گسترش چشمگیر پوشش گیاهی در جنوبگان دانشمندان را نگران کرده است

تصاویر ماهواره‌ای از منطقه‌ای در جنوبگان که نرخ بالایی از گرمایش را تجربه می‌کند، نشان می‌دهد که مساحت تحت پوشش گیاهان در طول ۳۵ سال گذشته با افزایشی تکان‌دهنده تقریبا ۱۴ برابر شده است. روند سبزشدن جنوبگان، تغییرات سریعی را در اکوسیستم‌های این قاره در پی خواهد داشت.

اولی بارتلت، متخصص سنجش از راه دور در دانشگاه هرتفورد شایر بریتانیا و نویسنده مقاله جدید که در مجله‌ی نیچر ژئوساینس منتشر شده است، رشد پوشش گیاهی در جنوبگان را آغازگر تحولی چشمگیر می‌داند.

بارتلت و همکارانش تصاویر گرفته‌شده بین سال‌های ۱۹۸۶ تا ۲۰۲۱ از شبه‌جزیره جنوبگان را تجزیه‌و‌تحلیل کردند. این تصاویر توسط ماهواره‌های لندست که از سوی ناسا و سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده اداره می‌شود، در ماه مارس گرفته شدند که پایان فصل رشد پوشش گیاهی در جنوبگان است.

گروه پژوهشی برای ارزیابی این موضوع که چه مقدار از سطح زمین با پوشش گیاهی پوشانده شده است، از ویژگی‌های گیاهان درحال رشد استفاده کردند: گیاهان سالم مقدار زیادی نور قرمز جذب می‌کنند و مقدار زیادی نور فروسرخ نزدیک بازتاب می‌دهند. دانشمندان می‌توانند با استفاده از اندازه‌گیری‌های ماهواره‌ای نور در این طول موج‌ها تعیین کنند که آیا قطعه‌ای از زمین با گیاهان درحال رشد پوشیده شده است یا خیر.

پژوهشگران دریافتند که مساحت دارای پوشش گیاهی در شبه‌جزیره جنوبگان، از کمتر از یک کیلومتر مربع در سال ۱۹۸۶ به حدود ۱۲ کیلومتر مربع در سال ۲۰۲۱ رسیده است. سرعت گسترش پوشش گیاهی در بازه زمانی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ حدود ۳۳ درصد بیشتر از کل دوره چهار دهه‌ای مطالعه بود. توماس رولند، از نویسندگان مطالعه و دانشمند محیط زیست در دانشگاه اکستر بریتانیا می‌گوید: «این اعداد ما را شوکه کرد. سرعت تغییر در این محیط به شدت ایزوله و آسیب‌پذیر موجب نگرانی ما می‌شود.»

جاسمین لی، دانشمند حفاظت از محیط زیست بریتانیا، پژوهش را بسیار مهم می‌خواند و می‌گوید مطالعات دیگر شواهدی را یافته‌اند که نشان می‌دهد پوشش گیاهی در این شبه‌جزیره در واکنش به تغییرات اقلیمی درحال تغییر است؛ اما مطالعه‌ی جدید اولین پژوهشی است که رویکرد جامعی را در پیش گرفته تا کل منطقه را بررسی کند.

بازدیدهای گذشته نویسندگان از شبه‌جزیره جنوبگان، آن‌ها را به این باور رساند که بیشتر پوشش گیاهی را خزه‌ها تشکیل می‌دهند. رولاند می‌گوید: «وقتی خزه‌ها چشم‌اندازهایی را فرا می‌گیرند که قبلا پوشیده از یخ بوده است، با ایجاد لایه‌ای از خاک زیستگاهی برای زندگی گیاهان دیگر فراهم می‌کنند. در اینجا پتانسیل عظیمی برای افزایش گونه‌های غیربومی و احتمالا مهاجم وجود دارد.»

لی سرعت بالای گسترش پوشش گیاهی در جنوبگان را نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید در چنین شرایطی پوشش گیاهی بومی جنوبگان با شرایط بسیار دشواری رو‌به‌رو می‌شود و ممکن است نتواند هجوم گونه‌های دیگر را تحمل کنند.

پژوهشگران تغییرات اقلیمی را به‌عنوان عامل محرک تغییر چشم‌انداز جنوبگان معرفی می‌کنند. دمای هوا در شبه‌جزیره جنوبگان از سال ۱۹۵۰ حدود ۳ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است که میزان افزایش آن نسبت به رشد دما در بیشتر نقاط جهان بالاتر بوده است. به‌گفته‌ی رولند، سرعت بالای گسترش پوشش گیاهی در این منطقه تغییرات بی‌سابقه‌ای را برجسته می‌کند که انسان‌ها بر اقلیم زمین تحمیل می‌کنند.