چین به‌زودی در پژوهش‌های هوش مصنوعی از آمریکا پیشی می‌گیرد

ژوئن سال گذشته در کنفرانس بینایی کامپیوتری جهان، گوگل و اپل حامی مسابقه‌ای علمی شدند که الگوریتم‌ها را برای درک تصاویری از دوربین‌های دوقلویی به چالش می‌کشید که تحت شرایط گوناگون نظیر هوای آفتابی یا نامساعد جمع‌آوری شده بودند. نرم‌افزار هوش مصنوعی پیروز در آن رقابت می‌توانست در زمینه‌ی پروژه‌های پولساز نظیر خودروهای خودران یا واقعیت افزوده به غول‌های فناوری آمریکایی کمک کند؛ اما برنده‌ی این مسابقه‌ی علمی، مؤسسه‌ای با علایق و تعهدات کاملا متفاوت بود: دانشگاه ملی فناوری‌های دفاعی چین که یک مرکز علمی رده‌بالای نظامی و بخشی از ارتش آزادی‌بخش خلق این کشور محسوب می‌شود.

این داستان کوتاه، بیانگر بلندپروازی‌های گسترده‌ی چین در حوزه‌ی هوش مصنوعی و برتری و پیشگامی اخیر چینی‌ها در عرصه‌ی یادشده است. دولت چین در سال ۲۰۱۷ راهبرد تازه‌ای را اعلام کرد که براساس آن، چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ به رهبر جهان در عرصه‌ی هوش مصنوعی تبدیل شود. اکنون تازه‌ترین داده‌ها از خروجی پژوهشگران هوش مصنوعی آمریکایی و چینی نشان می‌دهد که چین در مسیر رسیدن به هدف یادشده قرار دارد.

در زمینه‌ی حجم مطلق مقالات هوش مصنوعی که هر ساله منتشر می‌شوند، چین از مدت‌ها پیش آمریکا را پشت سر گذاشته؛ اما همواره پرسش‌هایی پیرامون کیفیت و تاثیرگذاری این مقالات وجود داشته است. مؤسسه‌ی هوش مصنوعی الن (AI2) واقع در سیاتل آمریکا به‌تازگی تجزیه‌وتحلیلی در حوزه‌ی هوش مصنوعی انجام داده که نشان می‌دهد سهم چین از نشریات برجسته‌ی هوش مصنوعی به‌سرعت در حال نزدیک‌شدن به سهم ایالات متحده است. اگر روند فعلی تداوم داشته باشد، هر دو کشور در سال ۲۰۲۰ به سهمی برابر از نشریات برجسته‌ی علمی دست خواهند یافت.

از سال‌ها پیش به روند روبه‌رشد چین در انتشار مقالات هوش مصنوعی اشاره شده است؛ از جمله گزارشی در مورد رقابت‌پذیری ایالات متحده در پژوهش‌های هوش مصنوعی که به سفارش دولت باراک اوباما منتشر شد. بااین‌حال، منتقدان با دیده‌ی شک و تردید به این موفقیت نگاه می‌کنند؛ زیرا مؤسسات پژوهشی چین در امر انتشار مقالات کم‌کیفیت و حتی کلاهبرداری علمی، سابقه‌ای شناخته‌شده دارند.

بااین‌حال وقتی مؤسسه‌ی الن به‌منظور دربرگرفتن پرارجاع‌ترین مقالات پژوهشی اغلب توسط پژوهشگران دیگر، تجزیه‌وتحلیل خود را تکرار کرد، مشخص شد که ایالات متحده چندان جلوتر از چین نیست. نتیجه‌ی این بررسی اشاره می‌کند که سهم چین از ۱۰ درصد مقالات برجسته‌ی پژوهشی هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۰ با ایالات متحده برابری خواهد کرد.

محاسبه‌ی میزان ارجاعات به‌نحو کامل کیفیت و تاثیرگذاری ایده‌ها را بازتاب نمی‌دهد؛ زیرا این احتمال وجود دارد که چینی‌ها در پژوهش‌های خود با ارجاع به مقالات دیگر هموطنانشان، آمار ارجاع مقالات خود را افزایش داده باشند به همین جهت، مؤسسه‌ی الن قصد دارد در تجزیه‌وتحلیل‌های بعدی خود این مسئله را نیز بررسی کند. اورن اتزیونی، مدیرعامل مؤسسه‌ی الن می‌گوید یافته‌ها نشان می‌دهند که دولت آمریکا باید به نحو بهتری از پژوهش‌های هوش مصنوعی حمایت کند. ترامپ اخیرا فرمانی اجرایی را امضا کرد که به موجب آن از سازمان‌های دولتی خواسته می‌شود تا فعالیت بیشتری در عرصه‌ی هوش مصنوعی داشته باشند؛ اما بسیاری از کارشناسان این حوزه نسبت به اثرگذاری فرمان رئیس‌جمهور اطمینان ندارند. اتزیونی می‌گوید:

این فرمان هرچند مقصود خود را به روشنی بیان کرد؛ اما حاوی جزئیات اندکی است و به دو مورد از مهم‌ترین موارد مورد نیاز ما اشاره‌ای نمی‌کند. این دو شامل سیاست مهاجرتی مهمان‌نوازانه‌تر برای جذب استعداد‌های برتر پژوهشی و بودجه‌ی چشمگیر پژوهشی بیشتر هستند.

به‌گفته‌ی گرگ الن، پژوهشگر ارشد در اندیشکده‌ی امنیت آمریکای نوین، تجزیه‌وتحلیل مؤسسه‌ی الن باید این پیغام را به خانه برساند که بلندپروازی‌های هوش مصنوعی چین جدی هستند. اهداف و راهبردهای بوروکراتیک بلندپایه نظیر آن‌هایی که در برنامه‌ی هوش مصنوعی چین شرح داده شده‌اند، وقتی از آمریکا تحت نظر قرار گیرند، می‌توانند غیرعادی به‌نظر برسند.

الن به‌تازگی گزارشی را با این مضمون منتشر کرد که چگونه دستگاه امنیت نظامی و ملی چین، اصلی‌ترین عنصر راهبرد هوش مصنوعی در حال تکامل این کشور محسوب می‌شود. پیروزی یک دانشگاه وابسته به ارتش چین در رقابتی به پشتیبانی اپل و گوگل به‌خوبی نمایانگر اهمیت کاربردهای نظامی هوش مصنوعی برای این کشور است. گرگ دریافت که وزارت دفاع چین به نحو گسترده‌ای در حال سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های هوش مصنوعی است؛ به‌عنوان مثال این وزارتخانه دو مرکز پژوهشی جدید را در پکن راه‌اندازی کرده که حوزه‌ی فعالیتشان به هوش مصنوعی و سامانه‌های غیرانسانی اختصاص دارد. مقاله‌ای که در ماه دسامبر توسط یکی از این دو مرکز منتشر شد، تلاش کرد تا اقدامات محرمانه‌ی سامانه‌ی آلفا زیرو آلفابت را توضیح دهد. این سامانه در هر دو بازی شطرنج و گو قادر به ارائه‌ی عملکرد فراانسانی است.

داده‌های نمایه‌ی هوش مصنوعی وابسته به استنفورد که با استفاده از چندین معیار سیر توسعه‌ی هوش مصنوعی را دنبال می‌کند، نشان می‌دهد که چگونه دولت چین نقش از پیش مرکزی خود را در پژوهش‌های این کشور گسترش می‌دهد. مقالات پژوهشی هوش مصنوعی وابسته به دولت بین سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۷ به میزان ۴۰۰ درصد افزایش یافته که از رشد آزمایشگاه‌های خصوصی چین بسیار فراتر است؛ در نتیجه موسسات علمی حمایت‌شده از سوی دولت همچنان اغلب خروجی پژوهشی این کشور را تولید می‌کنند.

برای مقایسه باید اشاره کرد که در ایالات متحده شرکت‌هایی نظیر آلفابت نقش بسیار برجسته‌تری را ایفا می‌کنند. سهم مقالات هوش مصنوعی که از جانب شرکت‌ها تولید می‌شوند، در آمریکا هفت برابر بیشتر از چین است.