروف پلاستیکی مصرف نشود. کودکان می‌توانند از بشقاب‌ها و لیوان‌های استیل ضدزنگ استفاده کنند. برای جلوگیری از بلع روان‌کننده‌ها، مواد شیمیایی افزوده به پلاستیک برای نرم‌کردن آن، غذا نباید در ظروف پلاستیکی گرم شود. نکته‌ی مهم دیگر، اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده است که به دلیل گذراندن مراحل متعدد تولید در کارخانه‌های پر از پلاستیک، میکروپلاستیک بیشتری دارند.

توصیه به استفاده از جایگزین برای پلاستیک‌ها کاربردی است، اما به پول و زمان نیاز دارد: وسایل چوبی از وسایل پلاستیکی گران‌تر هستند، ظروف شیشه‌ای نیز از ظروف پلاستیکی گران‌تر هستند و موارد دیگر. همچنین، اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده به این معنی است که همیشه خودتان باید غذا را آماده کنید، این مورد هم زمان‌بر است و برای بعضی از خانواده‌ها، ممکن است اصلاً کاربردی نباشد.

ساتیانارایانا اذعان می‌کند که رعایت توصیه‌های جایگزین دشوار است. او می‌گوید: «این کار، بار را بر روی دوش مصرف‌کننده‌ها می‌گذارد. زیرا سیستم‌های نظارتی وجود این نوع مواد شیمیایی را در نظر نگرفته‌اند. چنین باری واقعاً سنگین است. وقتی که باردار هستید و باید به همه‌ی این‌ها هم فکر کنید، بار سنگین‌تر می‌شود.»

کمپن توصیه می‌کند که مردم نترسند و نگران میکروپلاستیک‌ها نباشند. او یادآوری می‌کند که اضطراب نیز برای سلامتی خطرناک است. با توجه به اینکه ما در دنیایی از جنس پلاستیک زندگی می‌کنیم، نمی‌دانیم که به‌ عنوان انسان، باید نگران چه مواردی باشیم و کنترل چه چیزهایی از دست ما خارج است.

کمپن می‌گوید فقط جنبه‌ی سیستمی مشکل میکروپلاستیک‌ها نگران‌کننده است. او می‌افزاید: «من بیشتر نگران مشکل جهانی هستم تا سلامت شخصی خودم. ما در موقعیتی نیستیم که بتوانیم تغییری در این مشکل روزافزون ایجاد کنیم.»

به اعتقاد پژوهشگران، فقط مداخله‌ی دولت‌ها و محدودسازی تولید پلاستیک می‌تواند مشکلات را کاهش دهد. تشک‌های گران‌قیمت نمی‌توانند مشکل را حل کنند، اگرچه ممکن است از لحاظ تئوری غلظت برخی ترکیبات مضر را در خون کودک کاهش دهند.

در نهایت، ساتیانارایانا معتقد است که شرکت‌ها متوجه اهمیت موضوع خواهند شد و گزینه‌های بدون پلاستیک ارزان‌تری را به بازار عرضه خواهند کرد. اما چنین فرآیندی، سرعت پایینی دارد و مواد اندکی می‌توانند با قیمت پایین مواد پلاستیکی رقابت کنند، چرا که تولید آن‌ها با استفاده از نفت و گاز ارزان‌قیمت انجام می‌شود.

اگر تا یک دهه‌ی دیگر دانشمندان متوجه شوند که این ذرات کوچک از ابتدا تهدیدی جدی برای سلامتی انسان بوده‌اند، بسیاری از مردم خواهند پرسید که چرا هیچ‌کس زودتر وارد عمل نشده است. تا آن زمان، نسل دیگری از کودکان به دنیای پلاستیکی اضافه می‌شوند که از ابتدا، حتی در رحم مادر، در حجم عظیمی از پلاستیک‌ها پیچیده شده‌ بودند.