توالی های ژنتیکی، تاریخچه انسان را در آفریقا آشکار می کنند

تاریخ اولیه‌ی بشر در آفریقا با انجام یک مطالعه‌ی جدید روی ۱۸۰ ژنوم حاصل از چندین گروه قومی در این قاره که برخی از آن‌ها تا قبل از این هیچ‌گاه مورد آنالیز قرار نگرفته‌اند، آشکار می‌شود. نتایج اولیه نشان می‌دهد که در حدود بیش از ۴۰ هزار سال پیش، دو گروه آفریقایی (سان و پیگمه‌های باکا) از نظر جمعیت تقریبا دو برابر اندازه‌ی دیگر گروه‌های قومی موجود در حال حاضر بودند و گروه‌های سان و باکا در بخش‌های مرکزی-شرقی جنوب آفریقا دارای همپوشانی جغرافیایی بودند. پژوهشگران بخشی از نتایج این پژوهش را که هنوز منتشر نشده‌ است، در نشست انجمن آمریکایی ژنتیک انسانی در سندیگو ارائه دادند. سارا تیشکوف متخصص ژنتیک انسانی در دانشگاه پنسیلوانیا می‌گوید:

این مطالعه جامع‌ترین توالی‌یابی کل ژنوم از گروه‌هایی است که نماینده‌ی تنوع ژنتیکی اجداد انسان‌ها هستند.

به همراه تجریه‌و‌تحلیل ژنتیکی بقایای انسان‌های باستانی از آفریقا که سال پیش منتشر شد، داده‌های اخیر در حال پر کردن فضای خالی در زمینه‌ی تاریخ انسان‌های اولیه است. اگرچه گونه‌ی انسان در حدود ۲۵۰ تا ۳۱۵ هزار سال پیش از آفریقا منشا گرفت، ژنتیک‌دانان توجه خود را به‌طور انحصاری به گروه کوچکی از انسان‌های آفریقایی که ده‌ها هزار سال بعد رو به شمال و به سمت اروپا مهاجرت کردند، جلب کردند. در حال حاضر چندین پروژه در حال کار روی این موضوع هستند.

گروه‌های قومی در آفریقا از جمله جوامع سان در بوتسوانا در حال کار با دانشمندان برای آشکار شدن تاریخ انسان‌های اولیه روی این قاره هستند

در سال ۲۰۰۹، تیشکوف و همکارانش پژوهشی را منتشر کردند که در آن قطعات کوچکی از ژنوم انسان‌های مربوط به ۱۰۰ گروه از ۲ هزار گروه قومی موجود در آفریقای امروزی را مورد بررسی قرار داده بودند. نتایج نشان می‌داد که گروه‌های سان و باکا ممکن است دارای یک جد مشترک از انسان‌های شکارچی-گردآورنده در آفریقا باشند. اما برای آزمون این فرضیه، تیشکوف به کل ژنوم آن‌ها و دیگر گروه‌های قومی نیاز داشت. این گروه پژوهشی چندین سال را برای گرفتن تایید انجام پروژه از دولت‌های آفریقایی این منطقه صرف کردند. تیشکوف و همکارانش با پژوهشگران محلی همکاری کردند و با جوامعی که در نظر داشتند برای شرکت در پروژه اعلام آمادگی کنند، در مورد ژنتیک صحبت کردند و توضیح دادند که چه چیزهایی می‌توانند در مورد اجداد اولیه خود یاد بگیرند. ژنتیک‌دانان درمورد بسیاری از جوامعی که در مناطق دور‌افتاده‌ی آفریقا زندگی می‌کنند، مانند گروه سابو در جنوب غربی اتیوپی چیز زیادی نمی‌دانند.

پژوهش‌های ژنومیک در آفریقا می‌تواند مجادله‌آمیز باشد و بسیاری از دانشمندان در چنین پروژه‌هایی به کار گرفته می‌شوند تا جوامعی که با آن‌ها کار می‌کنند را وارد پژوهش کنند. کنسرسیومی آفریقایی تحت عنوان H3Africa که از پژوهش‌های ژنومی حمایت می‌کند خواستار مشارکت دانشمندان آفریقایی در چنین پروژه‌هایی شده است. در سال گذشته یک گروه بومی از آفریقای جنوبی دستورالعمل‌های اخلاقی‌پژوهشی برای دانشمندانی که می‌خواهند با این مردم کار کنند، ارائه دادند.

در حدود یک پنجم از تنوع ژنتیکی شناسایی‌شده در این پروژه، تا قبل از این گزارش نشده بود. مدل‌های آماری این داده‌ها نشان می‌دهد که مردم هادزا و سندو از تانزانیا در ۳۰ هزار سال قبل دارای یک جد مشترک بوده‌اند. این یافته‌ها همچنین نشان می‌دهد که در این دوره بین گروه‌های هادزا، سان و باکا که همه شکارچی-گردآورنده بوده‌اند، در هم آمیختگی‌هایی اتفاق افتاده است. تیشکوف می‌گوید:

من تصور می‌کنم که ما شاهد یک جد مشترک باستانی در بین گروه‌های اصلی شکارچی-گردآورنده‌ی آفریقا هستیم.

پانتوس اسکوگلند متخصص ژنتیک باستانی در موسسه‌ی فرانسیس کریک در لندن می‌گوید:

برخی از این یافته‌ها با نشانه‌های درهم آمیختگی گروه‌های هادزا و سان در DNA استخراج‌شده از بقایای انسان‌های دارای قدمت ۲۵۰۰ و ۸۱۰۰ سال همخوانی دارد.

دیگر پژوهشگران می‌خواهند قبل از اینکه موضوع همپوشانی جغرافیایی گروه‌های هادزا، سان و باکا را بپذیرند، تجزیه‌و‌تحلیل بیشتری از داده‌ها ببینند. دیپتی گارداسانی یک متخصص ژنتیک در موسسه‌ی ولکام سنگر می‌گوید:

در مطالعات قبلی شواهد کمی درمورد درهم آمیختگی مردم این گروه‌ها، ارائه شده است اما این امر امکان پذیر است. در این زمینه چیز غیر ممکنی در آفریقا وجود ندارد؛ زیرا ما اطلاعاتی درمورد اینکه انسان‌ها در این قاره در ۵ هزار سال پیش چه می‌کرده‌اند، نداریم.

این شکاف اطلاعاتی در سال‌های پیش رو ممکن است از بین برود، زیرا گروه‌های مختلفی در حال کار روی ژنوم انسان‌های آفریقایی هستند. گارداسانی نتایج حاصل از آنالیز کل ژنوم مربوط به ۲ هزار فرد از اوگاندا را در نشست انجمن ژنتیک ارئه داد. H3Africa نیز تاکنون بیش از ۴۰۰ ژنوم متعلق به مردم آفریقا را تعیین توالی کرده است. پس از انجام تجزیه‌و‌تحلیل بیشتر، تیشکوف قصد دارد نتایج خود را منتشر کند و اطلاعات خود را با دیگران به اشتراک بگذارد. شائو هوا فان، متخصص زیست‌شناسی ملکولی در دانشگاه فودان چین می‌گوید:

این امر ضروری است؛ از آن‌جایی که تا سال ۲۰۱۶ در حدود ۸۰ درصد از افراد موجود در مطالعات ژنتیکی از اجداد اروپایی بوده‌اند. ما می‌دانیم که انسان‌ها از آفریقا منشا گرفته‌اند اما نمی‌دانیم که آن‌ها قبل از این در چه وضعیتی بوده‌ا‌ند. ما چیزی در مورد تاریخ خودمان نمی‌دانیم.