مورچه‌ها چگونه به همه جا، حتی ساختمان‌های بلند نفوذ می‌کنند؟

مورچه‌ها از موفق‌ترین موجودات زنده روی زمین هستند؛ به‌طوری‌که حدود ۲۲ هزار گونه از آن‌ها در سراسر جهان شناسایی شده است. آن‌ها قادر به سازگاری با زیستگاه‌های مختلف هستند و تقریباً در همه‌جا به وفور یافت می‌شوند. اما اگر مورچه‌ها این‌قدر در طبیعت موفق هستند، چرا اغلب به خانه‌ها و حتی آپارتمان‌های طبقات بالا راه پیدا می‌کنند؟ و چگونه می‌توان آن‌ها را از خانه دور نگه داشت؟

مورچه‌ها از نظر تعداد، سیاره زمین را تسخیر کرده‌اند. در هر لحظه، حدود ۲۰ کوادریلیون مورچه زنده روی زمین وجود دارند که برابر است با عدد ۲۰ با ۱۵ صفر. در واقع، به ازای هر انسان روی کره زمین، حدود ۲٫۵ میلیون مورچه وجود دارد.

بنابراین پاسخ کوتاه به این سؤال که «چرا در خانه من مورچه وجود دارد؟» این است: چون مورچه‌ها خیلی زیاد هستند. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که مورچه‌ها از ما بسیار بیشترند؛ بنابراین تعجبی ندارد که گاهی تعدادی از آن‌ها به خانه‌های ما سر بزنند.

یکی از عوامل اصلی موفقیت مورچه‌ها، زندگی اجتماعی بسیار سازمان‌یافته‌ی آن‌هاست. در یک کلونی، برخی از مورچه‌ها (ملکه‌های ماده و نرهای بارور) وظیفه تولیدمثل را دارند، در حالی که سایرین (مورچه‌های کارگر) مسئول مراقبت از نوزادان، تمیزکردن لانه و جست‌وجوی غذا هستند. نکته جالب این است که تمام مورچه‌های کارگر، ماده هستند.

مورچه‌ها رهبر ندارند؛ بلکه کلونی آن‌ها نمونه‌ای از رفتار جمعی و هوش گروهی است که در آن هر مورچه با پیروی از قوانین ساده، به‌صورت گروهی وظایف پیچیده‌ای را انجام می‌دهد. همان‌طور که نورون‌های واحد داخل مغز شما نمی‌توانند آهنگ بسازند، فوتبال بازی کنند یا مقاله بخوانند، مغز به‌صورت یک کل می‌تواند به تمام این اهداف برسد. کلونی مورچه‌های همکار می‌توانند رفتارهای پیچیده‌ای مثل موارد زیر را انجام دهند:

• مسیرهای ارتباطی کارآمد ایجاد کنند.
• با بدن خود پل‌های زنده بسازند.
• گونه‌هایی از قارچ‌ها و شته‌ها را پرورش دهند.

مورچه‌ها حتی در برخی وظایف مشارکتی عملکرد بهتری نسبت به انسان‌ها دارند. ماهیت اجتماعی قوی مورچه‌ها بخش بزرگی از موفقیت آن‌ها را تشکیل می‌دهد، به همین دلیل به‌راحتی می‌توانند به خانه‌های ما راه پیدا کنند.

هر کلونی شامل هزاران کارگر جسور است که بسیاری از آن‌ها دائماً به دنبال منابع غذایی جدید می‌گردند. اگر حتی یک مورچه منبع ارزشمندی را در خانه شما پیدا کند، می‌تواند به‌سرعت این اطلاعات را با هم‌لانه‌ای‌های خود به اشتراک بگذارد.

گونه‌های مختلف مورچه از روش‌های متفاوتی برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند، اما آن‌هایی که بیشتر به خانه‌های ما هجوم می‌آورند معمولاً روش «ردپای فرومون» را به کار می‌برند.

زمانی که یک مورچه منبع غذایی پیدا می‌کند، در مسیر بازگشت به لانه، قطرات کوچکی از فرومون برجای می‌گذارد؛ این رد مسیر دیگر مورچه‌ها را مستقیماً از لانه به سمت منبع غذا هدایت می‌کند. این سیستم ارتباطی بسیار کارآمد باعث می‌شود که تنها یک مورچه بتواند هزاران هم‌لانه‌ای خود را به‌سرعت به سمت هر منبع غذایی که پیدا کرده است، جذب کند.

مورچه‌ها همچنین ممکن است برای یافتن آب به‌ویژه در هوای گرم وارد خانه شوند. برخی گونه‌ها ترجیح می‌دهند لانه‌های خود را در محیط‌های مرطوب بسازند که می‌تواند توضیح دهد چرا اغلب در حمام‌ها یافت می‌شوند.

از سوی دیگر، باران‌های شدید می‌توانند لانه‌های مورچه‌ها را غرق کنند و کلونی‌ها را وادار کنند که به دنبال زمین خشک‌تری بگردند و این جستجو گاهی آن‌ها را مستقیماً به داخل خانه‌های ما می‌کشاند.

بسیاری از گونه‌های مورچه به لطف پدهای چسبنده‌ی ریز و موهای نازک روی پاهایشان، صعودکنندگانی برجسته هستند. این ساختارهای تخصصی به مورچه‌ها اجازه می‌دهند که به دیوارها بچسبند و حتی روی سطوحی که برای چشم انسان صاف به نظر می‌رسند، جای پایی پیدا کنند.

به طرز شگفت‌انگیزی، برخی از مورچه‌های ساکن در تاج درختان با رفتاری به نام فرود کنترل‌شده به تکامل رسیده‌اند که هنگام سقوط از آن‌ها محافظت می‌کند. این مورچه‌ها با تنظیم موقعیت شکم خود، می‌توانند مسیر سقوطشان را هدایت کرده و دوباره به سمت تنه درخت و منطقه‌ی امن بازگردند.

مهم نیست چه کاری انجام دهید، احتمالاً در مقطعی از زمان مورچه‌ها وارد خانه شما خواهند شد. وجود چند مورچه در خانه به این معنی نیست که خانه‌ی شما کثیف است. ما فقط روی سیاره‌ای زندگی می‌کنیم که پر از مورچه است! برای کاهش بازدیدهای ناخواسته‌ی مورچه‌ها، ابتدا هر منبع غذایی که ممکن است آن‌ها را جذب کند، از بین ببرید:

• تمام غذاها را در ظرف‌های دربسته و بدون هوا نگهداری کنید
• پشت یخچال، داخل و زیر تستر را تمیز کنید.
• غذای حیوانات خانگی را بیش از حد لازم در دسترس نگذارید.
• مطمئن شوید که سطل زباله به‌طور کامل بسته شده است.

مورچه‌ها معده‌های کوچکی دارند، بنابراین حتی خرده‌های ریز غذا یا باقی‌مانده‌ی نوشیدنی‌های شیرین می‌تواند آن‌ها را وسوسه کند که برگردند. اگر می‌بینید مورچه‌ها در یک خط حرکت می‌کنند، می‌توانید مسیر آن‌ها را با سرکه یا مایع سفیدکننده مختل کنید؛ اما هشدار: مورچه‌ها در ترمیم مسیرهای شکسته بسیار ماهرند! درزها و شکاف‌های کوچک یا هر ورودی دیگری که ممکن است مورچه‌ها را به داخل خانه هدایت کند، ببندید.  مطمئن شوید که پنجره‌ها و درها دارای توری مناسب هستند.

مورچه‌ها تیم نظافت طبیعت هستند! آن‌ها به‌طور خستگی‌ناپذیر زباله‌ها را جمع‌آوری و به حفظ یک اکوسیستم سالم و متعادل کمک می‌کنند. همچنین، آن‌ها در شکار حشرات دیگر و پخش بذر گیاهان نقش مهمی دارند. پس قبل از اینکه به سراغ حشره‌کش‌ها بروید، فکر کنید: آیا چند مورچه در خانه واقعاً مشکلی ایجاد می‌کنند؟