مهندسی آب و هوا؛ راهکاری مطمئن برای خنک‌سازی زمین

مهندسی آب‌وهوا (ژئومهندسی) به‌عنوان مجموعه راهکارهایی که قرار است دنیا را از تغییرات آب‌وهوایی حفظ کند، دشمنان زیادی دارد. دراین‌میان، تدابیر ژئومهندسی خورشیدی یکی از راهکارهای جنجالی‌ محسوب می‌شود. این شاخه از مهندسی، ایده‌ای جسورانه‌ برای تزریق موادشیمیایی به درون اتمسفر با هدف کنترل بازتابش نورخورشید است تا بشر بتواند دمای جهان را کنترل کند.

دیوید کیث، فیزیک‌دانی از دانشگاه هاروارد، توضیح می‌دهد برخی مشکلات مشخص در پژوهش‌های قبلی ژئومهندسی خورشیدی برای خنثی‌سازی کامل گرمایش جهانی، نمونه‌ای از این مثل است که می‌گوید هیچ‌چیز سمّی یا غیرسمّی وجود ندارد و تنها اندازه است که آن را سمّی یا غیر سمّی می‌کند. البته بازهم تردیدی بزرگ به‌جا می‌ماند؛ اما مدل‌های آب‌وهوایی پیش‌بینی می‌کنند ژئومهندسی می‌تواند به‌طرز شگفت‌آوری فواید مستمری به‌‌همراه داشته باشد.

درحالی‌که بیش از نیم‌قرن از قدمت ژئومهندسی خورشیدی می‌گذرد، تنها در این سال‌های اخیر است که این دانش به‌دلیل فجایع اقلیمی زمین موردتوجه قرار گرفته و پژوهش‌هایی جدی درباره‌ی آن انجام شده است. درواقع، بیش از ۱۰۰ مقاله‌ی پژوهشی درباره‌ی احتمالات و نتایج ایده‌ی رادیکالی و ضربتی خنک‌کردن زمین با استفاده از تزریق ذره‌ها به لایه‌ی اتمسفری با هدف کنترل بازتاب نور خورشید وجود دارد.

باتوجه‌به نتایج شبیه‌سازی، به‌زبانِ‌ساده می‌توان گفت در اجرای عملیاتی ایده‌آل، مهندسی آب‌وهوا راهبردی است که می‌تواند به خنک‌سازی سیاره منجر شود، بدون اینکه در اغلب مناطق، تشدید تنش‌های آب‌وهوایی را به‌دنبال داشته باشد یا در ایجاد باران‌های شدید یا تشدید توفندها نقشی ایفا کند. پژوهشگران می‌گویند درنهایت، ۸۵ درصد از افزایش شدت توفندها با ژئومهندسی خورشیدی جبران می‌شود و کمتر از ۰.۴ درصد از زمین‌های عاری از یخ‌برانگیختگی شدید آب‌وهوایی را تجربه خواهند کرد.

پیتر ایروین، نویسنده‌ی اصلی مقاله و پژوهشگر ژئومهندسی خورشیدی از دانشکده مهندسی و علم کاربردی دانشگاه جان هاروارد می‌گوید:

پژوهش قبلی فرض کرده بود درنهایت، ژئومهندسی خورشیدی به بازی برنده و بازنده‌ منجر می‌شود و برخی از مناطق دچار آسیب‌های جدی‌تری می‌شوند؛ اما پژوهش ما این فرضیه را به رقابت می‌طلبد. ما کشف کردیم خطر تغییرات آب‌وهوایی کل سیاره بسیار مهم‌تر از خطر تغییرات در بعضی از مناطق خواهد بود.

با وجود این نتایج و اعداد، بازهم تیم پژوهشی تأکید می‌کند هنوز بخش زیادی از فهم اثرها و چگونگی ژئومهندسی خورشیدی بر اتمسفر و زمین زیر آن ناشناخته است. این پژوهشگران نیز راهکار اصلی را درمقابل تغییرات آب‌وهوایی جلوگیری از انتشار کربن می‌دانند و تأکید می‌کنند مهندسی آب‌وهوا نمی‌تواند مشکلات زیست‌محیطی بشر و گرمایش جهانی را ریشه‌کن کند. اگرچه هنوزهم باید به‌عنوان شیوه‌ی مقابله‌‌ای به نتایج احتمالی آن توجه کرد. کیت در مصاحبه‌ای با گاردین گفت:

من نمی‌گویم می‌دانیم که این کار می‌کند و باید هم‌اکنون آن را انجام دهیم؛ بلکه به‌صورت جدی مخالف موضع‌گیری هستم؛ چراکه هنوز ابهام‌های فراوانی دراین‌باره وجود دارد؛ اما با وجود این ابهام‌ها، هر لحظه بر خطرهای گرمایش جهانی افزوده می‌شود و روشن است که پژوهش و نتایج ژئومهندسی خورشیدی باید به‌عنوان بخشی از پاسخ جهانی به تغییرات آب‌وهوایی در نظر گرفته شود.

تعامل و گفت‌وگو‌ها درباره‌ی مهندسی آب‌وهوا در همایش محیط‌‌زیست سازمان ملل متحد درباره فناوری‌های مشابه ژئومهندسی خورشیدی و کنترل جذب کربن به‌طور جدی‌تری پیگیری شد. با اهمیت زیادی که آینده‌ی تعادل آب‌وهوایی زمین پیدا کرده، بسیار مهم است که ژئومهندسی خورشیدی با حضور موافقان و مخالفان به‌طور عمیق بررسی شود. بان کی‌مون، دبیر کل سابق سازمان ملل متحد، در بیانیه‌ای در این نشست گفت:

درک چگونگی و ظرفیت مهار آسیب‌رسانی فناوری‌های جدید برای منفعت همه انسان‌ها از سؤالات اساسی عصر ماست. اگر پاسخ قانع‌کننده‌ای پیدا نکنیم، نسل آینده نمی‌تواند ما را ببخشد.