بحران شوری مسینین؛ چرا دریای مدیترانه نزدیک بود از روی نقشه زمین محو شود؟

حدود ۵٫۵ میلیون سال پیش، نزدیک به سه‌چهارم از آب دریای مدیترانه در رویدادی شگفت‌انگیز به هوا تبخیر شد. این پدیده که به «بحران شوری مسینین» معروف است، یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین تحولات زمین‌شناختی دوره‌ی زمین‌شناسی میوسن به شمار می‌آید. اما علت این رویداد چه بود؟ دانشمندان در مطالعه‌ای جدید، ما را به پاسخ نزدیک می‌کنند.

به‌گفته‌ی گروه بین‌المللی دانشمندان، بحران شوری مسینین در دو مرحله جداگانه رخ داد. آن‌ها برای درک بهتر رویداد، ایزوتوپ‌های کلر موجود در نمک‌های رسوب‌کرده در بستر مدیترانه را بررسی کردند و از مدل‌سازی‌های عددی پیشرفته کمک گرفتند. این تکنیک‌ها به آن‌ها امکان داد تا زمان، مکان و چگونگی از‌دست‌رفتن ۷۰ درصد از آب دریای مدیترانه را مشخص کنند.

اما مرحله دوم حتی شدیدتر بود. در طول ۱۰ هزار سال بعدی، مدیترانه کاملاً از سایر منابع آبی جدا شد. جدایی و انزوا باعث شد که سطح آب در برخی مناطق تا ۲٫۱ کیلومتر پایین برود.

یافته‌های گروه پژوهشگران به سرپرستی جیووانی الوازی، دانشمند سیستم زمین از مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، نشان می‌دهد که کاهش شدید سطح آب باعث شد خط‌الرأس زیرآبی تنگه سیسیل به روی سطح بیاید. این تغییر جغرافیایی، مدیترانه را به دو بخش تقسیم کرد و پلی زمینی میان آفریقا و اروپا به وجود آورد. این اتفاق به‌نوبه‌ی خود به تبخیر سریع‌تر در بخش شرقی مدیترانه منجر و بخش عمده‌ی ذخایر نمک در هر دو مرحله‌ی یادشده پیدا شد.

پژوهشگران همچنان در تلاش هستند تا به این سؤال پاسخ دهند که چرا و چگونه مدیترانه از اقیانوس اطلس جدا شد. می‌دانیم که اواخر دوره میوسن با فعالیت‌های زمین‌ساختی گسترده و چشمگیر همراه بود و این فعالیت‌ها ممکن است نقشی کلیدی در جدایی ایفا کرده باشند. همچنین، بحران شوری مسینین نیز باعث تغییرات چشمگیری شد. کاهش فشار روی پوسته زمین، خشک‌شدن مناطق اطراف و تغییر در الگوهای بارش، تنها بخشی از پیامدهای این رویداد عظیم بود.

نویسندگان مقاله می‌گویند: «فرونشست عظیم مدیترانه که با کاهش حجم ۶۹ درصدی آب دریا همراه بود و احتمالاً تأثیرات اقلیمی در مقیاس جهانی را به همراه داشت. تغییرات می‌توانست الگوهای بارش را نیز دگرگون کند و داده‌های مربوط به بارش آن دوره نیز این امر را تأیید می‌کند.»

امروزه تنگه جبل‌الطارق بسیار عمیق‌تر و پهناورتر از دوران اول بحران شوری است. اما اگر امروزه اتصال وجود نداشت، برآورد می‌شود که سطح آب مدیترانه هر سال حدود نیم متر کاهش می‌یافت. در نهایت، رویداد «سیل زانکلین» این روند را معکوس کرد و مدیترانه دوباره پر از آب شد.

بااین‌حال، یافته‌های مطالعه‌ی جدید نه‌تنها به ما کمک می‌کند که دریای مدیترانه را بهتر بشناسیم؛ بلکه دیدگاه ما را نسبت به تغییرات زیستی، زمین‌شناختی و اقلیمی منطقه و حتی فراتر از آن، گسترش می‌دهد.

نویسندگان مطالعه نتیجه می‌گیرند: «یافته‌های ما، کاربردهای مهمی برای درک بهتر تاریخچه زیستی، زمین‌شناختی و اقلیمی مدیترانه و مناطق اطراف آن دارد.»

مطالعه در مجله نیچر منتشر شده است.