کشف یک گونه جدید انسان در غاری در فیلیپین

باستان‌شناسان در غار کالائو در جزیره لوزون، فیلیپین گونه‌ای جدید از درخت خانواده انسان را کشف کرده‌اند. پژوهشگران روز چهارشنبه گزارش دادند که حداقل ۵۰ هزار سال پیش، یک گونه منقرض‌شده انسان در جزیره لوزون زندگی می‌کرده است. تصور می‌شود این‌گونه جدید که از روی محل کشفش «هومو لوزونسیس (Homo Luzonensis)» یا «انسان لوزونی» نام‌گذاری شد، تنها نزدیک به ۱ متر قامت داشته است. 

این کشف یک بار دیگر، داستان تکامل انسان را پیچیده‌تر کرد. به این ترتیب آن‌طور که قبلا تصور می‌شد، حل معمای تکاملی انسان ساده نیست. در عوض به نظر می‌رسد که در درخت خانواده انسان، گونه‌های متعددی وجود داشته‌اند. بااین‌حال، در حال حاضر، گونه‌ی ما، هومو ساپینس‌ها تنها گونه‌ی باقیمانده در کره زمین است.

از این‌گونه جدید ۱۲ استخوان پیدا شده است که تصور می‌شود، بقایای دو عضو بالغ و یک نوجوان از این‌گونه سابقا ناشناخته باشند. این استخوان‌ها شامل استخوان چند انگشت دست و پا، چند دندان و یک استخوان ران هستند.  

به‌گفته‌ پروفسور فیلیپ پاپر، باستان‌شناسی از دانشگاه فیلیپین و یکی از پژوهشگران تیمی که موفق به کشف اخیر شد:

برخی از خصوصیات این انسان‌تبار بسیار جالب‌توجه‌اند؛ به‌عنوان مثال، دندان‌هایش واقعا کوچک هستند. اندازه دندان‌ها به‌طور کلی نمایانگر جثه یک پستاندار نیستند، بااین‌حال، ما تصور می‌کنیم که هومو لوزونسیس‌ها احتمالا نسبتا کوچک جثه بوده باشند. اینکه چقدر کوچک بوده‌اند را هنوز نمی‌دانیم. ما باید برخی از اجزای دیگر اسکلت این‌گونه را پیدا کنیم تا بتوانیم دقیق‌تر اندازه بدنش را محاسبه کنیم.  

غار کالائو در جزیره لوزون، فیلیپین جایی که بقایای فسیلی گونه‌ی جدیدی از انسان‌تبارها پیدا شد

بااین‌حال، دانشمندان حتی با این استخوان‌های پراکنده توانستند که هومو لوزونسیس را در درخت خانواده انسان جای دهند. اگرچه هومو لوزونسیس، گونه‌ای کاملا متمایز است اما، خصوصیات مشترک زیادی با دیگر خویشاوندان انسان‌تبارش از جمله نئاندرتال‌ها، هومو ساپینس‌ها و بیشتر از همه «هومو فلورسینسیس‌ها» دارد که در سال ۲۰۰۳ در غاری اندونزی کشف شدند. اما شاید گونه‌ی جدید چشمگیر‌ترین شباهت‌ها را به «استرالوپیتکوس‌ها (جنوبی‌کَپی‌ها)» داشته باشد که یکی از قدیمی‌ترین اجداد ما انسان‌تبارها محسوب می‌شوند.

پایر می‌گوید:

باورنکردنی است، استخوان‌های دست و پای هومو لوزونسیس، شباهت چشمگیری به استرالوپیتکوس دارد.

استرالوپیتکوس‌ها که حدود ۲ میلیون سال قبل در آفریقا منقرض شدند، از کهن‌ترین اجداد شناخته شده سرده انسان‌تبارها محسوب می‌شوند که ما هومو ساپینس‌ها  نیز از اعضای آن هستیم.

ماتیو تاشری، دیرینه انسان‌شناس از دانشگاه لیکهد در کانادا که در این پژوهش تازه شرکت نداشته، می‌گوید:

هر چقدر فسیل‌های بیشتری را کشف می‌کنیم، بیشتر متوجه می‌شویم که تنوعی که قبلا وجود داشت، به مراتب بیش از آن بود که اکنون شاهد هستیم.

برای درک اهمیت این کشف و تأثیر آن در حل «معمای تکاملی انسان»، اندکی به عقب برگردیم. در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰، آرماند سالوادور میخارس، دانشجوی باستان‌شناسی به‌تازگی فارغ‌التحصیل شده از دانشگاه فیلیپین، در حال حفاری غار کالائو در لوزون بود تا اولین کشاورزان فیلیپین را شناسایی کند.

یک ردیف از دندان‌های هومو لوزونسیس، از جمله از چپ به راست، ۲ دندان آسیاب بزرگ و ۳ آسیاب کوچک

میخارس به‌زودی تصمیم گرفت کمی عمیق‌تر حفاری کند. همان‌طور که در سطور قبل ذکر کردیم، پژوهشگران قبلا در سال ۲۰۰۳ در جزیره فلورس اندونزی، استخوان‌های گونه‌ای از انسان‌تبارها را کشف کرده بودند که تصور می‌شود، حدود ۶۰ هزار سال قبل در این سرزمین زندگی می‌کرده است. دانشمندان این‌گونه را «هومو فلورسینسیس» یا «انسان فلورسی» نامیدند. هومو فلورسینسیس‌ها که به سبب کوتاهی قدشان به هابیت نیز مشهور هستند، برخی خصوصیات شبیه به ما داشتند.

به‌عنوان مثال، هومو فلورسینسیس قادر به ساخت ابزارهای سنگی بود. اما اعضای بالغ این انسان‌ها تنها نزدیک به ۱ متر قامت داشتند و دارای مغزی کوچک بودند. این ترکیب عجیب باعث شد که هؤیت اجداد این انسان‌تبارها به یکی از جدل‌های عمده انسان‌شناسان بدل شود. قدیمی‌ترین فسیل‌های مربوط‌به انسان‌تبارها که بیش از ۶ میلیون سال قدمت دارند که همگی در آفریقا پیدا شدند.

حدود ۱٫۸ میلیون سال قبل، اولین فسیل‌های انسان‌تباران در خارج آفریقا ظاهر شدند. یکی از این‌گونه‌ها، «هومو ارکتوس» یا «انسان راست‌قامت» بود، گونه‌ای که از شرق تا جنوب شرقی آسیا پراکنده شد. جوان‌ترین فسیل‌های هومو ارکتوس که در اندونزی پیدا شدند، ممکن است تنها ۱۴۳ هزار سال قدمت داشته باشند. دودمان خود ما نیز در همان زمان در آفریقا در حال تکامل بود.

استخوان انگشت پا متعلق به هومو لوزونسیس

ما هومو ساپینس‌ها حدود ۳۰۰ هزار سال قبل ظاهر شدیم و از حدود ۱۰۰ هزار قبل شروع به مهاجرت از آفریقا کردیم. اعضای گونه‌ی ما حدود ۵۰ هزار سال به استرالیا سفر کردند، هر چند برخی دانشمندان معتقدند که تاریخ دقیق این مهاجرت باید ۶۵ هزار سال قبل بوده باشد. یک فرضیه این است که هومو فلورسینسیس‌ها از هومو ارکتوس‌ها تکامل پیدا کرده باشند. حال این سؤال برای باستان‌شناسان فیلیپین مطرح می‌شود که آیا انسان‌تبارها در همان زمان که به فلورس رسیدند، به لوزون هم آمده باشند؟

دکتر میخارس که هم‌اکنون استاد دانشگاه فیلیپین است، در مصاحبه‌ای گفت:

همین الهام‌بخشم بود که به عقب‌تر برگردم و عمیق‌تر به آن نگاه کنم.

حالا دوباره به داستان حفاری‌های میخارس برگردیم که در سال ۲۰۰۷ دوباره حفاری‌هایش را در غار کالائو از سر گرفت. وقتی اعضای تیم او، کف غار را حفاری می‌کردند؛ به لایه‌ای استخوان‌ برخوردند. اما میخارس در ابتدا از کشف فسیل‌ها دلسرد شد که عمدتا متعلق به گوزن و دیگر پستانداران بودند. اما وقتی که پروفسور پاپر این بقایای استخوانی را به دقت بررسی کرد، متوجه شد که یکی از آن‌ها شبیه به استخوان پای انسان است. دکتر میخارس بعدا گفت که این استخوان کوچک بود و نکته‌ای عجیب در آن نهفته بود، اما از یک استخوان چیز زیادی نمی‌توانستیم بفهمیم.

 اما او و همکارانش در سال ۲۰۱۱ در حفاری دیگری فسیل‌های انسانی بیشتری از جمله دندان‌ها، بخشی از استخوان ران و استخوان دست را کشف کردند. آن‌ها در سال ۲۰۱۵ دو دندان آسیاب پیدا کردند که حداقل ۵۰ هزار سال قدمت داشتند. این فسیل‌ها متعلق به ۳ فرد مختلف بودند و همگی ویژگی‌های قابل‌توجهی داشتند. به‌عنوان مثال، برخی از دندان‌ها سه ریشه داشتند، درحالی‌که به‌خوبی می‌دانیم که دندان‌های گونه‌های ما معمولا فقط یک ریشه دارند.

دبی آرگو، دیرینه انسان‌شناس از دانشگاه ملی استرالیا گفت:

این دندان‌ها که متعلق به فردی بالغ بودند، از دندان‌های هر انسان‌تبار شناخته‌شده‌ی دیگری کوچک‌تر بودند. آیا این دندان‌ها می‌توانستند متعلق به فرد بالغی باشند که حتی از هومو فلورسینسیس نیز کوچک‌تر بود؟

دانشمندان هنوز استخوان‌های کافی از هومو لوزونسیس پیدا نکردند تا قامت این انسان‌تبار جدید محاسبه کنند. اما همین استخوان‌ها نمایانگر ترکیب خاص و منحصر به فردی از خصوصیات است. به‌عنوان مثال، یک استخوان انگشت پا، شباهت چشمگیری به استخوان‌های انسان‌تبارهایی دارد که بیش از ۳ میلیون سال قبل در آفریقا زندگی می‌کردند.

ماریا مارتینون تورس، مدیر مرکز تحقیقات ملی تکامل انسان در اسپانیا که در پژوهش جدید حضور نداشته، این ترکیب از خصوصیات را بی‌نظیر می‌داند که هیچ شباهتی به آنچه قبلا دیده‌ایم ندارند. به همین جهت، دکتر میخارس و همکارانش به این نتیجه رسیدند که این استخوان‌ها به گونه‌ی جدیدی انسان‌تبار تعلق دارند. بااین‌حال، هیو گروکات، دیرینه انسان‌شناسی از مرکز بوم‌شناسی شیمیایی مؤسسه ماکس پلانک در لایپزیگ، آلمان تصریح کرد که چنین نتیجه‌گیری بر حسب تنها چند استخوان، پرمخاطره است.

گروکات گفت:

 با این وجود، فکر می‌کنم که استدلال‌های او برای تعریف یک گونه‌ی جدید بسیار متقاعدکننده‌ هستند.

هومو ارکتوس ممکن است که اجداد انسان‌تبارهای کوچک جثه‌ فلورس و لوزون بوده باشد که شاید به‌وسیله‌ی طوفان‌های منطقه خود را به جزیره رسانده باشد. درواقع ممکن است که سونامی‌های منطقه، برخی هومو ارکتوس‌ها را به دل دریا انداخته باشد و آن‌ها با چسبیدن به توده‌های شناور گیاهان و گِل به این جزایر دور افتاده رسیده باشند.

هومو لوزونسیس، گونه‌ای کاملا متمایز است اما، خصوصیات مشترک زیادی با دیگر خویشاوندانش خصوصا هومو فلورسینسیس‌ها دارد

حتی ممکن است که هومو لوزونسیس از انسان‌تبارهایی که صدها هزار سال قبل به لوزون آمدند تکامل پیدا کرده باشد. سال گذشته تیم دیگری از دانشمندان که در غار دیگری در لوزون حفاری می‌کردند به استخوان‌های سلاخی‌شده چندین کرگدن برخورد کردند. آن‌ها درکنار این بقایای استخوانی ابزارهای سنگی کشف کردند که حدود ۷۰۰ هزار سال قدمت داشتند. حداقل این دو پژوهش نشان می‌دهد که انسان‌تبارها در حدود ۷۰۰ هزار سال و ۵۰ هزار سال قبل در لوزون بودند. اکنون سؤال این است که آیا این دو متعلق به یک گونه بودند؟

دکتر تاشری می‌گوید:

‌ اما اینجا سؤال دیگری به ذهن می‌رسد، اگر ما می‌توانیم بقایای این انسان‌تبارها را اینجا پیدا کنیم، باید شواهد دیگری از آن‌ها در دیگر نواحی قاره آسیا و خود آفریقا نیز وجود داشته باشد.

اما دانشمندان برای اثبات این احتمالات، نیاز به کشف فسیل‌های بیشتری از هومو لوزونسیس از احتمالا بی‌شمار جزایر جنوب شرقی آسیا خواهند داشت.

دکتر فان دنبرگ گفت:

این را فرصت بی‌نظیری برای انجام چندین آزمایش موازی برای درک تکامل انسان در این جزایر می‌دانم.