مایکروسافت برفراز ابرها؛ میراث ۱۰ سال حکمرانی ساتیا نادلا

در فوریه ۲۰۱۴ که ساتیا نادلا به‌عنوان مدیرعامل مایکروسافت جایگزین استیو بالمر شد، این شرکت در وضعیت متوسطی به سر می‌برد و ارزش بازار آن تنها اندکی بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار بود. یک دهه بعد، ارزش مایکروسافت با افزایش ده برابری به بیش از ۳ تریلیون دلار رسید که آن را حتی بالاتر از اپل به‌عنوان باارزش‌ترین شرکت سهامی عام جهان تبدیل کرد. هم‌اکنون جایگاه این ردموندی‌ها در زمینه‌هایی کلیدی همچون رایانش ابری و هوش مصنوعی تثبیت شده است.

نادلا درحالی ۱۰ سالگی ریاست خود را جشن می‌گیرد که اهالی فناوری او را به‌دلیل تغییر رویه‌ی مایکروسافت تحسین می‌کنند. در مدت ۱۴ سالی که بالمر روی کار بود، سهام مایکروسافت ۳۰ درصد سقوط کرد و در رقابت با گوگل در بسیاری از زمینه‌ها ازجمله شبکه‌های اجتماعی، جست‌وجوی وب و موبایل حسابی عقب ماند.

بسیاری از تحلیلگران و سرمایه‌گذاران صنعت فناوری معتقدند مایکروسافت اکنون به لطف نادلا به سطحی رسیده که می‌تواند تا مدت‌ها با قدرت به کارش ادامه دهد. آراویند سرینیواس، مدیرعامل استارتاپ هوش مصنوعی Perplexity که از حمایت آمازون برخوردار است، در توصیف نادلا گفت: «نادلا فردی ویژه است و باید به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مدیرعامل‌های دنیای فناوری از او نام برد.»

یکی از بزرگترین نقاط ضعف مایکروسافت در زمانی که نادلا مدیریت آن را بر عهده گرفت، ماهیت بسته‌ی محصولات آن بود. مایکروسافت به دفاع از محصولات اختصاصی ویندوز و آفیس معروف بود و تمایلی به همکاری با سازندگان دیگر و گزینه‌های متن‌باز نداشت.

آرون لوی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت فضای ابری Box که سال‌های ابتدایی فعالیتش را برای پیوستن به یکی از محصولات مایکروسافت گذراند، در این مورد می‌گوید: «در آن زمان، فرهنگِ همینه که هست در مایکروسافت حاکم بود؛ اما اکنون به‌لطف نادلا، مایکروسافت به نیازهای مشتریانش بیشتر توجه کند.» مایکروسافت و باکس در حال حاضر چندین محصول یکپارچه دارند.

در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۲۰، پت گلسینگر، مدیرعامل وقت VMware که اکنون اینتل را اداره می کند، گفت که ارائه‌ی نرم‌افزار شرکتش در سرویس ابری آژور مایکروسافت چیزی شبیه به «پیمان صلح خاورمیانه» است. اینتل هم‌اکنون تراشه‌های لازم برای رایانه‌های شخصی مجهز به ویندوز و سرورهای ابری آژور را می‌سازد.

در دوران ریاست نادلا، مایکروسافت به پروژه‌های متن‌باز بسیاری کمک کرد؛ برخی نرم‌افزار‌های خود را به‌صورت متن‌باز عرضه کرد و حتی نسخه‌ای از پیام‌رسان تیمز را برای لینوکس منتشر کرده است. مایکل ناتان که تا سال ۲۰۱۶ مدیر ارشد این غول فناوری بود و بعد مایکروسافت را برای فعالیت در زمینه‌ی سرمایه‌گذاری خطرپذیر ترک کرد، در مورد نادلا می‌گوید:

روزی پس از اینکه به همراه نادلا از یک جلسه‌ی کاری خارج شدیم، با او درباره‌ی فرصت کاری جدیدم صحبت کردم. نادلا به‌جای عصبانی شدن یا سنگ‌اندازی در این مسیر، به من گفت هرآنچه را که در این مورد مایکروسافت آموخته‌ای، به کار بگیر و با سایرین هم به اشتراک بگذار. من که انتظار چنین برخوردی را نداشتم با شوق پرسیدم چی؟ حیرت‌آور بود. او بار سنگین آن مکالمه را در چشم برهم‌زدنی از دوشم برداشت.

در سال ۲۰۱۸، نات فریدمن، معاون وقت مایکروسافت، با تنها ۲۰ دقیقه توضیح و پیشنهاد خریدن گیت‌هاب به نادلا، او را راضی به این معامله کرد. نادلا پیشنهاد داد که خود فریدمن مدیرعامل جدید گیت‌هاب شود. مایکروسافت آن سال ۷٫۵ میلیارد دلار برای خرید این استارتاپ ذخیره‌سازی کد پرداخت کرد.

هیچ شباهتی بین نادلا و بالمر نیست. بالمر بیشتر شومن بود و به رقصیدن روی صحنه در کنفرانس‌ها و به وجد آوردن جمعیت حاضران شهرت داشت. او اکنون مالک تیم لس‌آنجلس کلیپرز در لیگ NBA است و هنوز هم می‌توان رفتار مشابهی را از او در زمین بازی مشاهده کرد.

نادلا شاید چندان بامزه و سرگرم‌کننده نباشد، اما ثابت کرده است که در مذاکره و انعقاد قرارداد از بالمر مؤثرتر است. او علاوه بر گیت‌هاب، تصاحب‌های گران‌قیمت دیگری مانند لینکدین، موجانگ (شرکت مادر ماینکرفت) و Nuance Communications در کارنامه دارد که همگی به حفظ برتری مایکروسافت در بازار کمک کرده‌اند. بالمر در این زمینه چندان خوش‌شانس نبود؛ دو خرید aQuantive و نوکیای او فاجعه‌بار از آب در آمدند.

ساتیا نادلا همچنین به دلیل سرمایه‌گذاری‌ موفق چندین میلیارد دلاری در استارت‌آپ OpenAI علاوه بر اعتبار فراوانی که برای خود به دست آورده، منجر به بهبود محصولات سرویس‌ها و رشد درآمدهای ابری شرکت شده و مایکروسافت را به بزرگ‌ترین مدعی رهبری بازار نوظهور هوش مصنوعی تبدیل کرده است.

بیشتر شهرت مدیرعامل مایکروسافت در دنیای فناوری، مرهون سوق دادن مایکروسافت به رایانش ابری است. کوین دالاس، مدیر عامل شرکت نرم‌افزار پایگاه داده‌ی EDB و مدیر کهنه‌کار مایکروسافت که ۲۴ سال سابقه‌ی کار در این شرکت دارد، در این مورد می‌گوید:

سرویس آژور که در سه‌ماهه‌ی اخیر ۳۰ درصد رشد درآمد داشته است، در سال‌های تصدی‌گری بالمر راه اندازی شد؛ اما نادلا آن را دوباره زنده و از یک پروژه‌ی تحقیقاتی به محصولی تجاری تبدیل کرد. بی‌رودربایستی باید بگویم که به او به عنوان رهبری نگاه می‌کنم که از او آموخته‌ام و تحت مدیریتش رشد کرده‌ام و با تحسین به تماشای او ادامه می‌دهم.

در نگاهی به مسیر پیش روی نادلای ۵۶ ساله، بیایید به بررسی برخی از بزرگ‌ترین چالش‌های سر راهش بپردازیم.

مایکروسافت در سال ۲۰۲۰ به دنبال خرید تیک‌تاک در ایالات متحده بود، اما در این زمینه توفیقی نداشت. امروزه، برخی از کاربران جوان از محصولات مایکروسافت استفاده می‌کنند، اما از ابتدا با این محصولات بزرگ نشده‌اند و به‌همین‌خاطر، ممکن است به راحتی آن‌ها را کنار بگذارند. بنابراین ردموندی‌ها باید خود را برای دورانی که نسل Z بودجه‌‌ی حوزه‌ی فناوری اطلاعات را تعیین می‌کند، آماده کنند. چت‌بات ChatGPT محصول شرکت OpenAI که برخی از دانش‌آموزان از آن استفاده می‌کنند، می‌تواند شروع خوبی در این زمینه باشد.

برخی از کارمندان مایکروسافت بیش از ۲۰ سال است که در این شرکت مشغول به کار هستند، اما اغلب آن‌ها پس از مدت کوتاهی این شرکت را ترک می‌‌کنند. سال‌ها است کارمندان این غول فناوری می‌گویند می‌توانند در شرکت‌های بزرگ دیگر به درآمدهای بیشتری برسند. برخی پس از ترک شرکت و بازگشت مجدد، حقوق‌ بیشتری دریافت کرده‌اند. مایکروسافت ۸۱ میلیارد دلار پول نقد دارد و بد نیست اگر مقدار مناسبی از آن را برای حفظ استعدادها برای مدت طولانی‌تر به ویژه در سطوح بالای مدیریتی خرج کند.

منتقدان مایکروسافت می‌گویند این شرکت به‌ندرت در نسخه‌ی اول محصولات خود، محصولی بی‌نقص تولید می‌کند؛ پس بهتر است منتظر نسخه‌ی سوم محصولاتش بمانید. برای مثال، هیچ یک از منتقدان امتیاز خوبی به اولین نسل سرفیس که در سال ۲۰۱۲ عرضه شد، ندادند، اما سرفیس‌های امروزی امتیازات بهتری از آنان دریافت می‌کنند؛ اگرچه همچنان تا رسیدن به محبوب‌ترین تبلت بازار یعنی آیپد راه درازی در پیش دارند.

رگولاتورهای ضدانحصار که اخیراً از تصاحب‌های بزرگ ادوبی و آمازون جلوگیری کرده‌اند، سخت کوشیدند تا خرید اکتیویژن بلیزارد از سوی مایکروسافت را نیز متوقف کنند، هرچند در نهایت موفق نشدند. برتری بزرگ مایکروسافت در زمینه‌ی هوش مصنوعی از طریق سرمایه‌گذاری‌های آینده‌نگرانه به دست آمده است، نه خرید شرکت‌های رشدیافته.

لینا خان از اعضای کمیسیون تجارت فدرال ایالات متحده خبر داد که این کمیسیون، سرمایه‌گذاری‌های ارائه‌دهندگان سرویس‌های ابری در استارتاپ‌های هوش مصنوعی را بررسی خواهد کرد. مایکروسافت در اروپا نیز در مورد سازوکارهای ابری خود مورد بررسی قرار گرفته است. البته سرکوب‌های نظارتی در مایکروسافت چیز جدیدی نیست. این شرکت یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های تاریخ را در دهه‌ی ۹۰ میلادی تجربه کرد و به‌خاطر قرارداد غیرقانونی با سازندگان کامپیوتر شخصی توسط وزارت دادگستری ناچار به تغییر برخی از رویه‌های خود شد.

در پرونده‌های نظارتی، مایکروسافت OpenAI را شریک استراتژیک خود نامیده است. ماهیت غیرمعمول این ارتباط در آبان ماه امسال کاملاً به چشم آمد؛ زمانی که نادلا پس از شنیدن خبر اخراج ناگهانی سم آلتمن توسط هیئت‌مدیره‌ی OpenAI، برای بازگرداندن او به اوپن‌ای‌آی، مجبور به اضافه‌کاری شد. از سوی دیگر، مایکروسافت و OpenAI برای فروش خدمات هوش مصنوعی به شرکت‌ها با هم رقابت می‌کنند و رابطه‌ای دارند که می‌تواند باعث تنش‌های داخلی شود.

دو فرد آگاه در این رابطه به CNBC گفتند که مایکروسافت با تخصیص واحدهای پردازش گرافیکی به OpenAI، عملاً بخش‌های دیگر شرکتش را از دسترسی به این تجهیزات محروم کرده است. آلتمن در رویدادی در آذر ماه روی صحنه به ساتیا نادلا گفت که این دو شرکت، بهترین مشارکت را در فناوری دارند، اما با این وجود، فرد مطلعی گفت که OpenAI از تکیه‌ بر مایکروسافت به‌عنوان تنها تأمین‌کننده‌ی سرویس‌های مبتنی بر ابر خود چندان راضی نیست.

نادلا پس از ماجرای اخراج آلتمن، توانست یک صندلی در هیئت مدیره‌ی OpenAI برای مایکروسافت به ارمغان بیاورد. یکی از کارکنان OpenAI می‌گوید این شرکت، مایکروسافت را به چشم شریکی بسیار خوب می‌بیند.

نادلا همواره به‌دنبال دسته‌ی بعدی محصولات است تا بتواند به درآمد و سوددهی بیشتری برسد. هدست واقعیت افزوده‌ی هولولنز ردموندی‌ها که در سال ۲۰۱۶ معرفی شد، موفقیت چشمگیری به دست نیاورد. نادلا امیدوار بود دستیار هوش مصنوعی کوپایلت که سال گذشته به موتور جست‌وجوی بینگ اضافه شد، نقشش را در افزایش سود سهام نشان دهد، اما در این زمینه، گوگل همچنان پیشتاز است.

مدیرعامل مایکروسافت چند وقت پیش گفت که بینگ در سه‌ماهه‌ی چهارم ۲۰۲۳، سهم خود را در جست‌وجوی وب افزایش داده است. شاید هوش مصنوعی همان محصول بزرگ بعدی مایکروسافت باشد، اما بهتر است این شرکت همچنان به جستجوی راه‌های جدید برای تداوم رشدش ادامه دهد.

ساتیا نادلا در حال حاضر سرش حسابی شلوغ است. براساس گزارش FactSet، تحلیلگران می‌گویند رشد مایکروسافت به گونه‌ای است که سال آینده می‌تواند افزایشی ۱۲ درصدی را در قیمت سهام خود تجربه کند.