دنیای فناوری در سال ۲۰۲۴؛ از لغو خودرو اپل تا صفحه مرگ ویندوز و آخرالزمان ایکس‌باکس

۲۰۲۴ سال پرفراز و نشیبی در حوزه‌ی فناوری بود؛ سالی که وضعیت قرمز اینتل را رقم زد و برای شرکتی دیگر مانند انویدیا، به‌یادماندنی شد. تب‌وتاب هوش مصنوعی در بخش‌های گوناگون نه‌تنها کمتر نشد، بلکه با قدم‌گذاشتن OpenAI و رقبایش در مسیر توسعه‌ی هوش مصنوعی انسان‌گونه (AGI)، اتفاقات هیجان‌انگیزی رقم خوردند.

سال ۲۰۲۴ در حوزه‌ی رمزارز شاهد دو اتفاق مهم بودیم که مهم‌ترینش رشد چشمگیر قیمت بیت کوین بود. پادشاه رمزارزها با عبور از سقف تاریخی ۱۰۰ هزار دلار، رکوردی بی‌سابقه از خود به‌جای گذاشت تا یکی از درخشان‌ترین سال‌ها برای بیت کوین رقم بخورد.

در ادامه‌، مهم‌ترین اتفاقات دنیای فناوری در سال ۲۰۲۴ را مرور می‌کنیم. توجه داشته باشید که فهرست ما به‌ترتیب و بر اساس اهمیت چیده نشده است.

اوایل ۲۰۲۴ خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی غیرمنتظره از لغو پروژه‌ی Apple Car خبر داد. اپل درحالی روی یکی از جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌هایش خط قرمز کشید که حدود یک دهه روی آن کار می‌کرد. تقریبا دو هزار کارمندی که روی پروژه‌ی تایتان کار می‌کردند یا بیکار شدند یا به بخش‌های دیگر اپل رفتند.

اپل باور داشت که می‌تواند خودرویی بهتر از تسلا تولید کند؛ اما بدون همکاری با شرکای خودروسازی بزرگ، این کار تقریبا غیرممکن بود. اولویت‌بندی و تصمیم‌های اشتباهی که اپل در طول مسیر توسعه اتخاذ کرد، عامل مهم دیگری بود که به مرگ تایتان منجر شد.

لغو پروژه‌ی تایتان در بحبوحه‌ی حضور خبرساز شیائومی در صنعت خودرو اتفاق افتاد. SU7 سدان اسپرت و برقی چینی‌ها با مشخصات فنی چشمگیر و قیمت‌ رقابتی، به‌سرعت در میان خریداران محبوب شد و شیائومی را مجبور کرد تا هدف‌گذاری فروش اولین خودرو خود را تا پایان ۲۰۲۴ به ۱۳۰ هزار دستگاه برساند.

ایلان ماسک پس از وعده‌های فراوان سرانجام از اولین تاکسی رباتیک تسلا با نام سایبرکب (Cybercab) پرده برداشت. تمرکز کامل روی فناوری خودران و ظاهر آینده‌نگر و عجیب خودرو، در همان نگاه اول نشان می‌دهد که ماسک چه بلندپروازی‌هایی در سر دارد.

سایبرکب درهایی دارد که همچون بالِ پروانه به سمت بالا باز می‌شوند و اتاق کوچکش صرفا از دو مسافر میزبانی می‌کند. سایبرکب در نگاه اول شبیه نسخه‌ی کوچک‌تر از پیکاپ پرحاشیه‌ی سایبرتراک است.

سایبرکب را می‌توان قدم مهمی در رویاهای بلندپروازانه‌ی ماسک دانست؛ رویایی که در آن، خودروهای خودران با ایمنی بالا و قیمتی ارزان به‌دست مردم می‌رسد.

ماسک در زمان رونمایی از سایبرکب گفته بود قیمت خودرو جدید تسلا کمتر از ۳۰ هزار دلار خواهد بود و انتظار دارد که خودروهای خودران بین ۱۰ تا ۲۰ برابر امن‌تر از خودروهایی باشند که توسط انسان هدایت می‌شوند.

از لیسا سو به‌عنوان زنی یاد می‌شود که AMD را از فرش به عرش رساند. شاید باورش سخت باشد که تنها یک دهه‌ پیش، ای‌ام‌دی که امروز رقیب قدری برای اینتل و انویدیا در حوزه‌ی پردازنده‌ و کارت گرافیک محسوب می‌شود، در آستانه‌ی ورشکستگی قرار داشت.

سو از زمانی که فرمان هدایت AMD را در اکتبر ۲۰۱۴ (مهر و آبان ۱۳۹۳) به دست گرفت، این شرکت رو‌به‌ ورشکستگی را به بازیگری مهم در حوزه‌ی خود تبدیل کرد. موفقیت چشمگیر سو در نجات AMD، نام او را در فهرست مدیران برتر ۲۰۲۱ مجله‌ی Barron، قدرتمندترین زنان ۲۰۲۳ مجله‌ی Fortune، پردرآمدترین مدیر فهرست S&P 500 در سال ۲۰۱۹، تاثیرگذارترین افراد در حوزه‌ی هوش مصنوعی مجله‌ی Time و مدیرعامل سال ۲۰۲۴ قرار داد.

از جمله دستاوردهای قابل توجه سو می‌توان به بازسازی مجموعه‌محصولات AMD با معرفی پردازنده‌های Ryzen و معماری هسته‌ی Zen به طور کلی اشاره کرد که توانست در آن زمان، هم در حوزه‌ی مصرف‌کننده و هم در حوزه‌ی سرور، رقبایی از جمله اینتل را با چالش جدی مواجه کند.

صبح ۱۹ جولای ۲۰۲۴ (۲۹ تیر)، یک به‌روزرسانی ظاهراً عادی از سمت شرکت آمریکایی CrowdStrike بخش بزرگی از دنیا را به هرج‌ومرج انداخت. تعداد زیادی از بزرگ‌ترین خطوط هوایی، پخش‌کنندگان برنامه‌های تلویزیونی، بانک‌ها، بیمارستان‌ها، شرکت‌های بیمه، سوپرمارکت‌ها و بسیاری از کسب‌وکارها و خدمات حیاتی در سراسر جهان دچار قطعی گسترده شدند و انبوهی از دستگاه‌های ویندوزی دنیا در کام صفحه‌ی آبی مرگ فرو رفتند.

از فاجعه‌ی CrwodStrike به‌عنوان بزرگ‌ترین اختلال IT تاریخ یاد می‌شود. ابعاد این قطعی به‌حدی گسترده بود که رسانه‌های خبری در عرض یک ساعت پس از شروع خبررسانی، مجبور به توقف به‌روزرسانی فهرست شرکت‌های آسیب‌دیده شدند، چون هر لحظه نام چندین شرکت به فهرست اضافه می‌شد و ردیابی تمام آن‌ها تقریباً غیرممکن بود.

۲۰۲۴ سال بسیار سختی برای اینتل بود. مشکلات ناپایداری پردازنده‌های نسل ۱۳ و ۱۴ اینتل چنان عمیق بود که بسیاری از افراد را به سمت خرید CPU از شرکت رقیب یعنی AMD سوق داد و اینتل را به مرز درهم‌شکستگی رساند.

اینتل که زمانی در دنیای تراشه فرمانروایی می‌کرد، پس از حرکت اپل به سمت تولید تراشه‌های اختصاصی برای مک، ضربه‌ی سنگینی خورد. اینتل این فرصت را داشت که با همکاری سونی، تراشه‌ی اختصاصی برای پلی‌استیشن بسازد؛ اما همان فرصت را هم از دست داد.

امسال روند کاهش درآمد اینتل متوقف شد و تیم آبی کماکان بزرگ‌ترین سازنده‌ی پردازنده‌‌ برای کامپیوتر شخصی و لپ‌تاپ به‌شمار می‌رود، اما آمار کلی فروشش در نیمه‌ی اول سال ۲۰۲۴ کمتر از انتظار بوده است.

در سال ۲۰۲۴ در مورد سقوط ارزش سهام اینتل گزارشی منتشر شد که جزئیاتش شوکه‌کننده بود. تنها در عرض ۲۴ ساعت، ارزش سهام اینتل تا ۳۰ درصد سقوط کرد و ۳۹ میلیارد دلار از ارزش بازار این غول فناوری کاسته شد. ارزش کل بازار اینتل از ابتدای سال جاری میلادی با افت ۶۰ درصدی از ۲۱۰ میلیارد دلار به حدود ۸۲ میلیارد دلار رسیده است.

اینتل که سال‌ها ارزشمندترین تراشه‌ساز ایالات متحده بود، اکنون از نظر ارزش بازار فقط یک‌شانزدهم انویدیا است. شاید همین مسائل باعث جداشدن پت گلسینگر، مدیرعامل سابق، از تیم آبی شد.

بازنشستگی پت گلسینگر، حدود سه سال پس از در دست گرفتن مجدد سکان هدایت اینتل، نشان داد که هیئت‌مدیره از عملکرد او راضی نبود.

اینتل تحت رهبری گلسینگر بخش قابل توجهی از ارزش بازارش را از دست داد، با چالش کنترل کیفیت تراشه‌هایش مواجه شد، مشتریانی مانند اپل را به سایر رقبای تولیدکننده‌ی پردازنده واگذار کرد و حالا خطر جاماندن از قطار هوش مصنوعی را پیش روی خود می‌بیند.

گلسینگر در ۱۸ سالگی به اینتل پیوست و به مدت ۳۰ سال، از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۹ تمام توانش را به کار بست. گلسینگر معمار اصلی ۴۸۶، پردازنده‌ی پرچمدار اینتل در سال ۱۹۸۹ بود که به‌عنوان اولین تراشه‌ی x86 با بیش از یک میلیون ترانزیستور، تیم آبی را وارد بزرگ‌ترین فاز رشد خود کرد.

گلسینگر قول داده بود که اینتل را به رقبای قدرتمندش نزدیک کند و تا سال ۲۰۲۵ یعنی تا پایان برنامه چهار ساله‌اش، دوباره در فناوری تولید تراشه پیشتاز شود؛ برنامه‌ای بلندپروازانه که هزینه‌های سنگینی روی دست اینتل گذاشت و نتیجه‌ی خوبی به‌همراه نداشت.

مقامات آمریکایی از پنج سال پیش در تلاش بوده‌اند شبکه‌ی اجتماعی تیک‌تاک را توقیف یا فیلتر کنند. با تصویب مجلس سنا و امضای جو بایدن، پایان حضور تیک‌تاک در آمریکا بسیار نزدیک است.

سال ۲۰۱۸ هنگامی‌که تیک‌تاک در آمریکا راه‌اندازی شد، بیشتر به‌عنوان مکانی سرگرم‌کننده برای دیدن محتواهای طنزآمیز و جالب شناخته می‌شد که کتابخانه‌ی موسیقی وسیعی داشت و امکانات پیشرفته‌ای برای ویرایش ویدیوها ارائه می‌داد.

تیک‌تاک اکنون بیش‌از ۱۶۰ میلیون کاربر در آمریکا دارد و دیگر صرفا شبکه‌ی اجتماعی سرگرمی‌محور نیست؛ چراکه به بستری برای کنش‌های سیاسی در آمریکا تبدیل شده است.

دولت آمریکا به ادعای جاسوسی تیک‌تاک از محتوای کاربران آمریکایی،‌ بایت‌دنس (شرکت مادر) را مجبور کرد تا ۱۹ ژانویه (۳۰ دی)، تیک‌تاک را بفروشد. در غیر این صورت استفاده از تیک‌تاک در آمریکا ممنوع خواهد شد.

اوایل شهریور، پلیس فرانسه، پاول دورف، بنیان‌گذار و مدیرعامل تلگرام را هنگام خروج از جت شخصی‌اش در فرودگاه لو بورژه در حومه‌ی پاریس دستگیر کرد؛ خبری که به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد و حتی واکنش انتقادی ایلان ماسک را به‌دنبال داشت.

دستگیری پاول دورف در پی صدور حکمی توسط OFMIN صورت گرفت که نهادی برای جلوگیری از خشونت علیه کودکان است. مقام‌های رسمی فرانسه براساس تحقیقات اولیه، حکم تفتیش علیه پاول دورف صادر کرده بودند. این حکم تنها در صورتی اعتبار داشت که دورف وارد خاک فرانسه شود.

مقام‌های فرانسوی معتقدند که عواملی مانند فقدان نظارت و همکاری با مجریان قانون و ارائه‌ی قابلیت‌هایی مانند رمزارز و شماره‌های موقت، تلگرام را به ابزاری برای قاچاق مواد مخدر، آزار کودکان و کلاهبرداری تبدیل کرده است.

GPT-4o نسخه‌ی اصلاح‌شده‌ی مدل زبانی GPT-4 محسوب می‌شود که به‌عنوان قلب تپنده‌ی چت‌بات معروف ChatGPT عمل می‌کند. حرف o در عبارت GPT-4o مخفف Omni به معنی عالم‌گیر یا جهانی است.

میرا موراتی، مدیر ارشد سابق فناوری OpenAI، در جریان رونمایی از GPT-4o ادعا کرد که این هوش مصنوعی بسیار سریع‌تر از مدل‌های قبلی است و در زمینه‌ی درک متن و محتوای تصویری و محتوای صوتی عملکرد چشمگیری از خود نشان می‌دهد.

OpenAI در مراسم رونمایی از GPT-4o، دستیار صوتی پیشرفته‌ی خود را به‌نمایش گذاشت که عملکردی شگفت‌انگیز داشت؛ عملکرد دستیار صوتی ChatGPT به‌قدری حیرت‌انگیز بود که بسیاری آن را یادآور فیلم‌ سینمایی Her می‌دانستند.

غوغای هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۴ با معرفی دسته‌ای جدید از کامپیوترهای شخصی با نام «کوپایلت‌پلاس» ادامه یافت. مایکروسافت با معرفی نسل جدید لپ‌تاپ‌های سرفیس با تراشه‌های سری اسنپدراگون ایکس کوالکام، اولین‌بار از نام کوپایلت‌پلاس استفاده کرد.

بر اساس معیارهای مایکروسافت، هر دستگاهی که به واحد پردازش عصبی (NPU) با عملکرد حداقل ۴۰ تاپس مجهز باشد، در دسته‌ی کامپیوترهای کوپایلت‌پلاس قرار می‌گیرد. بدین ترتیب این کامپیوترها می‌توانند در برخی شرایط، بی‌نیاز از اینترنت، مدل‌های هوش مصنوعی را روی دستگاه اجرا کنند.

همستر کامبت خیلی زود در میان کاربران بی‌شمار از جمله ایرانی‌ها به محبوبیت رسید. سازوکار آسان این بازی کریپتویی تلگرامی (کلیک‌کردن روی صفحه و جمع‌آوری سکه)، باعث شد تا شاهد موج فزاینده‌ی کاربرانش باشیم که به امید کسب درآمد، وقت زیادی را صرف آن می‌کردند؛ اما درنهایت شاهد درآمدزایی زیادی برای کاربران نبودیم.

همستر کامبت با ۳۰۰ میلیون کاربری که داشت سرانجام ۵ مهر در صرافی‌های مهم رمزارز لیست شد. فصل جدید این بازی از ۳۰ شهریور ۱۴۰۳ آغاز شد. ازجمله مهم‌ترین تغییرات فصل دوم همستر کامبت می‌توان به تغییر رنگ و محیط کاربری، تغییر دارایی داخلی از سکه به الماس و تغییرات دیگر در تعداد دریافت توکن‌ها اشاره کرد.

در سال ۲۰۲۴ قیمت بیت‌کوین برای نخستین‌بار از مرز ۱۰۰ هزار دلار عبور کرد تا لحظه‌ای تاریخی رقم بخورد و هیجان کم‌سابقه‌ای به بازار رمزارزها تزریق شود.

انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا، تاثیر بسیار زیادی بر افزایش چشمگیر قیمت بیت‌کوین گذاشت. او نگاه مثبتی به رمزارزها دارد و وعده‌های مهمی در رابطه‌ با نقش آمریکا در بازار رمزارزها مطرح کرده است.

همزمان با رشد قیمت جهانی بیت‌کوین، قیمت ریالی این رمزارز در صرافی‌های ایرانی نیز رشد بی‌سابقه‌ای تجربه کرد.

بخش گیمینگ مایکروسافت در سال ۲۰۲۴ با تغییر بزرگ استراتژی خود، تعدادی از بازی‌های انحصاری کنسول ایکس باکس را برای سایر کنسول‌ها از جمله پلی استیشن ۵ منتشر کرد.

فیل اسپنسر، مدیر ایکس‌باکس، گفته بود تغییری در رویکرد ایکس‌باکس در قبال بازی‌های انحصاری اعمال نشده است؛ اما همزمان پیش‌بینی کرد که تعداد بازی‌های انحصاری کنسول‌ها در دهه‌ی بعدی کمتر شود.

اسپنسر از ایکس‌باکس به‌عنوان «کنسول» یاد نمی‌کند، چون دیگر این تعریف برای توصیف ایکس‌باکس کافی نیست. بخش گیمینگ مایکروسافت از کنسول ایکس‌باکس فراتر می‌رود و به‌تدریج درحال ساخت آینده‌ای است که در آن «هر صفحه‌نمایشی یک ایکس‌باکس باشد.»

آینده‌ی ایکس‌باکس هنوز مشخص نیست. دنیایی را تصور کنید که در آن کنسول پلی‌استیشن را داریم که می‌تواند تمام بازی‌های بزرگ مایکروسافت و سونی را اجرا کند و از سمت دیگر، ایکس‌باکسی را داریم که به کاتالوگ بازی‌های سونی دسترسی ندارد.

ویژن پرو اپل، موج تازه‌ای در دنیای فناوری به‌راه انداخت تا شاهد سرعت بیشتری در توسعه‌ی هدست‌های واقعیت ترکیبی و عینک‌های هوشمند باشیم.

گوگل با معرفی سیستم‌عامل اندروید XR و سامسونگ با معرفی پروژه‌ی موهان، در جهت توسعه‌ی عینک‌ و هدست‌های واقعیت ترکیبی گام بزرگی برداشتند. به نظر می‌رسد سال ۲۰۲۵ شاهد رقابت داغ و تنگاتنگ هدست‌های واقعیت مجازی و عینک‌های مجهز به هوش مصنوعی باشیم.

در اوایل ۲۰۲۴ ایلان ماسک خبر کاشت اولین ایمپلنت در مغز انسان را اعلام و نام اولین محصول نورالینک را «تله‌‌پاتی» اعلام کرد.

نورالینک دستگاهی آزمایش کرد که به افراد مبتلا به آسیب نخاعی کمک می‌کند. با کاشت تراشه‌ی این شرکت در مغز اولین بیمار، او توانست بازی‌های ویدیویی انجام دهد، در اینترنت گشت‌وگذار کند، در شبکه‌های اجتماعی پست منتشر کند و نشانگر ماوس را روی لپ‌تاپ حرکت دهد.

نورالینک در سال ۲۰۱۶ راه‌اندازی شد و در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که موفق به تولید رشته‌های انعطاف‌پذیری شده است که می‌توانند به لطف رباتی شبیه چرخ خیاطی در مغز کاشته شوند.

ایده‌ی مهندسان این است که رشته‌ها، سیگنال‌های مغز انسانی با ناتوانی جسمی را بخوانند و سپس داده‌ها را به گوشی یا کامپیوتر منتقل کنند و بدین ترتیب بیمار قادر خواهد بود تنها با افکار خود و بدون نیاز به ضربه‌زدن، تایپ‌کردن یا حتی لمس صفحه‌نمایش، وسیله‌ای را کنترل کند.

استرالیا پس از ماه‌ها بحث و تبادل نظر قانون‌گذاران، سرانجام قانون جنجالی ممنوعیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای افراد زیر ۱۶ سال را به تصویب رساند؛ قانونی سخت‌گیرانه که با انتقاد شرکت‌هایی مانند متا مواجه شد.

قانون جدید استرالیا، غول‌های فناوری از جمله متا و تیک‌تاک را مجبور می‌کند تا از استفاده‌ی کاربران زیر سن قانونی جلوگیری کنند؛ در غیر این صورت با جریمه‌ای تا ۴۹٫۵ میلیون دلار استرالیا (۳۲ میلیون دلار آمریکا) مواجه خواهند شد. آزمایش روش‌های اجرای این قانون از دی ماه آغاز خواهد شد.

SearchGPT موتور جست‌وجویی قدرت‌گرفته از هوش مصنوعی است که به‌صورت بی‌درنگ به اطلاعات موجود در سراسر اینترنت دسترسی دارد.

سرچ جی‌پی‌تی با بهره‌گیری از پتانسیل‌های مدل‌‌های زبانی بزرگ و کنارزدن الگوریتم‌های رایج، الگوی سرچ کاربران را از محتوای سئویی براساس کلمات کلیدی، به جست‌وجوی محاوره‌ای تغییر می‌دهد. به‌عبارتی، کاربران برخلاف روال کار موتورهای جست‌وجوی سنتی که باید برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر از کلیدواژه‌های خاص استفاده کنند، می‌توانند به زبان طبیعی سؤالات خود را بپرسند.

موتور جست‌وجوی SearchGPT می‌تواند نقطه‌ی شروع تهدیدی جدی برای گوگل باشد؛ شرکتی که شتاب‌زده قابلیت‌های هوش مصنوعی را به موتور جست‌وجوی خود اضافه کرد تا مبادا کاربران را به رقبایی واگذار کند که در ارائه‌ی قابلیت‌های مشابه پیش‌دستی کرده‌اند.

از زمان ظهور هوش مصنوعی، همواره سؤال بوده که این فناوری چه زمانی به‌اندازه‌ی انسان، هوشمند خواهد شد. در سال ۲۰۲۴ بیش‌از هر زمان دیگری از زبان چهره‌های سرشناس فناوری، در مورد AGI یا همان هوش مصنوعی انسان‌گونه شنیدیم.

سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، پیش‌تر گفته بود که به‌دنبال ساخت هوش مصنوعی انسان‌گونه است که بتواند کارهای فکری را مثل انسان‌ها انجام دهد.

افرادی همچون مصطفی سلیمان، مدیرعامل واحد هوش مصنوعی مایکروسافت نیز در مورد AGI نظراتشان را گفته‌اند؛ اما اینکه قادر خواهیم بود روزی به آن نقطه برسیم، مسئله‌ای است که تنها گذشت زمان، نشان خواهد داد.

خبر رفع مشکل رجیسترشدن آیفون شاید برای برخی از ایرانی‌ها، مهم‌ترین اتفاق حوزه‌ی فناوری بود. خبری که خریداران آیفون، سه سال منتظر شنیدنش بودند.

ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، ۹‌ آبان از رفع مشکل رجیستری آیفون خبر داد؛ خبری که تا حدی زیرسایه‌ی خبر بعدی قرار گرفت: تعرفه‌ی جدید واردات آیفون.

پس از واکنش‌های منفی گسترده‌ی کاربران، تعرفه جدید واردات آیفون در جلسه‌ی ۱۳ آبان هئیت دولت تصویب شد. با وجود گذر حدود یک و نیم ماه، هنوز هم جمع‌بندی نهایی درباره‌ی رجیستر تمامی آیفون‌هایی که در چند سال اخیر وارد کشور شده‌اند، انجام نشده است.

حالا نوبت شما است. برای شما مهم‌ترین اتفاق دنیای فناوری در سال ۲۰۲۴ چه بود؟