تغییر مداوم موقعیت شمال مغناطیسی زمین نشان‌دهنده چیست؟

از سال ۲۰۱۵، نقطه‌ای که قطب‌نما به آن اشاره می‌کند، با سرعت بیش از ۴۸ کیلومتر در سال به سمت سیبری در حال تغییر بوده است. هفته‌ی گذشته، پس از تأخیر ناشی از تعطیلی دولت در آمریکا، انسان‌ها بالاخره این تغییر را وارد سیستم‌ها کردند.

دانشمندان در روز دوشنبه (چهارم فوریه ۲۰۱۹)، یک به‌روزرسانی فوری از مدل مغناطیسی جهان منتشر کردند؛ مدلی که سیستم‌های GPS تلفن‌های همراه و سیستم‌های نظامی برای جهت‌یابی از آن استفاده می‌کنند. این تغییر برای اکثر ما یک تغییر جزئی است و تنها برای افرادی که به‌دنبال جهت‌یابی بسیار دقیقی در نزدیکی قطب شمال هستند، قابل‌توجه است.

اما تغییر بی‌وقفه‌ی قطب مغناطیسی شمال نشان‌دهنده‌ی این است که در اعماق زمین چیز عجیب و احتمالا قدرتمندی در حال اتفاق افتادن است. فیل لیورمور ژئوفیزیکدان از دانشگاه لیدز می‌گوید دانشمندان شاید تنها با دنبال کردن آن بتوانند متوجه شوند، چه چیزی در حال وقوع است.

میدان مغناطیسی زمین تقریبا در عمق ۳۲۰۰ کیلومتری از سطح زمین در حال تولید شدن است؛ در توپی در حال گردش از مواد فلزی مذاب که هسته‌ی زمین را تشکیل می‌دهد. تغییر در این جریان‌های زیرزمینی موجب تغییر خطوط میدان مغناطیسی زمین و قطب‌هایی  خواهد شد که این خطوط در آن همگرا می‌شوند. بنابراین شمال مغناطیسی زمین با شمال جغرافیایی آن (نقطه‌ی پایانی محور گردشی زمین) همراستا نبوده و به‌طور مداوم در حال حرکت است.

رکوردهای مربوط‌به میدان‌های مغناطیسی باستانی که از سنگ‌های بسیار قدیمی به‌دست آمده‌اند، نشان می‌دهند که قطب‌ها حتی ممکن است دچار تلنگر و تغییر ناگهانی شوند؛ رویدادی که به‌طور متوسط طی چندین میلیون سال سه بار اتفاق افتاده است. اولین سفر اکتشافی که در سال ۱۸۳۱ برای یافتن شمال مغناطیسی انجام شد، محل آن را در قطب شمال کانادا مشخص کرد و وقتی در اواخر دهه‌ی ۱۹۴۰، ارتش آمریکا به‌دنبال یافتن قطب برآمد، محل آن حدود ۴۰۰ کیلومتر به سمت شمال غرب تغییر کرده بود.

از سال ۱۹۹۰ به بعد نیز این محل در تغییری عظیم به‌اندازه‌ی ۹۷۰ کیلومتر جابه‌جا شد. این نقطه در حال حاضر در میان اقیانوس قطب شمال‌ (چهار درجه‌ی شمال جغرافیایی) قرار گرفته است. جالب اینجا است که قطب مغناطیسی جنوب، تغییرات در همتای شمالی خود را منعکس نکرده است و از سال ۱۹۹۰، موقعیت آن نسبتا پایدار و دور از ساحل شرقی قطب جنوب مانده است. پژوهش‌های لیورمور نشان می‌دهند که موقعیت قطب شمال توسط دو تکه از میدان‌های مغناطیسی که زیر کانادا و سیبری قرار گرفته‌اند، کنترل می‌شود. او در سال ۲۰۱۷ گزارش کرد که ظاهرا قطعه‌ای که زیر کانادا قرار گرفته است، در نتیجه‌ی حرکت متلاطم آهن در هسته‌ی طوفانی زمین، در حال ضعیف شدن است. او در ماه دسامبر در نشست اتحادیه‌ی ژئوفیزیک آمریکا پیشنهاد کرد که شاید تلاطمی که در زیر قطب شمال وجود دارد بتواند حرکت در خطوط میدان مغناطیسی زمین را توجیه کند.

تا تابستان، اختلاف بین مدل مغناطیسی زمین و موقعیت واقعی قطب مغناطیسی شمال تقریبا از آستانه‌ی مورد نیاز برای جهت‌یابی دقیق فراتر خواهد رفت.

او و همتایان آمریکایی‌اش، روی یک مدل جدید کار کرده‌ بودند که تقریبا آماده‌ی انتشار بود، ولی با تعطیلی دولت آمریکا و عدم تأمین بودجه مواجه شد. اگرچه آژانس بریتانیا قادر بود عناصر مدل جدید را روی سایت خود منتشر کند، ولی اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا مسئول میزبانی این مدل و قرار دادن آن در دسترس عموم بود. این بخش از مدل یک هفته پس از اینکه کارمندان اداره ملی اقیانوسی و جوی سر کارشان برگردند، در دسترس قرار خواهد گرفت.

بعضی افراد معتقدند که زمین دارد به‌سمت وارونگی قطب‌ها پیش می‌رود؛ رویدادی که ۷۸۰ هزار سال است، اتفاق نیفتاده و ناآرامی قطب شمال ممکن است نشانه‌ای از نزدیک بودن آن باشد. اما لیورمور در این زمینه شک دارد. او می‌گوید:

شواهدی وجود ندارد که نشان‌دهنده‌ی این باشد که تغییرات محلی در قطب شمال علامتی از رویدادی بزرگ‌تر باشد.

به هر حال، وارونگی میدان مغناطیسی رویدادی است که صدها سال زمان می‌برد و دولت فدرال آمریکا وقت کافی برای تنظیم آن را (در مدل‌های خود) خواهد داشت.