کاهش اکسیژن و مرگ تدریجی حیات آبزی: دریاچه‌های زمین در حال خفگی هستند
دریاچه‌های زمین با افت نگران‌کننده‌ی سطح اکسیژن مواجه هستند؛ پدیده‌ای که بنا بر نتایج مطالعه‌ای جدید، در برخی موارد تا ۹ برابر سریع‌تر از آنچه در اقیانوس‌ها رخ می‌دهد، پیش می‌رود.
پژوهشگران در مطالعه برای نخستین‌بار نقش عوامل گوناگون در کاهش جهانی اکسیژن دریاچه‌ها را به‌صورت کمی بررسی کرده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۷، سطح اکسیژن در لایه‌های بالایی دریاچه‌ها به‌طور میانگین ۵٫۵ درصد و در اعماق تا ۱۸٫۶ درصد کاهش یافته است.
به‌گزارش ساینس‌آلرت، یی‌بو ژانگ، جغرافی‌دان در آکادمی علوم چین، همراه با گروه همکارانش، برای درک بهتر دلایل کاهش اکسیژن دریاچه‌ها، داده‌های ماهواره‌ای را با اطلاعات جغرافیایی و اقلیمی تلفیق کردند تا به تصویری دقیق از روند اکسیژن‌زدایی دست یابند. با بررسی بیش از ۱۵ هزار دریاچه، پژوهشگران دریافتند که در بیش از ۸۰ درصد از آن‌ها، سطح اکسیژن نسبت به گذشته کاهش یافته است.
افزایش دمای جهانی تا ۵۵ درصد از افت اکسیژن در دریاچه‌ها را رقم زده است
از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۳، اغلب دریاچه‌ها روزهای بیشتری با موج‌های گرمایی تجربه کرده‌اند. افزایش دما تأثیر مستقیمی بر حل‌شدن اکسیژن در آب دارد؛ زیرا هرچه آب گرم‌تر باشد، توانایی آن برای نگهداری اکسیژن کمتر می‌شود. براساس محاسبات گروه، موج‌های گرمایی عامل حدود ۷٫۷ درصد از افت اکسیژن دریاچه‌ها هستند. این اثر عمدتاً به دلیل نوسان‌های سریع و شدید در دمای آب است که بر میزان حلالیت اکسیژن تأثیر می‌گذارد.
به همراه گرما، پدیده‌ی شکوفه‌های جلبکی نیز وضعیت را وخیم‌تر کرده است. گرم‌تر شدن آب دریاچه‌ها و ورود مواد مغذی مانند کودهای شیمیایی و فضولات دامی، شرایط مناسبی برای رشد بی‌رویه‌ی جلبک‌ها فراهم کرده است. پژوهشگران سهم این عامل را حدود ۱۰ درصد برآورد کرده‌اند.
با‌این‌حال، آنچه بیش از همه در کاهش بلندمدت اکسیژن نقش دارد، گرمایش تدریجی و مداوم زمین است. پژوهشگران برآورد کرده‌اند که افزایش دمای میانگین جهانی تا ۵۵ درصد از افت اکسیژن در دریاچه‌ها را رقم زده است. اگر این روند ادامه یابد، در بدبینانه‌ترین حالت، پیش‌بینی می‌شود که تا پایان قرن، دریاچه‌ها احتمالاً تا ۹ درصد دیگر از اکسیژن خود را از دست می‌دهند.
در مقیاس گسترده‌تر، دریاچه‌ها (چه طبیعی و چه مصنوعی) حدود ۵ میلیون کیلومتر مربع از سطح زمین را در بر می‌گیرند. این زیست‌بوم‌ها اغلب پناهگاه گونه‌های منحصربه‌فردی هستند که در هیچ‌جای دیگری یافت نمی‌شوند. افت اکسیژن، تعادل زیست‌بوم‌ها را به‌شدت بر هم می‌زند.
کاهش اکسیژن باعث به‌وجود‌آمدن محدوده‌هایی به نام «مناطق مرده» می‌شود. این مناطق از آب به‌قدری کم‌اکسیژن هستند که جانوران آبزی نمی‌توانند در آن‌ها زندگی کنند. در سال‌های اخیر، این اتفاق عامل مرگ دسته‌جمعی گونه‌های مختلف جانوری در نقاط گوناگون جهان بوده است.
- بزرگ‌ترین دریاچه خاورمیانه به دشت نمک تبدیل شده است25 07 02مطالعه '3
- بیش از نیمی از دریاچه‌های بزرگ جهان درحال خشک‌شدن هستند04 03 02مطالعه '2
از نیوزیلند تا استرالیا، از لهستان تا آلمان، گزارش‌هایی از مرگ گسترده‌ی گونه‌هایی چون مارماهی‌ها، ماهی‌های بومی و صدف‌ها ثبت شده است؛ رویدادهایی تلخ که پیامد مستقیم کاهش شدید اکسیژن در آب‌های شیرین به شمار می‌روند.
افزون‌بر‌این، گرم‌تر شدن جو زمین نیز تبخیر آب را در دریاچه‌ها افزایش داده است. جو گرم‌تر می‌تواند بخار بیشتری در خود نگه دارد و این امر، چرخه‌ی طبیعی آب را تسریع کرده و به نوسانات شدید بین دوره‌های خشکسالی و بارندگی‌های سیل‌آسا منجر شده است.
مجموعه‌ی تمام دگرگونی‌ها، از تبخیر شدید گرفته تا شکوفه‌های جلبکی، موجب اختلال گسترده در عملکرد دریاچه‌ها شده و نه‌تنها زیست‌بوم‌های آبی، بلکه معیشت جوامع انسانی و امنیت غذایی را نیز در معرض تهدید قرار داده‌اند. ازدست‌رفتن چهارمین دریاچه‌ی بزرگ جهان، فقط یکی از نشانه‌های هشداردهنده‌ی این بحران است.
گزارش پژوهشگران تنها به هشدار بسنده نمی‌کند؛ بلکه بر اقدامات نیز تاکید دارد. کاهش ورود زباله‌ها و پسماندهای کشاورزی به منابع آبی، گامی کلیدی در جهت حفظ سطح اکسیژن است.
شی کان، بوم‌شناس در آکادمی علوم چین، در گفت‌وگو با خبرگزاری شین‌هوا اظهار داشت: «کاشت گیاهان آبزی غوطه‌ور و ساخت تالاب‌های مصنوعی می‌تواند به بازسازی زیست‌بوم‌های دریاچه‌ای کمک کند.»
نتایج پژوهش در نشریه Science Advances منتشر شده است.
