پیروزی ترامپ چه تأثیری بر امپراتوری ایلان ماسک خواهد گذاشت؟

ایلان ماسک، مدیرعامل میلیاردر تسلا، اسپیس ایکس و xAI و مالک شرکت‌های بورینگ، نورالینک و شبکه‌ی اجتماعی ایکس؛ و حالا، رییس وزارت‌خانه‌ی جدیدی به نام «بهره‌وری دولت» (DOGE) در کابینه‌ی جمهوری ترامپ؟

ماسک در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری ایالات متحده، با پست‌هایش در شبکه‌ی اجتماعی ایکس به حمایت از دونالد ترامپ پرداخت و با استفاده از ثروت هنگفت و نفوذ فوق‌العاده‌ی خود، تأثیر بزرگی بر نتیجه‌ی انتخابات گذاشت. او حالا هدایت وزارت‌خانه تازه‌تأسیس بهره‌وری دولت (DOGE) را به‌عهده خواهد گرفت که ظاهرا با هدف «پیشبرد اصلاحات ساختاری و ایجاد رویکردی کارآفرینانه در دولت» ایجاد شده است.

ماسک با وجود مواضع همیشگی ترامپ علیه خودروهای برقی و بدبینی او نسبت‌به گفته‌های دانشمندان در رابطه با تغییرات اقلیمی، از او حمایت کرد. همین موضوع، سال‌ها قبل رابطه‌ی میان این دو را تیره و تار کرده بود. ماسک در دوره‌ی اول ریاست‌جمهوری ترامپ در دو شورای مشورتی او حضور داشت، اما در اعتراض به تصمیم ترامپ برای خروج از توافقنامه‌ی آب و هوایی پاریس، هر دو شورا را ترک کرد.

ماسک نیز عبارت DOGE را به‌عنوان سرواژه‌سازی نام این دپارتمان انتخاب کرد که به‌نوعی یک شوخی با رمزارز مورد علاقه‌ی او یعنی دوج کوین نیز محسوب می‌شد و همین موجب رشد ۶ درصدی قیمت دوج در آن تاریخ شد. بد نیست بدانید که از زمان جلو افتادن ترامپ در آمار انتخابات و پیروزی او، تا این لحظه قیمت دوج بیش از ۳۰۰ درصد رشد کرده است. ریاست دپارتمان «بهره‌وری دولت» به این میلیاردر موفق اجازه می‌دهد تا توصیه‌هایش را برای اصلاح عمیق آنچه که به‌عنوان «بوروکراسی گسترده‌ی فدرال مهارکننده‌ی آمریکا» از آن یاد می‌کند، ارائه دهد.

‌Blockhead

ترامپ در سخنرانی پیروزی خود، نام بزرگ‌ترین حامی کمپین تبلیغاتی خود را فریاد زد و ایلان ماسک را «فوق‌العاده نابغه» خواند. او تأکید کرد که ما باید از نوابغ خود محافظت کنیم. او آن شب خطاب به حاضران گفت: «ستاره‌ی جدیدی متولد شده است: ایلان!»

البته بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند که پیش از پایان دوره‌ی چهارساله‌ی ریاست‌جمهوری ترامپ، روابط بین این دو مجدداً تیره و تار خواهد شد؛ اما حتی اگر بخشی از برنامه‌های ماسک برای دپارتمان DOGE به واقعیت تبدیل شود، می‌تواند یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های تاثیر یک کارآفرین در شکل‌دادن به سیاست‌ها و مقررات حاکم بر بازار کسب‌وکار باشد.

اما پیروزی ترامپ برای ماسک و کسب‌وکارهای متعددش دقیقاً چه معنایی دارد؟

ترامپ با وجود چند سابقه‌ی ورشکستگی در کارنامه‌اش، درنهایت توانست با بازاریابی قوی خود به‌عنوان یک تاجر خوب به قدرت برسد، اما ماسک به‌جز تصاحب توییتر سابق (که بر سر سود و زیان واقعی و مزایای پنهان آن بین کارشناسان اختلاف‌نظر وجود دارد)، می‌تواند در سایر زمینه‌ها ادعا کند که همواره در سرمایه‌گذاری‌هایش موفق بوده است. به گفته‌ی جان مک‌نیل رئیس سابق تسلا، این موفقیت‌ها محصول فرمول مخصوص ایلان ماسک برای نوآوری، یعنی ساده‌سازی اساسی مسائل است.

این ساده‌سازی شامل مراحلی مانند زیر سؤال بردن هر نیاز به ظاهر بدیهی، حذف هر مرحله‌ی ممکن در فرایند قبل از ایجاد آن‌ها و خودکارسازی گردش کار است. پس انتظار می‌رود که در صورت منصوب شدن ماسک به سمت وعده‌داده‌شده، شاهد رویکرد مشابهی در مورد هزینه‌های دولت از سوی او باشیم. به گفته‌ی ترامپ، ایلان ماسک علاوه بر ممیزی کامل مالی و تحلیل عملکرد کل دولت فدرال، توصیه‌های مخصوص خود را برای اجرای اصلاحات اساسی به رئیس‌جمهور ارائه خواهد کرد.

ماسک برای تماشای زنده‌ی نتایج انتخابات در کنار ترامپ، خود را با یک جت شخصی از تگزاس به عمارت ترامپ در مارآلاگو رساند. او همان شب تأکید کرد که در مسئولیت جدیدش پیگیر کوچک کردن تمام سازمان‌های دولتی خواهد بود. ماسک در این رابطه گفت: «مسئولیت‌های تکراری زیادی وجود دارد که چندین سازمان‌ هم‌زمان عهده‌دار آن‌ها هستند. در واقع چارت وظایف بسیاری از سازمان‌ها همپوشانی دارد. تعداد کارکنان دولت بیش از میزان لازم است و باید بسیاری از آن‌ها را به نقش‌های سازنده‌تر در بخش خصوصی منتقل کنیم.»

ماسک خاطرنشان کرد که این تعدیل نیرو به روشی انسانی انجام خواهد شد و حتی ایده‌ی پرداخت دستمزد به این افراد تا دو سال پس از تعدیل و پیش از استخدام در منصب شغلی جدید را مطرح کرد. او پیشنهاد محدودیت دوره‌ی خدمت برای قانون‌گذاران را نیز ارائه کرد و در این مورد گفت: «ما دوست داریم مقررات داشته باشیم اما به شرطی که ضروری باشند. می‌توان آن را به داوران زمین فوتبال تشبیه کرد. کسی بازی بدون داور نمی‌خواهد، اما هیچ‌کس هم نمی‌خواهد تعداد داوران بیشتر از بازیکنان باشد؛ چون احمقانه است!»

کسب‌وکارهای ماسک در بسیاری از دولت‌ها کمک‌های دولتی دریافت کرده‌اند. تسلا اخیراً از قانون کاهش تورم دولت بایدن سود فراوانی برد. این قانون دولت را ملزم می‌کند تا صدها میلیارد دلار یارانه برای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر و پرداخت اعتبار مالیاتی به خریداران خودروهای اختصاص دهد. تسلا همچنین در سال ۲۰۲۴ از راه فروش اعتبارات هوای پاک تحت قوانین آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده به سایر خودروسازان، بیش از ۲ میلیارد دلار درآمد کسب کرده است.

اکنون انتظار می‌رود ترامپ که پیش‌تر در مورد پایان دادن به «سلطه‌ی خودروهای برقی» صحبت کرده بود، بسیاری از سیاست‌های بایدن را در مورد این وسایل نقلیه لغو کند. شاید مُهر پایان ترامپ بر یارانه‌ی خودروهای برقی خبر خوبی برای تسلا باشد، زیرا بسیاری از رقبای این شرکت با وجود یارانه‌های فعلی نیز قادر به رقابت جدی در بازار خودرو نیستند و احتمالاً حذف شوند.

دان ایوز، تحلیلگر Wedbush در این مورد می‌گوید: «تسلا مقیاس و گستره‌ای دارد که در صنعت خودروهای الکتریکی بی‌نظیر است. در یک رقابت بدون یارانه، این گستردگی می‌تواند به ماسک و تسلا مزیت‌های رقابتی دوچندانی بدهد.» ناگفته نماند که مانند قیمت خیلی چیزهای دیگر، قیمت سهام تسلا با پیروزی ترامپ ۱۵ درصد رشد کرد.

اسپیس ایکس نیز از پیروزی ترامپ سود زیادی خواهد برد. ترامپ در نخستین دوره‌ی ریاست‌جمهوری خود تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های فضایی آمریکا اعمال کرد که از جمله آن می‌توان به پافشاری بر ایجاد نیروی فضایی ایالات متحده و تشکیل مجدد شورای ملی فضایی برای نخستین بار در ۲۴ سال گذشته اشاره کرد. پیش‌بینی نمی‌شود که هیچ تغییر قابل توجهی در اولویت‌های فضایی آمریکا، به‌ویژه برنامه‌ی این کشور برای بازگرداندن انسان به ماه ، یعنی پروژه‌ی آرتمیس، ایجاد شود.

بیانیه‌ی حزب جمهوری‌خواه در سال جاری شامل یک بند واضح و البته مختصر بود: «فضا یک صنعت کلیدی در حال ظهور است که ایالات متحده باید نقش اصلی را در آن ایفا کند.» این کشور فضانوردان را ابتدا به ماه و به بعد به مریخ خواهد فرستاد.

در هفته‌های اخیر، تعداد دفعات اشاره‌ی ترامپ به اکتشافات فضایی به‌طرز قابل توجهی افزایش یافته است. او در یکی از سفرهای انتخاباتی اخیرش به هدف‌گذاری اسپیس ایکس برای اجرای مأموریت‌های اکتشافی در مریخ اشاره کرد و گفت: «ما یک فضانورد آمریکایی را روی مریخ فرود خواهیم آورد. ممنونیم ایلان. برو و آن سفینه فضایی را راه بینداز.» او در یک سخنرانی دیگری نیز گفت: «می‌خواهم قبل از پایان دوره‌ی ریاست‌جمهوری‌ام، به مریخ برسم.»

پنجره‌ی بعدی، انتقال از زمین به مریخ در سال ۲۰۲۶ خواهد بود؛ بنابراین می‌توان تا پیش از اتمام دوره‌ی ۴ ساله‌ی ترامپ، یک مأموریت بدون سرنشین دیگر را به مقصد مریخ کلید زد. با توجه به زمان‌هایی که ماسک و ترامپ در کارزار انتخاباتی اخیر با هم سپری کرده‌اند، احتمالاً تصادفی نیست که این تاریخ در آخرین جدول زمانی‌ای که ماسک برای برنامه‌های اسپیس ایکس برای سیاره‌ی سرخ ارائه کرده است، به چشم می‌خورد. او اعلام کرد که نخستین فضاپیماهای استارشیپ تا ۲ سال دیگر به سوی مریخ پرتاب خواهند شد و اگر فرودها به‌خوبی انجام شوند، اولین پروازهای دارای خدمه به مریخ تا ۴ سال دیگر صورت خواهد گرفت.»

رسیدن به این زمان‌بندی‌ها احتمالاً به تغییراتی در اداره‌ی هوانوردی فدرال نیاز دارد که مسئولیت نظارت بر پرتاب‌های تجاری را در ایالات متحده برعهده دارد. اسپیس ایکس ادعا می‌کند که این اداره توان همگام شدن با سرعت نوآوری‌های تجاری را ندارد و به همین خاطر یک جنگ لفظی آشکار با آن به راه انداخته است. این شرکت در وبلاگ خود اعلام کرد که تأخیرهای بیهوده‌ی اداره‌ی هوانوردی فدرال می‌تواند علت اصلی پیشنهاد تشکیل «وزارت کارآمدی» از سوی ماسک به دولت باشد.

هنوز تأثیر پیروزی ترامپ بر ایکس، رسانه‌ی اجتماعی متعلق به ماسک و xAI، شرکت هوش مصنوعی در حال رشد او، چندان واضح نیست. البته خود ماسک از قبل شروع به گمانه‌زنی در مورد اثرات احتمالی پیروزی ترامپ کرده بود. از زمان آغاز تصدی ماسک، بیش از ۲۰۰ شرکت از جمله اپل، دیزنی، آی‌بی‌ام، پارامونت و سونی تبلیغات خود را در این شبکه‌ی اجتماعی متوقف کرده‌اند. ماسک معتقد است که با پیروزی ترامپ، نظر این شرکت‌ها نیز عوض خواهد شد.

یک نظرسنجی بین‌المللی که توسط شرکت تحقیقات بازار کانتار انجام شده است، نشان می‌دهد که ۲۶ درصد از بازاریابان قصد دارند در سال ۲۰۲۵ مبلغ کمتری را به تبلیغات در ایکس اختصاص دهند، چرا که می‌ترسند محتوای افراطی روی این پلتفرم بیشتر از سود، به ضرر برند آن‌ها باشد؛ اما ماسک نظر دیگری دارد. او در جریان حضور اخیرش در پادکست اکسپرینس جو روگن گفت: «فکر می‌کنم اگر ترامپ پیروز شود، بیشتر این تحریم‌های تبلیغاتی لغو خواهد شد.»

ایکس زیر ذره‌بین چندین تحقیق و تفحص فدرال نیز رفته است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به کمیسیون تجارت فدرال اشاره کرد. لینا خان، رئیس این کمیسیون، رویه‌های حریم خصوصی ایکس را مورد انتقاد قرار داده و کمیسیون تحت‌نظارتش مشغول تحقیق و تفحص در مورد این شبکه‌ی اجتماعی هستند. ماسک یک ماه پیش در مورد خان گفت: «او به‌زودی اخراج خواهد شد.»

ثروتمندترین مرد جهان در سال‌های اخیر بارها روبه‌روی کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا قرار گرفته است. سال گذشته، این سازمان از ماسک شکایت کرد و سعی کرد او را در رابطه با خرید سهام توییتر و افشای سرمایه‌گذاری‌اش در این شرکت احضار کند؛ ماسک نیز در پاسخ، خواستار «بازنگری جامع» در این نهاد نظارتی شد.

مت میتلستد، محقق دانشگاه جورج میسون، باور دارد که سیاست‌های تجاری می‌تواند بیشترین تأثیر را بر هوش مصنوعی داشته باشد. ترامپ پیشنهاد اعمال تعرفه‌ی ۱۰ درصدی بر تمام کالاهای وارداتی و تعرفه‌ی سنگین ۶۰ درصدی بر محصولات ساخت چین را مطرح کرده است؛ چنین پیشنهادی در صورت اجرایی شدن می‌تواند تأثیر اقتصادی عمیقی بر فناوری، هوش مصنوعی و آینده‌ی آمریکا داشته باشد.